Köy enstitüleri, şair Can Yücel'in babası Hasan Ali Yücel'in Milli Eğitim Bakanı olduğu dönemde 17 Nisan 1940 yılında 3803 sayılı yasa ile kuruldu.
Köy enstitülerinin kuruluşunda dönemin İlköğretim Genel Müdürü İsmail Hakkı Tonguç'un fikir ve çabaları etkili oldu.
Tonguç, bu nedenle kurucusu olarak da kabul ediliyor. İnternet ansiklopedisi Wikipedia'da yer alan bilgilere göre köy enstitüleri, iş ve eğitimi birleştirme fikrini yerine getirmek için tasarlandı.
Mezunların aynı anda hem okul öğretmenleri hem de toplumun eğitmeni olması bekleniyordu.
Enstitüde okuyan öğrenciler, okullarının yapımında görev aldıkları gibi bölgedeki üretime de katılıyordu.
Planlanan çalışmaya göre öğretmenler, köylülere hem örgün eğitim verecek, okuma yazma ve temel bilgileri kazandıracak, hem de modern ve ilmi tarım tekniklerini öğretecekti.
Öğretmenler ayrıca gittikleri yörelerde bilinmeyen tarım türlerini de köylülere tanıtacaktı.
Her köy enstitüsünün kendisine ait tarlaları, bağları, arı kovanları, besi hayvanları, atölyeleri vardı.
Derslerin yarısı temel örgün eğitim konularını içeriyordu. Geri kalanı ise uygulamalı eğitimdi.
21 yerde kuruldu
Toplam 21 yerde köy enstitüsü kuruldu. Buraları saymak gerekirse Akçadağ/Malatya, Akpınar/Ladik, Aksu/Antalya, Arifiye/Sakarya, Beşikdüzü/Trabzon, Cılavuz/Kars, Çifteler/Eskişehir, Dicle/Diyarbakır, Düziçi/Adana, Erciş/Van, Gölköy/Kastamonu, Gönen/Isparta, Hasanoğlan/Ankara, İvriz/Konya, Kepirtepe/ Kırklareli, Kızılçullu/İzmir, Ortaklar/Aydın, Pamukpınar/Sivas, Pazarören/Kayseri, Pulur/Erzurum, Savaştepe/Balıkesir.
Komünizm suçlamalarına hedef oldu
Köy enstitüleri, faaliyetleri süresince belli çevrelerce komünist düşünceyi yaydığı suçlamalarına hedef oldu.
Yapılan karşı propagandaların ve Türkiye'nin 1952'de NATO'ya girmesiyle değişen siyasi iklimin de etkisiyle köy enstitüleri, 1954 yılında kapatıldı ve yerine öğretmen okulları kuruldu.
Ünlü isimler yetiştirdi
14 yıl sürmesine karşın köy enstitüleri o dönem için önemli çalışmalara imza attı. Bin 308 kadın ve 15 bin 943 erkek toplam 17 bin 251 köy öğretmeni yetişen köy enstitülerinde eğitim gören ünlü isimler arasında Fakir Baykurt, Ümit Kaftancıoğlu, Talip Apaydın, Mahmut Makal, Mehmet Başaran, Pakize Türkoğlu, Hatun Birsen Başaran, Ali Dündar, Mehmet Uslu ve Dursun Akçam da vardı.
Sol siyaseti etkiledi
Köy enstitüleri, Türkiye'de özellikle sol çevrelerde derin tesir bıraktı.
Yıllar boyunca köy enstitülerindeki çalışmalar anlatıldı ve bir model olarak önerildi.
Günümüzde köylü nüfusunun neredeyse yüzde 7-8'lere kadar gerilediği düşünülürse köy enstitülerini yeniden hayata geçirmek pek de mümkün değil.
Ancak orada uygulanan modelin farklı şekillerde günümüz hayatına nasıl uyarlanabileceği konusu zaman zaman gündeme geliyor.
