Afganistan’da Taliban’la Kabil hükümetini uzlaştırma çabaları Katar’ın başkenti Doha’da düzenlenen iki konferansta masaya yatırılıyor. ABD’nin öncülük ettiği Taliban’la görüşmelerin 7. ayağı 29 Haziran’da başlarken, bu müzakerelere Almanya’nın ev sahipliğinde yapılan ve 7-8 Temmuz tarihlerinde Afgan yetkililerle Taliban yöneticilerinin katılımıyla gerçekleşen “Afganistan İçi Diyalog Konferansı” için ara verildi. 

Daha önce Moskova’da gerçekleştirilen iki toplantının ardından Doha’da üçüncüsü düzenlenen ve ABD’li yetkililerin katılmadığı iç diyalog görüşmelerinin ilk gününde 17 kişilik Taliban ekibiyle aralarında kadın yetkililer ve siyasetçilerin de bulunduğu yaklaşık 60 kişilik Afgan heyeti karşılıklı masaya oturdu. Aralarında çatışmalarda yakınlarını kaybetmiş kişilerin de olduğu iki taraf, Amerikan birliklerinin öngörülen çekilmesi sonrası Afganistan’ı bekleyen geleceği konuşmak için bir araya geldi.

New York Times’ta yer alan habere göre Alman bir kuruluşla birlikte konferansı organize eden Doha Enstitüsü'nün direktörü Sultan Bereket “Konferans 18 yılda işlerin nasıl değiştiğini görmeleri adına tüm taraflara önemli bir fırsat sunuyor. 18 yıl hiç de kısa bir süre değil” dedi. 

Eski Guantanamo mahkumları da masada

Afganistan’dan katılan heyetin içinde aile fertlerini suikast saldırılarında kaybetmiş mevcut ve eski üst düzey yetkililerin yanı sıra bir otobüs dolusu çalışanının alev alev yandığına şahit olmuş bir medya yöneticisi de bulunuyor. 

Katar’a temsilci gönderen Taliban ekibindeyse 10 yılı aşkın süre zarfında ABD’nin Guantanamo Üssü’nde tutukluluk hayatı yaşamış kişiler de yer alıyor. AFP’nin paylaştığı bir fotoğrafta, eski Guantanamo mahkumları Nurullah Nuri ve Muhammed Nebi Ömeri toplantı masasında heyetle birlikte otururken görülüyor.

Eski Guantanamo mahkumları Nurullah Nuri ve Muhammed Nebi Ömeri  (AFP)

Taliban barış görüşmeleri için örgütün iki numaralı ismi Molla Abdulgani Baradar’ı görevlendirmişti. 2010’da yakalanıp Pakistan’da 8 yıla yakın cezaevinde kaldıktan sonra geçen yıl salıverilen ve tutukluluğunun “sağlığına zarar verdiği” söylenen Baradar görüşmelerin pazar günkü bölümüne katılmadı. Öte yandan Afgan yetkililerin yanı sıra onların karşısında oturan Taliban temsilcilerinin de ülkeyi sarsan çatışmalarda yakınlarını kaybeden kişiler olduğu belirtildi. 

ABD’nin birliklerini çekmesi görüşmelerin kilit noktası 

Taraflar arasındaki iç diyalog toplantıları ABD’nin Afganistan’da kalan 14 bin birliğini çekmeyi düşünmesi nedeniyle ayrıca önem arz ederken, New York Times’a göre kapalı kapılar ardında geçen ilk günde zaman zaman tansiyon yükselse de katılımcılar toplantıların “saygılı bir atmosferde” geçtiğini söyledi.

Amerikalı gazetenin dikkat çektiği bir başka husussa, Afgan delegasyonun görüşmeler sırasında Taliban’dan kadınların çalışma ve eğitim haklarına saygı göstermek gibi birtakım taahhütler aldıklarını dile getirmesi oldu. 

Bu arada Afganistan’da Bağımsız İnsan Hakları Komisyonu Başkanı Nadir Nadiri, Taliban yönetiminde işkence gördüğünü ancak Taliban’ın da tutukluluk yıllarında acı çektiğini belirterek “Mensuplarınızın da acı çektiğini biliyorum ve affetme cesareti gösteriyorum” dedi.

Afgan yetkili: Babamı öldürenlerle karşılıklı oturmak kolay değil 

Taliban heyetinden Molla Abdusselam Hanefi ise Afgan tarafının sivil kayıplar konusunda seçici davrandığını, Kabil hükümetinin ve medyanın Afgan ve Amerikalı birliklerin kırsal kesimlerde neden olduğu sivil kayıpları önemsemediğini iddia etti. Hanefi ayrıca “Tüm taraflar acı çekti. İşgalin bitmesi bu acının dinmesi demek” diye ekledi.

