Geçen gün toptancı dolar üzerinden fiyat verdi ve parayı peşin istedi. Parayı bankadan TL karşılığından EFT ile yolladım ama para hesaba geçinceye kadar döviz yükseldi. Farkı ödedim.
Bu sözler Oksijen gazetesine konuşan bir matbaa sahibine ait.
Bugüne kadar genellikle dijitalleşme ile birlikte gazetelerin maliyetini artırdığı, bu nedenle gazetelerin kapandığı haberleriyle anılan kağıt, bugün bir hammadde krizine dönüşmüş durumda.
Artık konumuz yalnızca kapanan gazeteler değil, ambalajdan oyuncaklara kadar kullanılan kağıdın ağır bir maliyet oluşturması.
Tüm dünyada artan hammadde fiyatları, kağıdın neredeyse tamamını ithal eden Türkiye'de dövizin hızla yükselmesi, bazı kitapları basılmayacak seviyeye getirdi:
-Kur artışı
— Heretik Yayıncılık (@heretikyayin) November 24, 2021
-Kâğıt maliyetlerindeki olağanüstü artış
-Üretim sürecindeki bütün aşamaların peşin olarak işlemeye başlaması
-Kapak kâğıdının olmaması
Nedenleriyle
"Okuryazarlığın Kullanımları" kitabımızı ve baskısı biten kitaplarımızı yayımlayamayacağız.
Okurlarımızdan özür dileriz pic.twitter.com/R5v2AKSPlt
Selüloz ve Kağıt Sanayi Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Sükan, Independent Türkçe'ye yaptığı açıklamada sektörde bir krizin uzun süredir devam ettiğini, dövizdeki artışla birlikte daha da gün yüzüne çıktığını söyledi.
Atık Kağıt Geri Dönüşüm Sanayicileri Derneği (AGED) Genel Müdürü Osman Kaytan ise oluklu denilen klasmanda yer alan geri dönüşümlük kağıdın ton fiyatının Avrupa'da 150 euroya satıldığını Türkiye'de bu ürünün 215 euroya çıktığını aktardı.
Kaytan, söz konusu ham maddenin üzerine ton başı 25-30 euro kadar millileştirme ve nakliye tutarı konulduğunda maliyetin 250 euroya yaklaştığını söyledi.
Artan işletme giderleri, işyeri kiraları, kargo ve lojistik masraflarını hatırlatan yayıncı İlker Balkan ise "Hem edebi hem de bilimsel yayınlarda büyük bir kıtlık yaşamamız kaçınılmaz" diye konuştu.
Türkiye'de kağıdın öyküsüne geçmeden önce sektörün küçük bir parçasını oluşturan, günlük kullanılan kağıt fiyatlarına bir bakalım.
Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) enflasyonu hesaplarken kullandığı sepetin içinde "Yazım ve Çizim Kağıtları" da bulunuyor. Son olarak kasım enflasyonunu açıklayan TÜİK'e göre bu ürünün fiyatları son bir ayda bile yüzde 18'e yakın yükseldi.
Son 15 yılın kasım aylarına baktığımızda ise şöyle bir tablo karşımıza çıkıyor:
| Yıllara Göre "Yazım ve Çizim Kağıtları" Fiyatları (TL) | |
| 2006 | 5,73 |
| 2007 | 5,72 |
| 2008 | 6,43 |
| 2009 | 5,96 |
| 2010 | 6,42 |
| 2011 | 6,70 |
| 2012 | 6,89 |
| 2013 | 6,95 |
| 2014 | 7,52 |
| 2015 | 8,88 |
| 2016 | 9,27 |
| 2017 | 11,36 |
| 2018 | 21 |
| 2019 | 18,23 |
| 2020 | 19,41 |
| 2021 | 32,24 |
| Veriler, her yılın kasım ayına aittir. Kaynak: TÜİK | |
Yukarıdaki tabloya göre sadece yazım ve çizim kağıtlarının fiyatlarındaki artış, son 15 yılda yaklaşık 6 katına çıktı. Diğer bir deyişle yüzde 462 yükseldi.
