Tarihi M.Ö. 24 yıllarına kadar uzanan ve İstanbul'un Üsküdar ilçesinin sembolü haline gelen Kız Kulesi'nde, Eylül 2021'den bu yana restorasyon çalışmaları yürütülüyor.
Önceki gün sosyal medyada İstanbul'un Üsküdar ilçesinin önemli tarihi yapılarından olan Kız Kulesi'nin, restorasyonu sırasında 'yıkıldığı' iddialarının gündeme gelmesinin ardından, hem bakanlıktan hem de ilgili kurumlardan peş peşe yalanlamalar geldi.
Kız Kulesi'nin restorasyon projesinin danışmanlığını, Prof. Dr. Zeynep Ahunbay, mimar Han Tümertekin ve Prof. Dr. Feridun Çılı yürütürken, yapının depreme karşı dayanıklı olup olmadığına ilişkin raporlar, İstanbul Teknik Üniversitesi ve Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi tarafından hazırlandı.
Independent Türkçe'ye konuşan ve projenin Danışma Kurulu'nda bulunan Prof, Dr. Zeynep Ahunbay ise Kız Kulesi'nin sonradan yapılan betonarme kısımlarının sökülüp, tıpkı aslında olduğu gibi ahşap ağırlıklı yapılacağını açıkladı.
Restorasyon süreci ve 'kulenin yıkıldığı' iddialarıyla ilgili ulaştığım projenin danışmanı Prof. Dr. Zeynep Ahunbay, "Kız Kulesi önemli bir kültür varlığı ve korunması için özen gösteriliyor. Değişik alanda uzmanların katkılarıyla zaman içinde eklenmiş uygun olmayan kısımlar alınıyor; insanların rahatça dolaşıp, İstanbul'a farklı açılardan bakabilecekleri bir ortam oluşturuluyor" dedi.
Prof. Dr. Zeynep Ahunbay: Kız Kulesi'nin betonarme kısımları sökülüp, tıpkı aslında olduğu gibi ahşap ağırlıklı yapılacak
— Independent Turkish (@TurkishIndy) September 4, 2022
1944 öncesine benzer ahşap ağırlıklı bir çalışma yapılacak
Uygun olmayan ekler kaldırılıyor. Yeni bir ek yapılması düşünülmüyorhttps://t.co/sl55ZEliOV pic.twitter.com/9tx7XKgqBS
Restorasyon projesinin bir diğer Danışma Kurulu üyesi Prof. Dr. Feridun Çılı, Independent Türkçe'ye açıklamalarda bulundu.
"Kalenin üstündeki çatı korkunçtu. O dendamların üzerine kocaman bir betonarme kiriş atılmıştı. Bu tip yapılara ilk yapılan şey, çimentolu eklentilerin kaldırılmasıdır" diyen Çılı, restorasyonun bakanlığın belirttiği Ekim 2022 tarihine yetişeceğini düşünmediğini ifade etti.
"Seyir terasının üzerindeki bölüm sökülüyor"
Kız Kulesi'nin sonradan yapılan beton alanların yanında, alt kısımdaki orijinal alanlarının da yıkıldığı yönünde bazı iddialar var.
Bu iddialara cevap veren Prof. Dr. Çılı, "Seyir terasının üzerinde kalan kısım 1944 yılında betonarme olarak yapılmış. Kötü kalitede bir beton olduğu için de bozulmuş. İçindeki donatı korozyona uğramış ve paslanmış. Zaten böyle bir yapının yarısı yığma, üzerine de gecekondu gibi betonarme olmaz. Olsa da sürekliliği olmaz. Bu yapının özgün hali seyir terası ve üstündeki kotun ahşap olmasıdır. İlk yapıldığında böyleydi. Şu anda önerilen şey de bu. Yani seyir terasının üzerindeki bölüm sökülecek ve ahşap olarak yeniden yapılacak" diye konuştu.
"İnşaat alanı, etraftan soru sorulmasın diye kapatıldı"
Kız Kulesi'nin 1999-2000 yılları arasında da bir restorasyon sürecinden geçti. Peki, o dönemde neden düzeltilmedi?