Toplantıya katılanlar arasında bu acıyı bilenlerden biri de Afgan kabinesi üyesi Abdulmetin Bek’ti. 2011’de milletvekili babasını bir intihar saldırısında kaybeden Bek, “Babamı öldüren kişilerle karşı karşıya oturmak benim için kolay değil ancak bu işe bir son vermek zorundayız” diye konuştu. 

Taliban Afgan lider Gani’yi Batı yanlısı diye eleştiriyordu

Taliban, “Batı destekli” Afganistan Cumhurbaşkanı Eşref Gani ile müzakere masasına oturmayı defaatle reddetmiş ancak toplantılara heyetlerin yalnızca "kişisel yetki" kullanarak iştirak etmesi karşılığında katılma konusunda anlaşmıştı. Dolayısıyla bir ilke imza atıp toplantıya katıldığı belirtilen Afgan hükümet yetkililerinin "kişisel" tercih bağlamında konferansta yer aldığı konuşuldu.

Afgan cephesi Taliban’ı komşu Pakistan’ın etkisi altında hareket eden “vekil savaşçılar” olarak görürken Taliban’sa Kabil yönetimi için “ABD’nin kuklası” yorumunu yapıyor. 

Görüşmelere Gazne’de yaşanan kanlı saldırı gölge düşürdü

Öte yandan Doha’da Afgan yetkililerle Taliban arasında “yeni bir Afganistan” için tarihi görüşmelerin sürdüğü sırada çatışmaların eksik olmadığı ülkeden müzakere kulislerine kadar ulaşan kanlı bir haber geldi. Afganistan’ın Gazne vilayetinde Milli İstihbarat Başkanlığı binasına bomba yüklü araçla düzenlenen saldırıda 8’i güvenlik görevlisi 6’sı sivil 14 kişi hayatını kaybetti. Bir okulun yakınlarında gerçekleşen saldırıda aralarında 60’a yakın çocuğun da bulunduğu 180’den fazla kişi yaralandı. Katar’daki görüşmelere gölge düşüren saldırıyı Taliban’ın üstlendiği açıklandı. 

Oysa AFP’nin haberine göre Taliban’ın Katar’daki sözcüsü Süheyl Şahin görüşmelerle ilgili olumlu değerlendirmesini bir tweet’te paylaşmış ve “Süreçten memnunuz ve işin geri kalanının tamamlanacağını da umuyoruz. Şu ana dek herhangi bir zorlukla karşılaşmadık” demişti. 

ABD-Taliban görüşmelerinde cevap bekleyen 4 soru

Diğer taraftan Afganistan İçi Diyalog Konferansı için ara verilen ABD öncülüğündeki diğer toplantınınsa yarın kaldığı yerden devam etmesi bekleniyor. 

ABD-Taliban görüşmelerinde ocak ayında ortaya konan çerçeve anlaşmada çözüme kavuşması hedeflenen bazı noktalar bulunuyor: ABD birliklerinin Afganistan’dan çekilme takvimi, kalıcı ateşkes, Taliban’dan Afganistan’ın yabancı gruplar tarafından küresel saldırılar için kullanmasına izin vermeme garantisi alma ve Afgan makamlarla Taliban arasında doğrudan görüşmelerin gerçekleşmesi. 

Sosyal medyadan yaptığı açıklamalarda bu 4 konuda ilerleme katedildiğini söyleyen ABD’nin Afganistan Özel Temsilcisi Zalmay Halilzad, son tur görüşmelerde “sağlam bir sürece” gelindiğini belirtse de Amerikalı askerlerin Afganistan’dan hangi miktarlarda ve ne şartlarda çekileceğine dair sorular hala yanıt bekliyor. ABD Başkanı Donald Trump’ın 2017’de Afgan birlikleri eğitmek için ilave asker göndereceğini açıklaması, daha sonra da karar değiştirip geçen yıl aralık ayında Afganistan’daki Amerikan varlığını azaltacağını ilan etmesi, halihazırda çatışmalar ve Afgan hükümetiyle Taliban arasındaki ihtilaf nedeniyle zor günler geçiren ülkenin üzerindeki yükü artırıyor.

ABD’nin Afganistan Özel Temsilcisi Zalmay Halilzad (AA)

Afganistan cumhurbaşkanlığı seçimlerine hazırlanıyor 

Moskova’nın ardından Doha’da devam eden müzakere turları, Afganistan’ı ABD’nin çekilmesi sonrasına hazırlamayı amaçlamakla kalmıyor, ülkede 28 Eylül’de yapılacak cumhurbaşkanlığı seçimleri için de ayrıca önem arz ediyor. Afganistan’ı uzun yıllar etkisi altında tutan çatışma ortamını bitirmek adına çaba sarf edilen ancak bazı kesimlerce “ümitsiz bir girişim” olarak yorumlanan barış görüşmelerinin eylüldeki seçimler öncesi ülkedeki siyasi atmosferi değiştirip değiştirmeyeceğiyse belirsizliğini koruyor.