Kağıt sektörü, odun, jüt, kendir, kamış gibi yıllık bitkiler ve atık kağıt hammaddelerinden selüloz, odun hamuru, eski kağıt hamuru üretilmesi ile bu ara ürünlerin çeşitli mekanik ve kimyasal işlemlerle kağıda dönüştürülmesine kadar geçen aşamaları içeren bir sanayi kolu.
Statista'nın verilerine göre 2019'da küresel kağıt ve kağıt hamuru sektörünün değeri yaklaşık 350 milyar dolardı. 2018'de 420 milyon ton olan kağıt ve karton üretimine karşılık, 422 milyon ton kağıt tüketimi vardı.
100 milyon tonun üzerinde tüketimiyle Çin, dünyanın en çok kağıt tüketen ülkesiyken; Çin'i ABD ve Japonya izliyor.
Kağıt üretimi artıyor
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'na bağlı Doğu Marmara Kalkınma Ajansı'nın hazırladığı "2020 Kağıt Sektör Raporu"na göre kağıt ve karton grupları uluslararası literatürde ise kültürel ve endüstriyel kağıtlar olmak üzere iki temel gruba ayrılıyor.
Baskı yapılabilir nitelikteki yazı tabı kağıtları, gazete kağıtları kültürel kağıtlara girerken, sargılık kağıt, temizlik kağıtları, dayanıklı bir ambalaj kağıdı olan kraft torba kağıdı, oluklu mukavvalar, kartonlar, sigara ve ince özel kağıtlar ise "endüstriyel kağıtlar" olarak adlandırılıyor.
Dış ticaret verilerinin hesaplamasında ise yukarıdaki bahsedilenlerin kağıt türlerinin de altı kırılımları, hepsinin ayrı Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu yani GTİP kodu oluyor.
Doğu Marmara Kalkınma Ajansı'nın verilerine göre 2010 yılında 11,8 milyar lira olan kağıt sektöründeki üretim değeri, 2017 yılında 41,2 milyar liraya yükseldi.
2009 yılında 2 bin 242 ton olan Türkiye'deki toplam kağıt üretimi, yaklaşık yüzde 79 oranında artarak 2016 yılında 4 bin 24 tona çıktı.
Türkiye'nin kağıt ihracatı son yıllarda artış gösterse de ithalatı halen ihracatından fazla.
Doğu Marmara Kalkınma Ajansı'nın raporuna göre 2000 yılından sonra kağıt sektöründe özelleştirmenin artmasıyla birlikte ithalat değerlerinde de artış yaşandı.
"Bu artışın en önemli sebebi daha önce de belirtildiği gibi kâğıdın hammaddesi olan selüloz üretiminin ülkede yurtdışına göre daha pahalıya mal olmasıdır" diyen raporda 2019 yılında kağıt ve kağıt ürünleri ithalatında Türkiye'nin 16'ncı sırada yer aldığı ifade ediliyor.
| Yıllara Göre İthalat ve İhracat Değerleri ($) | ||
| İthalat | İhracat | |
| 2008 | 2 milyar 605 milyon | 1 milyar 78 milyon |
| 2009 | 2 milyar 214 milyon | 1 milyar 5 milyon |
| 2010 | 2 milyar 820 milyon | 1 milyar 217 milyon |
| 2011 | 3 milyar 110 milyon | 1 milyar 427 milyon |
| 2012 | 2 milyar 883 milyon | 1 milyar 33 milyon |
| 2013 | 3 milyar 92 milyon | 1 milyar 140 milyon |
| 2014 | 3 milyar 171 milyon | 1 milyar 204 milyon |
| 2015 | 2 milyar 684 milyon | 1 milyar 186 milyon |
| 2016 | 2 milyar 685 milyon | 1 milyar 355 milyon |
| 2017 | 2 milyar 812 milyon | 1 milyar 520 milyon |
| 2018 | 2 milyar 750 milyon | 1 milyar 716 milyon |
| 2019 | 2 milyar 514 milyon | 1 milyar 796 milyon |
| 2020 | 2 milyar 428 milyon | 1 milyar 735 milyon |
| Kaynak: Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, TÜİK | ||
Yukarıdaki tabloya göre 2008'den bu yana kağıt sektörünün ithalatında önemli bir değişiklik yok.