Bu soruyu da Prof. Dr. Feridun Çılı, şöyle yanıtladı:
Bu yapıyı herkes kule olarak hatırlıyor. Etrafında dikdörtgen bir kale var biliyorsunuz. O dikdörtgen alanın çatısı da 1999'da özel bir teşebbüse verildiğinde, orayı kiralayan kişi tarafından kapatılmış. Restoran yapılmıştı orası hatırlarsanız. Bir de önünde tek katlı bir bina daha vardır. O da aynı yıl betonarme olarak yapılmış. Şu anda yapılacak olan şey; o kalenin üstündeki çelik çatı atılacak ve dendanlar görünecek. Sonradan yapılan tek katlı yapı da yıkılarak, ahşap iskeletli olarak tek katlı olarak yapılacak. Dolayısıyla restorasyon projesinde de yapılan işte de hiçbir sorun yok. Ancak etraftan soru sorulmasın diye kulenin etrafı kapatıldı. Kapatılınca da bilen bilmeyen, gören görmeyen 'Yok arkadan gemi geçti, demek ki yıkılmış' gibi iddialar ortaya attılar. İlk defa doğru bir şey yapılıyor orada. Bir taraftan da insanların böyle tepki göstermesi de hoşuma gidiyor.
"İnşaat alanını en son 3 hafta önce gördüm"
Danışma Kurulu'nun, restorasyon çalışmalarını en son 2 ay önce yerinde gördüğü iddialarına ilişkin konuşan Prof. Dr. Feridun Çılı, "Bu projenin işvereni, Kültür ve Turizm Bakanlığı Rölöve Müdürlüğü. Konuşulacak, tartışılacak bir şey varsa, Rölöve Anıtlar Müdürlüğü'nün Kumkapı'daki ofisinde toplanılıyor. Eğer yapıya gidilecekse, Kız Kulesi'ne yakın bölgedeki şantiyesinde toplanıp, oradan motorla gidiliyor. Ben inşaat alanını en son 2-3 hafta önce gördüm" ifadelerini kullandı.
"Benim anlamadığım bir şey var: Alt kısım neden sökülsün?" sözleriyle kulede sökülme iddialarına tepki gösteren Prof. Dr. Feridun Çılı, "Aynı soruyu birkaç kişi daha sordu. Hayır, niye olsun? Ben onu anlamıyorum. 'Bu kısım sökülüyor herhalde' diyenler bir cevap bulabiliyorlar mı?" diye konuştu.
"Bu işin suiistimale uğrayacak yanı yok"
İhaleyi alan firma IRAS Yapı'nın eski ortaklarından Muhammet Emin Sarıoğlu, aynı zamanda AKP Üsküdar İlçe teşkilatında yönetim kurulu üyesi olduğu için vatandaşların bir bölümü bu çalışmaya kuşkuyla baktıklarını ifade ediyor.
Muhammet Emin Sarıoğlu'nun firmadaki ortaklığı sona erdi ama kardeşi Muhammet Fatih Sarıoğlu hala bu şirketin ortağı.
Bu hususta da sorularımızı yanıtlayan Prof. Dr. Feridun Çılı, "AKP'li olup da ihale almayan şirket kaldı mı? Kız Kulesi'ni yıkıp, başka bir şekilde yapıp da üstüne kat çıkmak gibi bir şansı yok. En kötü ihtimalle tamamen yıkıp, yeniden betonarme olarak yapılabilir. Ona da hiç kimse müsaade etmez. Bunun suiistimale uğrayacak yanı yok. Belki inşaat firmasına çok para veriyorlardır. Ancak bu şekilde suiistimale uğrayabilir" dedi.
Kız Kulesi restorasyon ihalesi bedeli hakkında bilgisi olmadığını ifade eden Prof. Dr. Çılı, "Parayla hiçbir alakamız yok. Bu konu tamamen müteahhitle, Rölöve Anıtlar Müdürlüğü'nün arasındaki bir anlaşma. Ancak binanın tahrip edilip yıkıldığı iddiaları konusundaki açıklamamı yaptım. Kalenin üstündeki çatı korkunçtu. O dendanların üzerine kocaman bir betonarme kiriş atılmıştı. Bu tip yapılara ilk yapılan şey, çimentolu eklentilerin kaldırılmasıdır" açıklamasında bulundu.
Projede deniz kumu kullanıldığını doğrulayan Çılı, "Şu andaki mevcut betonarmede, elle karılan deniz kumu kullanılmış. Cumhurbaşkanı Erdoğan söyleyip duruyor ya, 1949'da betoniyer mi vardı yani? Dolayısıyla kalitesi çok kötü" diye konuştu.
"Projenin Ekim 2022'de biteceğini düşünmüyorum"
Bakanlık, projenin resmi sitesinde çalışmaların Ekim 2022'de sona ereceğini ve kulenin bu tarihten sonra ziyarete açılacağını duyurdu. Prof. Dr. Feridun Çılı ise aksini düşünüyor;
Dedikleri tarihlerde bitmeyeceğini siz de tahmin ediyorsunuzdur herhalde. Bu restorasyon. Her taş santimle konulup, santimle alınıyor. Yapı, inşaat koşulları ve ulaşım çok zor. Ekimde biteceğini düşünmüyorum. Ben kültür bakanının yerinde olsam, gazetecileri alıp oraya götürür gezdirirdim. Ayıp, günah bir şey yok ki orada. Saklanacak bir şey yok yani.