Kılıçdaroğlu'nun talimatıyla köy enstitülerinin olduğu 21 yer ziyaret ediliyor
CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu'nun talimatıyla partinin eğitimci milletvekillerinden olan Yıldırım Kaya'nın öncülüğünde başlatılan "Çözüm Köy Enstitüleri" adlı çalışma ile CHP heyeti bir süreden beri geçmişte köy enstitülerinin bulunduğu yerleri ziyaret ediyor.
Yapılan ziyaretlerde enstitünün kurulu olduğu alanda incelemeler yapılarak devamında sendikaların, uzmanların ve yaşayan mezunlarının katılımıyla bir seminer düzenleniyor.
Seminerlerde köy enstitülerinin modeli anlatılarak orada uygulanan sistemin günümüze nasıl uyarlanabileceği tartışılıyor.
CHP'nin izleyeceği eğitim politikası için inceleniyor
Ziyaretlerin 14.'üncüsü dün Balıkesir Savaştepe Köy Enstitüsü'ne yapıldı. Kaya ile ziyaretin ardından görüştük.
Kaya'ya köylü nüfusunun son derece az olduğu ve köylerde gençlerin durmadığı bir dönemde yeniden köy enstitüsü kurup kurmak istemediklerini sorduk.
Kaya, amaçlarının geçmişteki köy enstitülerini günümüzde tekrar aynı şekilde köylere kurmak olmadığını söyleyerek, şöyle konuştu:
Köy Enstitüsü projesi sadece bir eğitim veya öğretmen yetiştirme projesi değildi. Bir toplumsal değişim ve dönüşüm, kamusal alan projesiydi. Bunun içerisinde laik eğitim ve toplumsal dayanışma projesi vardı. Bu ruhu bugüne uyarlayan bir eğitim modelini hayata geçirmeyi amaçlıyor ve bunun hazırlıklarını yapıyoruz. Yani biz iktidar olacağımıza kesin gözüyle bakıyoruz. Dolayısıyla iktidar olduğumuzda nasıl bir eğitim politikası izleyeceğimizi düşünemeyeceğiz, bunun altyapısını bitirmiş olacağız.
Kurucusunun ölüm yıldönümünde proje sonuçları açıklanacak
Kaya, 19 Haziran'a kadar ziyaretleri bitireceklerini 23 Haziran'da köy enstitülerinin kurucusu İsmail Hakkı Tonguç'un ölüm yıldönümünde bir çözüm sempozyumuyla varılan sonuçları anlatacaklarını kaydetti.
Bulunduğu alanların birçoğunda CHP gücünü korudu
Peki köy enstitüleri, Türkiye'deki sol siyaset açısından neden önemli? Kaya'nın verdiği cevap aslında bu konuda fikir veriyor.
Gerçekten de köy enstitülerinin olduğu yerlerde sonraki yıllarda bile özellikle sol ve Atatürkçü partilerin ciddi varlık gösterdiği dikkat çekiyor.
Kaya, geçmişte köy enstitülerinin olduğu yerlerin birçoğunun günümüzde de halen CHP'ye yakın olduğunu öne sürerek, şöyle konuştu:
Mesela şöyle örnek vereyim. Isparta'da bir tane belediyemiz var. O da Gönen'de. Orada geçmişte enstitü vardı. Trabzon'da bir tane belediyemiz var. O da eskiden enstitünün olduğu Beşikdüzü. Osmaniye'de bir tane belediyemiz var. Yarbaşı Belediyesi. Ayrıca Düziçi Belediyesi'ni de biz almıştık AK Parti elimizden siyasi oyunlarla aldı. Buralarda eskiden köy enstitüleri vardı. Yine Kars'ta bir tane belediyemiz var geçmişte Kars'ta da köy enstitüsü vardı ve solun güçlü olduğu bir yer oldu Kars yıllarca.
© The Independentturkish