İhracatta ise yaklaşık 650 milyon dolarlık yükseliş var.
2020'de kağıt sektörü, yaklaşık 700 milyon dolar değerinde açık verdi.
"Medeniyet Hamuru"nun öyküsü...
Türkiye'nin ilk kağıt mühendisi
1899'da bir bahriyelinin oğlu olarak dünyaya gelen Mehmet Ali Kağıtçı, Türkiye'de kağıdın kaderini değiştiren isim.
Eski adıyla İstanbul Darülfünunu'ndan, bugün bilinen ismiyle İstanbul Üniversitesi'nden 1922'de kimyager olarak mezun olan Kağıtçı, o günlerde Türkiye'nin ilk, dünyanın sayılı kağıt mühendislerinden biri olacağını henüz bilmiyordu.
Cumhuriyet ilan edildiği yılda okulunun Kimya kürsüsünde öğretim görevlisi olan Kağıtçı, yurdun hammadde kaynaklarını da incelemeye başlamıştı.
Araştırmaları sonrası Türkiye'de kağıt ve selüloz sanayii kurulabileceğini düşünerek kağıtçılık üzerine ihtisas yapma kararı aldı.
Bunun için ilk durak Almanya'ydı.
Bir yandan Hannover Üniversitesi'nde okurken, diğer yandan selüloz ve kağıt fabrikalarında çalıştı.
Türkiye'ye ithalatın yüzde 3'ünü sana verelim teklifini bile reddetti
Daha sonra geçtiği Fransa'nın Grenoble Kağıt Mühendisliği Yüksek Okulunu birincilikle bitiren Mehmet Ali Kağıtçı'ya sürekli iş de teklif edildi. Ancak teklifleri geri çevirdi.
Avrupa Kağıtçılar Birliği'nin kendisine sunduğu ekspertizlik ve Türkiye'ye ithalatın yüzde 3'ü teklifi bile Kağıtçı'nın reddettikleri arasındaydı.
1927 sonrası ülkesine dönen Kağıtçı'nın hedefinde Türkiye'de kağıt sanayini kurmak vardı.
Ancak bu konuyla ilk girişimler siyaset kanadında da halk nezdinde de destek görmedi ve bürokrasiye takıldı.
"Dışarıdan alınan kağıt daha ucuza geliyorsa, burada fabrika kurmaya ne lüzum var?" deniliyordu.
Atatürk: Celal Bayar zarar etmemenin yolunu bulur
Ancak yerli kağıdı bir zorunluluk olarak gören Atatürk'ün talimatıyla sekteye uğrayan süreç yeniden başlatıldı.
Dönemin Türkiye İş Bankası Genel Müdürü Celal Bayar, kağıt fabrikası projesine çok destek veriyordu ve fabrikanın zarar etmeyeceğine dair düşüncesini Atatürk'le paylaştı.
Mustafa Kemal'in, "Şimdi iş, adamının eline düştü. Celal Bey, zarar etmemenin yolunu bulur. Kendisine söyle muvaffakiyetler dilerim" dediği "adam" Mehmet Ali Kağıtçı'ydı.
Kağıtçı ile yeni bir rapor hazırlayan Bayar, bir süre sonra İktisat Vekâletine atandı ve kağıt fabrikası projesini, kurulacak olan Sümerbank'ın, yani devletin üstlenmesini uygun gördü.
Sümerbank, 3 Haziran 1933'te kuruldu. Kağıt fabrikası ise Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı'nda yer aldı.
İlk fabrika, ilk kağıt...
Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk kağıt üretim merkezi İzmit Kağıt ve Karton Fabrikası'nın temeli, Mehmet Ali Kağıtçı'nın Fransa'dan dönmesinden yedi yıl sonra 14 Ağustos 1934'te atıldı.
Fabrikanın temelini atan İsmet İnönü, fabrika için 2 milyon lirayı geçen bir sermaye kullanılacağını, bir seneye varmadan işletmeye açılmasının planlandığını söyledi.
