Irak Meclis Başkanlığı cumhurbaşkanı seçimiyle ilgili gündem maddesini dünkü (Pazartesi) oturumun çalışma programına eklemesine rağmen neredeyse tüm siyasi grupların boykotu nedeniyle toplantı yeter sayısına ulaşılamadı. Oturuma 58 vekil katıldı. Bunların birçoğu bağımsız vekillerden, bir kısmı da muhalefet safına geçme planı yapan ve henüz büyük siyasi gruplarla koalisyon kurmamış bazı partilere mensup vekillerden oluşuyordu.
Şarkul Avsat’ın haberine göre, hukuk uzmanları, cumhurbaşkanı seçimiyle ilgili gündem maddesinin pazartesi günkü oturuma eklenmesinin Anayasa’nın bu konuda belirlediği süreyle uyumlu olduğunu ve bu sürenin dün itibariyle sona erdiğini belirtiyor. Bu yoruma göre, Meclis Başkanlığı söz konusu gündem maddesini dünkü oturuma eklemeseydi Anayasa’ya ve Meclis içtüzüğüne aykırı hareket ederdi. Uzlaşı sağlanamaması nedeniyle siyasi grupların oturumu boykot etmesinin yanı sıra, Yüksek Federal Mahkeme’nin hakkındaki yolsuzluk iddiaları sebebiyle cumhurbaşkanı adayı Hoşyar Zebari’nin adaylığını dondurması da cumhurbaşkanlığı seçimi oturumunun yapılamamasında etkili oldu. Nitekim Zebari’ye karşı açılan davaların karara bağlanması bekleniyor.
Federal Mahkeme’nin, cumhurbaşkanı seçiminin birinci turunda vekillerin üçte iki çoğunluğunun (yani 329 vekilin bulunduğu mecliste 220’nin oturuma katılması) sağlanmasını şart koşan kararı, siyasi ittifakların istenen sayıda vekili toplamasını imkânsız hale getiriyor. Ancak Federal Mahkeme’nin ‘üçte iki çoğunluğu sağlama’ şartı, bu sefer seçimin sadece birinci turunda değil aynı zamanda ikinci turunda da geçerli. Nitekim daha önceki yıllarda cumhurbaşkanı seçimlerinin ikinci turunda oturuma katılan parlamento üyelerinin salt çoğunluğu yeterli kabul ediliyordu. Yani artık seçim yoluyla cumhurbaşkanını göreve getirme yolu zorlaştı. Bunun yerine partilerin birbiriyle uzlaşması önem kazandı.
2018 yılındaki cumhurbaşkanı seçimi oturumu, Kürt ittifakının bölünmesi sonucu Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’nin (IKBY) iki ana partisi, Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) ve Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) arasında cumhurbaşkanlığı koltuğuyla ilgili ilk ciddi anlaşmazlığa tanık oldu. KDP ve KYB’den oluşan Kürt ittifakı ve İslami çizgide politika yapan diğer Kürt partileri daha sonraki süreçte cumhurbaşkanı adayı meselesini kendi aralarında çözüme kavuşturdu. 2014 yılında ise mevcut Cumhurbaşkanı Berhem Salih ve Eski Cumhurbaşkanı Fuad Masum koltuk için rekabet etti. Mesud Barzani liderliğindeki KDP’nin o dönem Salih’e karşı desteklediği Masum cumhurbaşkanlığına seçildi.
2018’de Irak’taki üç bileşenin (Şii, Sünni ve Kürt) içinde yaşanan bölünmeler, cumhurbaşkanı ve başbakan seçimiyle ilgili süreçlere de yansıdı. Nitekim KDP ve KYB’nin ortak aday üzerinde uzlaşamaması nedeniyle KDP şu anki Dışişleri Bakanı Fuad Hüseyin’i, KYB ise şu anki Cumhurbaşkanı Berhem Salih’i aday gösterdi. Etkili Şii parti ve gruplar Barzani’ye KDP’nin adayı Hüseyin’i destekleme sözü verdi. Fakat 2018 cumhurbaşkanı seçimini açık ara farkla kazanan Salih oldu. Salih’in galibiyeti KDP ve KYB’nin Bağdat’taki krizini derinleştirirken, Şii cephede de başbakan adayıyla ilgili kriz giderek derinleşiyordu. Nitekim Şii cephenin parçalanması sonucu farklı görüşlere sahip bloklar ortaya çıktı. Bunun üzerine Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr’ın desteklediği Sairun Koalisyonu ile Hadi el-Amiri’nin liderliğindeki Fetih Koalisyonu, Anayasa’nın öngördüğü ‘en büyük meclis bloğu’ ilkesini atlatarak Adil Abdulmehdi hükümetinin kurulmasına öncülük ettiler.
Ülkede yaşanan siyasi tıkanıklığı bir an önce açması için erken yapılması istenilen 2021’deki genel seçimlerin sonuçları söz konusu tıkanıklığı ve anlaşmazlıkları daha da artırdı. 2021 seçimlerinin sonucunda Sadr Hareketi, KDP ve Sünni Egemenlik Koalisyonu’nun oluşturduğu üçlü ittifak ‘ulusal çoğunluk hükümeti kurma’ talebini dillendirirken, Şii parti ve grupların bir araya geldiği Koordinasyon Grubu ve KYB ise uzlaşı hükümetinin kurulmasını istiyor.
Bu bağlamda geçtiğimiz iki gün içinde uzlaşı sağlamak amacıyla siyasi gruplar arasında yeni bir müzakere maratonu başladı. Basında yer alan haberlere göre İran Devrim Muhafızları Kudüs Gücü Komutanı İsmail Kaani, Sadr’ın talep ettiği ‘çoğunluk’ hükümetinin mümkün olan en fazla siyasi partiyi ve özellikle de Şii Koordinasyon Grubu’nu kapsayabilmesi için Bağdat ve Erbil hattında mekik dokuyor. Ancak Sadr ise Koordinasyon Grubu çatısı altında bulunan Nuri el-Maliki liderliğindeki Kanun Devleti Koalisyonu dışındaki parti ve grupların hükümete katılmasını onaylıyor.
Şarkul Avsat