"Betonarme kısımlar sökülüp yeniden yapılacak"
Restorasyon süreci ve 'kulenin yıkıldığı' iddialarıyla ilgili ulaştığım projenin danışmanı Prof. Dr. Zeynep Ahunbay, "Kız Kulesi önemli bir kültür varlığı ve korunması için özen gösteriliyor. Değişik alanda uzmanların katkılarıyla zaman içinde eklenmiş uygun olmayan kısımlar alınıyor; insanların rahatça dolaşıp, İstanbul'a farklı açılardan bakabilecekleri bir ortam oluşturuluyor" dedi.
Prof. Dr. Zeynep Ahunbay, restorasyonun içeriğiyle ilgili ise şu bilgileri paylaştı:
1944 yılında yapılan restorasyonda kulenin üst kısmındaki gezinti bölümü ve kurşun örtülü kubbesi betonarme olarak yeniden yapılmış. Aradan geçen süre içinde betonarme kiriş ve döşemelerin içinde bulunan demirler korozyona uğramış. Taşıyıcı sistem uzmanı mühendislerin yaptığı değerlendirmeye göre, kulenin üst bölümünün deprem güvenliği kalmamış. Bu nedenle betonarme kısımlar sökülüp yeniden yapılacak. Yeniden yapım için tarihi yapının aslında olduğu gibi, ahşap ağırlıklı bir inşaat sistemi kullanılacak. Bu konuda proje hazırlandı ve gerekli kurul onayı alındı.
1944'ten önceki haline benzer ahşap ağırlıklı bir çalışma yapılacak
Ahunbay, açıklamasında özetle; ilk restorasyonun 1944 yılında yapıldığına dikkat çekerek kurşun örtülü kısmın betonarme olarak yapıldığını belirtti. Yani şu anda sökülen kısmın, orijinal parçalardan oluşmadığını ve zaman içerisinde depreme dayanıksız hale geldiğini anlıyoruz.
Ahunbay'ın belirttiğine göre, bu son yapılacak restorasyonla, tıpkı aslında olduğu gibi, 1944'ten önceki haline benzer ahşap ağırlıklı bir çalışma yapılacak.
Açıklamasının devamında, "Kültür varlıkları alanında çalışan bir mimar ve öğretim üyesi olarak yıllarca doğruları uygulamaya ve öğretmeye çalıştım" diyen Ahunbay, Kız Kulesi restorasyonunda da uluslararası koruma ilkelerinin uygulanmasının ana hedefleri olduğunu belirtti.
Prof. Dr. Zeynep Ahunbay, restorasyon süreciyle ilgili sorularıma şöyle yanıt verdi:
Maalesef Hasankeyf başta olmak üzere ülkemizde kültürel miraslarımıza gereken önem verilmediğinden kötü deneyimler yaşadık. Kız Kulesi'nin restorasyonunu üstlenen yüklenici firmaya yönelik de bazı eleştiriler yöneltildi. Şirket yetkilileri projeye doğrudan bir müdahalede bulunmak istediler mi?
Belirttiğiniz gibi, uygulamalarda sorunlar, aksaklıklar olabiliyor. Çalışan ekibin, ustaların, yüklenicinin kalitesi önemli bir konu. Burada çalışmakta olan yüklenici firmayı daha önceden tanımıyorum. İhaleyi Kültür Bakanlığı yaptı. Şantiye Kültür Bakanlığı görevlileri tarafından sürekli olarak izleniyor. Umarım bir aksaklık olmaz.
Kız Kulesi'nin Osmanlı dönemine ait siyah beyaz fotoğraflarında, yapıda küçük bir kulenin daha olduğu görülmekte. Yeni halinde o kule de yer alacak mı?
Kız Kulesi'nin restorasyonunda özgün kısımların korunması önemli. Kule birçok onarım geçirmiş. Avlusuna ek yapılmış. Uygun olmayan ekler kaldırılıyor. Yeni bir ek yapılması düşünülmüyor. Sizin bahsettiğiniz fener kulesi herhalde. Eskiden gemilerin Kulenin bulunduğu adanın kayalarına çarpmaması için kullanılan bir fener. Projede yer almıyor.