Ocak 1936'da tamamlanabilen fabrikanın ilk kağıt üretimi ise 18 Nisan 1936'da yapıldı.
Fabrikaya müdür olan ve bu görevini 1941'e kadar devam ettiren Mehmet Ali Kağıtçı, yıllar sonra yazdığı "Kağıtçılığımız" adlı kitabında o günü şöyle anlatıyor:
18 Nisan 1936 Cumartesi günü, saat 14.30'da 1 numaralı kağıt makinamızdan elde ettiğim ilk kağıt sahifası, uğruna yıllarca mücadele ettiğim idealime kavuşmanın bir belgesi idi.
O mutlu andaki sevinçli heyecanımı, bugün de aynı tazelik ve şiddetle hissetmekteyim.
Kağıtçı bu ilk sayfayı Kocaeli Valisi Hamit Oskay'a imzalatmıştı. O günden beri 18 Nisanlar Kağıtçılık Günü olarak kutlanıyor.
Kağıt üretimi 34 yılda 34 katına çıktı
1940 yılına gelindiğinde Türkiye'nin kağıt ihtiyacının önemli bir kısmını karşılayan kağıt fabrikasının önünde yeni bir engel vardı: İkinci Dünya Savaşı.
Ticaret yollarının kapanmasıyla hammadde sıkıntısının yaşandığı dünyada İzmit fabrikası, Türkiye için hayati öneme sahip olur.
Selüloza olan dış bağımlılığın azaltılması için İzmit'te 1944'te ikinci, 1954'te üçüncü fabrika işletmeye alındı. Sadece İzmit'te kurulan toplam fabrika sayısı ise 5.
13 Mayıs 1955 tarih ve 6560 Sayılı Türkiye Selüloz ve Kağıt Fabrikaları İşletmesi Kanunu ile 100 milyon lira sermayeli Türkiye Selüloz ve Kağıt Fabrikaları İşletmesi (SEKA) adıyla Sümerbank'tan ayrı bir kamu iktisadi teşekkülü kuruldu.
1936-1970 yılları arasında İzmit fabrikalarında üretilen kağıdın miktarı 4 bin tondan 133 bin tona kadar çıktı.
15 yılda Anadolu'ya yayılan fabrikalar, 8 yılda satıldı
1970 sonrası ise çok daha hızlı bir süreç başladı.
1970'ten 1984'e kadar Zonguldak (Çaycuma), Giresun (Aksu), Muğla (Dalaman), Balıkesir, Mersin (Akdeniz), Kastamonu ve Afyon fabrikaları kuruldu.
1990'ların başına gelindiğinde kağıt üretimi yarım milyon tonu geçiyordu.
Ancak ne olduysa 1990'ların sonunda oldu…
Özelleştirme Yüksek Kurulu, 1997'de Türkiye Selüloz ve Kağıt Fabrikaları İşletmesi'ni (SEKA) özelleştirme kapsamına aldı.
Kurul'un bir yıl sonraki kararıyla da SEKA İzmit işletmesinin kapatılması, belediyeye devri ve arsalarının yeşil alan, spor alanı, otel alanı ve lüks konut olarak İzmit Büyükşehir Belediyesi'nce yapılan İmar Planı doğrultusunda düzenlenmesine karar verildi.
Ancak karar, fabrikalarla hem sosyal hem ekonomik durumu gelişen Kocaeli halkının ve SEKA çalışanlarının yoğun tepkisi ile karşılaştı.
Ekim 1998'de iptal edilen karar, 2005'te yeniden raftan indirildi.
10 Mart 2005 tarihinde AK Parti hükümeti ve Türk-İş arasında yapılan protokol sonucu SEKA, çalışanlar ve tüm varlıklarıyla beraber İzmit Büyükşehir Belediyesi'ne devredildi.
Eski Maliye Bakanı Kemal Unakıtan: Farbikalar, kamu maliyesi üzerinde finansman yüküydü
Cumhuriyetin ilk sanayi kuruluşunun özel firmalara satılacak olması, Meclis'in gündemine de taşındı.
