Böbrek yetmezliği insan hayatını etkileyen ciddi sorunlardan biri.
Türkiye'de binlerce insan bu sorundan muzdarip ve sağlıklı bir yaşama dönebilme umuduyla böbrek nakli için sırada bekliyor.
Ancak organ bağışlarının yeterli düzeyde olmaması nedeniyle kimisi bu dileğine ulaşamadan yaşamını yitiriyor.
Pandeminin en çok etkilediği alanlardan biri de zaten yetersiz olan organ nakilleri oldu. Nakiller, Türkiye'deki ortalamanın bile altına düştü.
Türk Böbrek Vakfı Başkanı Timur Erk, böbrek nakillerindeki son durum ve bu nakiller sırasında yaşanan kimi sorunlara ilişkin sorularımızı yanıtladı.
"Organ nakli vericilerin yazılı muvafakatlerini almak zorundadır"
Türkiye'de nakillerinden sonra kişisel anlaşmazlıklardan dolayı kimi zaman bağışladığı böbreğin iadesi gibi uç taleplerle hukuki yollara başvuranlar oluyor mu?
Bu noktada öncelikle yönetmelikten bahsedebiliriz. 1 Şubat 2012 tarihli "Organ ve Doku Nakli Yönetmeliği'ne" göre; canlı donörden organ/böbrek naklinde hastanın 2 yıllık eşi, 4. dereceye kadar kan ve kayın hısımları ile akraba dışında etik komisyon kararına göre belirlenmiş, mümeyyiz kişilerin kendi yazılı rızası/muvafakati ile bağışlanmaktadır. Ayrıca organlar ticari bir emtia değildir, iade edilemez.
Bu tip talepler nasıl sonuçlanıyor?
Türkiye'de bazı vericilerin, rızaları/muvafakatleri olmadan kendilerinden organ alındığına dair dava açtıkları gibi bilgiler alınabiliyor. Organ nakil merkezleri, alıcı ve vericilerin yazılı muvafakatlarını almak zorundadır. Bu merkezlere ve etik kurullara alıcı ve verici tarafından verilen belgelerin kontrol sorumluluğu da verilmiştir. Dolayısı ile bu manada tüm sorumluluk ilgili kurumlara aittir.
Böbrek nakillerinde kişiler arasında en çok yaşanan sorunlar neler?
Tüm organ nakillerinde olduğu gibi böbrek nakillerinde de süreçler kanun ve yönetmelik hükümleri gereğince ilerleyip tamamlandığından, ancak ve ancak yönetmelik hükümlerine uyulmaması sorun yaratabilir. Bu gibi bir durumda da zaten nakil gerçekleşemez.
"Böbrek nakilleri pandemiden önceki seviyeye dönmedi"
Türkiye'de şu an böbrek nakillerinde son durum ne? Kaç hastamız var buna karşı her yıl ne kadar nakil oluyor?
Ülkemizde yaşanan pandemi nedeniyle nakillerde belirgin bir azalma olduğunu daha önce vakıf olarak dile getirmiştik. Salgın öncesi 3 bin 800- 4000 civarlarında olan böbrek nakli, pandemi döneminde 2 bin 690'lara kadar düştü. 2019 yılında 3 bin 863, 2020 yılında 2 bin 499 ve 2021 yılında ise 2 bin 692 böbrek nakli yapıldığını söyleyebiliriz. Ayrıca Türkiye'de 2021 yılı son verilerine göre yaklaşık 23 bin hasta böbrek nakli bekliyor.
Pandemi sürecinde azalan böbrek nakilleri normale döndü mü yoksa kriz devam ediyor mu?
Ne yazık ki normale dönmedi ve nakil sayıları hala çok yetersiz. Özellikle kadavra nakillerde yüzde 50 oranında belirgin bir azalma söz konusu.
Türkiye'de genellikle aile içinde nakiller olurdu. Nakil verenlerin tablosunda bir değişiklik var mı?
Bu konu belirttiğimiz gibi 1 Şubat 2012 tarihli "Organ ve Doku Nakli Hizmetleri Yönetmeliği"nde ele alındığı gibidir. Nakil konusunda alıcı ve 'vericilerin' koşulları açıkça belirlenmiştir. Ayrıca çapraz nakillerde yapılmaktadır. Fakat pandemi koşullarının kadavradan organ nakli konusunu belirgin bir oranda azalttığı gibi canlıdan yani yönetmelik hükümlerine uygun olan süreçleri de sekteye uğrattı. Dolayısı ile her iki tabloda da düşüş söz konusu.
Yabancı nüfus da artıyor. Yabancılar arasında nakil veren veya alan da bir artış var mı?
Bu konuda ayrıştırılmış bir bilgi maalesef bulunmamaktadır.
"Kadavradan böbrek nakil sayılarının artırılması için özel çalışmalar gerekiyor"
Ne yapılırsa Türkiye'de sorun hal olur?
Kadavradan böbrek nakli sayılarının artırılması için özel çalışmalar hayata geçirilmeli. Organ nakli koordinatörleri İspanya modelinde olduğu gibi çalışılmalı ve bu konu birincil meslek grubu olarak görülerek, yürütülmelidir. Yine cuma hutbelerinde nakil/bağış konusuna detaylı olarak yer verilmesi ve bu konuların belirli aralıklarla ele alınarak hatırlatılması da son derece önemlidir.
© The Independentturkish