Bakanlık, restorasyon sırasında çok detaylı bir bilgi paylaşımında bulunmadı. Sizce bu yanlış bilgilerin yayılmasında iletişim eksikliğinin payı olabilir mi?
Kültür Bakanlığı birçok restorasyon yapıyor. Arkeolojik miras çok önemli ve kazılarla ilgili sempozyumlar, yayınlar oluyor. Kamuoyunu ilgilendiren restorasyonlarla ilgili daha çok paylaşım olabilir kuşkusuz.
Gazeteciler iletişim eksikliği konusunu gündeme getirip, Kültür Bakanlığı'ndan yürüttükleri projeler hakkında belli aralıklarda açıklama yapmalarını isteyebilir. Bugünkü haberler ve tepkiler nedeniyle Kültür Bakanlığı yarın öğleden sonra Kız Kulesinde bir basın toplantısı yapmayı planlıyor.
Restorasyonla ilgili bilgiler, ayrıntılı olarak kizkulesi.com adresinde paylaşılmış.
Ancak içeriğiyle ilgili ve üstelik çalışmanın üzerinden tam 1 yıl geçmiş olmasına rağmen, hem Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın, hem de Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü'nün kamuoyuyla doğrudan ve detaylı bir bilgi paylaşmamış olması, sosyal medyada hatalı bilgilerin dolaşıma girmesinin de önünü açmış oldu.
Ne olmuştu?
Tarihi M.Ö. 24 yıllarına kadar uzanan ve İstanbul'un Üsküdar ilçesinin sembolü haline gelen Kız Kulesi'nde, Eylül 2021'den bu yana restorasyon çalışmaları yürütülüyor.
Kız Kulesi'nin restorasyon çalışmaları sırasında koruma amaçlı kuleye giydirilen kamuflaj örtüsü tartışma konusu oldu.
3 Eylül Cumartesi akşamı ise sosyal medyada bir başka görüntü gündeme geldi. Twitter'da vatandaşlar tarafından paylaşılan görüntülerde, restorasyon sırasında kulenin üst kısmının söküldüğü görüldü.
Kısa süre sonra da sosyal medyada "kulenin yıkıldığı" iddiaları gündeme gelmeye başladı.
Sosyal medyada Kız Kulesi tartışması: Yıkıldı mı? https://t.co/5FvR1Vjjgn pic.twitter.com/XablhHl2Im
— Independent Turkish (@TurkishIndy) September 3, 2022
Konuyla ilgili ilk açıklamayı Üsküdar Belediye Başkanı Hilmi Türkmen yaptı.
TELE1'e konuşan Türkmen, "Restorasyon sıkıntısız bir şekilde devam ediyor. Hiçbir problem yok. Her gördüğünüz görsele inanmayın" dedi.
Ardından Kültür ve Turizm Bakanlığı, İBB Genel Sekreter Yardımcısı Mahir Polat ve Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü'nden peş peşe açıklamalar geldi.
Kültür Bakanlığı'nın açıklamasında, "Hazırlanan raporlar doğrultusunda ömrünü doldurmuş betonarme aksam, yapıdan uzaklaştırılmakta, özgün malzemesiyle ve evrensel koruma ilkelerine uygun şekilde yapılmaktır" denildi.
İBB Genel Sekreter Yardımcısı Mahir Polat da "Kültür Bakanlığı Kız Kulesi Restorasyonunda son derece değerli hocalarımız yer alıyor. Restoran yapıldığında zamanlardan kalmış, binaya yük getiren betonarme bir teras vardı sanırım o kaldırılıyor. Yetkili arkadaşlarımız da proje hakkında açıklama yapacaktır" ifadelerini kullandı.
Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü'nün açıklamasında ise özetle, "2023 yılında, Cumhuriyetimizin 100. yaşında, Kız Kulesi, tarihi ve abidevi değerine uygun şekilde, bir anıt eser ve müze olarak hizmet verecektir" ifadelerine yer verildi.
Raporlarda, restorasyonu yapan şirketin ise IRAS Yapı olduğu belirtiliyor. Daha önce Ayasofya Camii'nin tuvaletlerini yenileme işini de alan şirketin hisselerinin, Muhammet Fatih Sarıoğlu ve Muhammed Emin Sarıoğlu'na ait olduğu öğrenilmişti.
Şirkette küçük hissedar olarak bulunan Muhammet Emin Sarıoğlu aynı zamanda AK Parti Üsküdar İlçe teşkilatında yönetim kurulu üyesi olarak bulunuyordu.
Söz konusu ortaklığın ortaya çıkmasının ardından Muhammet Emin Sarıoğlu'nun ortaklıktan ayrıldığı açıklanmıştı.
© The Independentturkish