2006 yılında dönemin Maliye Bakanı Kemal Unakıtan, CHP Kastamonu Milletvekili Mehmet Yıldırım'ın soru önergesine verdiği yanıtta, özelleştirme kararının gerekçesini şöyle açıklıyordu:
Türkiye'de 1980 yılından itibaren özel sektörün kağıt üretim miktarı hızla artarken Türkiye Selüloz ve Kağıt Fabrikaları A.Ş.'nin üretim miktarında sürekli düşüş yaşanmıştı.
Bu değişimde Gümrük Birliği'ne katılım, hammadde arz durumu ve uluslararası rekabetin büyük etkisi bulunmakta olup, ithal ürünlerin teşviki hiçbir zaman öngörülmemiştir.
Unakıtan'ın aktardığına göre Türkiye'de 2004 yılında Türkiye'de toplam kağıt ve karton üretimi 3 bin 349 ton iken bunun bin 776 tonu yerli üretim, bin 583 tonu ise ithaldi.
Unakıtan, 2008 yılında yanıtladığı bir başka soru önergesinde ise şunları söylüyordu:
SEKA, kağıt-karton üretimini 1970 yılına kadar tekel konumunda sürdürmüş, ancak kurumun Türkiye'nin toplam üretimindeki payı 1997 yılında yüzde 30 seviyesine kadar gerilemiştir.
Eski teknoloji ve aşırı istihdama bağlı maliyet artışlarının yanı sıra, hammadde temininde zorluk yaşayan SEKA'nın özelleştirme programına alınmasındaki temel amaç, kamu maliyesi üzerindeki finansman yükünün azaltılması olmuş ayrıca kuruluşa ait varlıkların özel teşebbüs tarafından gerçekleştirilecek yatırımlar ile daha verimli şekilde değerlendirilmesi suretiyle yöre ve ülke ekonomisine kazandırılması hedeflenmiştir.
Hangi fabrika, kime, ne kadara satıldı?
SEKA'ya bağlı diğer fabrika ve müesseslerin özelleştirilme tarihleri ve kim tarafından alındıkları ise şu şekilde.
SEKA Aksu (Giresun) İşletmesi:
1970 tarihinde üretime başlayan Giresun fabrikası için iki ihale gerçekleşti.
Altı yatırımcının katıldığı ikinci ihalede 3,5 milyon dolar (O dönemin dolar/TL kuruna göre 5 milyon lira) bedelle en yüksek teklifi veren Milda Mecmua Gazete Pazarlama Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.'ne satışı Özelleştirme Yüksek Kurulu tarafından onaylandı.
Selüoz-İş Sendikası'nın "değerinin çok altında satıldı" gerekçesiyle yaptığı itiraz Ordu İdare Mahkemesi tarafından reddedildi.
Danıştay 13. Dairesi, 27 Mayıs 2005'te özelleştirme kararını onadı ve karar kesinleşti.
2002-2008 yılları arası Maliye Bakanlığı yapan ve 2016'da hayatını kaybeden Unakıtan, Aralık 2008 yılında cevapladığı soru önergesinde Aksu Fabrikası'nın faaliyetlerinin 2007'ye kadar Özelleştirme İdaresi Başkanlığı tarafından izlendiğini ve üretim faaliyetinin devam ettiğini söylemişti.
Ancak alıcı firma, girdi maliyetlerindeki artışı, Orman Genel Müdürlüğü'nce tahsis edilen odun miktarının işletmenin ihtiyacını karşılamaktan uzak kaldığını, ayrıca döviz kurlarındaki düşüşün de işletmenin kârlı bir yapıda çalıştırılmasını engellediğini gerekçe göstererek Haziran 2007'de üretim faaliyetlerini durdurdu.
Fabrika arazisi TOKİ'ye verildi
Ancak, TEDAŞ, SSK, maliye, belediye, vergi dairesi gibi birçok kamu kuruluşuna ve işçilere toplam 23 milyon dolar borçlanan Milda, 2013'te fabrikayı satışa çıkardı.
Giresun Valisi Dursun Ali Şahin, Mayıs 2013'te yaptığı açıklamada arazinin 68 milyon 500 bin liraya geri alındığını, 40 milyon lirasının İl Özel İdaresi'nden aktarılan kaynakla TOKİ'ye ödediğini, kalan 28 milyon 500 bin TL borcun ise TOKİ'nin yaptığı binalardan elde edilecek gelirlerle kapatılacağını söylemişti.
TOKİ, yıkılan fabrika arazisine konut ve stadyum inşaatı başlatmıştı.
SEKA Balıkesir İşletmesi:
1980'de üretime giren SEKA Balıkesir Kağıt Fabrikası, faaliyetini 2000'de durdurmuştu.
Fabrikanın satışı için 2000 yılında iki, 2002'de bir adet olmak üzere üç ihale gerçekleştirildi ancak sonuçsuz kaldı.
2003'te yalnızca Albayrak Holding'ten alınan teklif sonrası fabrika, yalnızca 1,1 milyon dolar bedelle Albayrak Holding'e satıldı. Fabrika'nın devir teslimi Haziran 2003'te yapıldı. 287 personelin iş akdi feshedildi.
Ancak kararla ilgili itirazlar ve yargı süreci yaklaşık 10 yıl sürdü.
Hükümet, 2012 yılında yaptığı yasal değişiklikle yargı kararlarının uygulanıp uygulanmaması yetkisini Bakanlar Kurulu'na verdi.
Bakanlar Kurulu'ndan çıkan "SEKA, Albayrak Holding'e verilecek" kararının ardından fabrika kapatıldı.
19 yıl sonra açılan fabrika
Albayrak Holding Yönetim Kurulu Üyesi Mustafa Albayrak,2018'de yaptığı açıklamada fabrikanın o yılın sonunda yeniden üretime başlayacağını duyurmuştu.
7 Mayıs 2019'da Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank'ın katılımıyla yeniden açılan Balıkesir Selüloz ve Kağıt Fabrikası'nın (SEKA) hurda kağıttan üretim yapacağı belirtildi.
"Özel teşebbüs eliyle 140 milyon avroluk yatırım yapıldı" diyen Varank, "Bu yatırımın karşılığında yıllık 150 milyon dolarlık ithalatın önüne geçilecek ve kağıdı ülkemizde üretebileceğiz" dedi.
CHP Balıkesir Milletvekili Ensar Aytekin, 12 Mayıs 2019'da yaptığı açıklamada "1981 yılında inşa edilen Balıkesir Selüloz Kağıt Fabrikası (SEKA) 198 milyon dolara mal oldu ve bu iktidar tarafından 1.1 milyon dolara Albayrak'a satıldı" ifadelerini kullanmıştı.
SEKA Dalaman İşletmesi:
1971'de Muğla'nın Dalaman ilçesinde kurulan, yıllık toplam 70 bin ton kağıt ve karton üretim kapasitesine sahip kağıt fabrikası için özelleştirme süreci ise 2000'de başladı.
Fabrikanın satışındaki gerekçe, yine "zarar ediyor" açıklamasıydı.
Dönemin Devlet Bakanı Yüksel Yalova, kendisine yönelik soru önergesine verdiği yanıtta, Dalaman fabrikasının mali durumunu şu tablo ile açıklamıştı:
14 Temmuz 2000'de ilk ihale yapıldı. İhalede en yüksek teklifi 40 milyon dolarla Mopak Kağıt Karton Sanayi ve Ticaret A.Ş. verdi.
Dönemin Selüloz-İş Genel Başkanı Ergin Alşan, Finlandiyalı danışmanlık firması Jaakko Pöryry Consulting'in 200 milyon dolar fiyat biçtiğini söyledi.
Fabrika ile ilgili ihale süreci 2001'de sonuçlandı ve 40 milyon dolar bedel ile Mopak'a satılmasına ilişkin sözleşme Ankara'da imzalandı.
SEKA Akdeniz İşletmesi:
Temeli Mersin'de 1975 yılında atılan, 1984'te faaliyete geçen Akdeniz SEKA Fabrikası'nda selüloz, torba kağıdı, kereste ve ağaç mamulleri üretiliyordu.
2003'te kapatılan fabrika için üç ihale düzenlendi ancak satılamayınca Sümer Holding'e devredildi.
Tüzel kişiliği sona eren SEKA Akdeniz İşletme Müdürlüğü'nün birleşme kararı, 19 Eylül 2005 tarihli Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi'nde yayınlanarak yürürlüğe girdi.
Ancak tekstilden seramiğe, kağıttan bankacılığa kadar pek çok alan Türkiye Cumhuriyeti'nin sanayileşme sürecini omuzlayan Sümer Holding de 2003'ten bu yana tasfiye sürecinde.
Sadece 2003-2016 sürecinde bile 20'den fazla işletmesi ya satıldı ya devredildi.
SEKA Çaycuma İşletmesi:
Zonguldak'ın Çaycuma ilçesinde yer alan fabrika, 1970'te kurulmuş bir ambalaj ve çimento torbası üreticisiydi.
Bu fabrikanın da ihale süreci 2000'de başladı. O dönem en yüksek teklif, 19 milyon dolar ile Yurtbay Pazarlama ve Tarım Ürünleri Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi'ne aitti.
Ancak tarih 2003'ü gösterdiğinde SEKA Çaycuma Fabrikası'nı satın alan, OYAK Çimento çatısı altında faaliyet gösteren OYKA Kağıt Ambalaj San. ve Tic. A.Ş. oldu.
OYKA'nın ödediği bedel, 15,1 milyon dolardı.
Bugün yıllık 100 bin ton kağıt üretme kapasitesine sahip tesiste, esmer sülfat selülozu, ambalaj kağıdı, torba kağıdı, krafliner kağıt, standart kraft kağıt üretiliyor.
SEKA Kastamonu İşletmesi:
SEKA'nın 1976'da kurulan Kastamonu fabrikası, ülkenin tek sigara kağıdı üreten tesisiydi.
2001'de Türkiye´nin sigara kağıdı talebinin yüzde 62´si fabrika tarafından karşılanıyordu.
Ancak özelleştirilmesi çok sürmedi ve 2003'te tıpkı Dalaman İşletmesi gibi, Mopak Kağıt Karton Sanayi ve Ticaret A.Ş.'ye 9 milyon 100 bin dolar bedelle satıldı.
SEKA Afyon İşletmesi:
Diğer tüm kağıt fabrikalarının arasında Afyon'un önemli bir yeri vardı.
Zira 1979'da faaliyete geçen fabrikada selüloz üretimi için sap, saman ve kamış kullanılıyor, fabrikanın 1500 çalışanının yanı sıra çevresindeki 40 köye de gelir kapısı sağlanıyordu.
Fabrikanın yer aldığı Çay ilçesinin nüfusu 2000 yılına kadar 32 binden 45 bine kadar çıktı. Özelleştirme Kararı'nın çıkmasının ardından ise hızla geriledi.
SEKA Afyon işletmesinin 3,1 milyon dolara, GAP İnşaat Yatırım ve Dış Ticaret A.Ş.'ye satış sözleşmesi 30 Mayıs 2003'te imzalandı.
Eber Gölü'ndeki kamışları fabrikada kullanan Çay ilçesinin nüfusu 2020 itibarıyla 31 bine kadar gerilemiş durumda.
FOX TV, kaderine terk edilen SEKA'nın Afyon Fabrikası'nın son halini Şubat 2019'da görüntülemiş, fabrikanın eski çalışanlarıyla görüşmüştü.
Bu kişilerden biri Erol Selvi, "Bir çocukla girdim, üç çocukla çıktım. Emeğimizi, gençliğimizin en güzel yıllarını verdik. Burası Çay, Afyon, Eskişehir, Konya için altın yumurtlayan tavuktu. Buradan geçerken hep ağlardım. Çünkü çoluğumun çocuğumun geleceğini ben buradan sağladım" diyerek anlatmıştı fabrikaya verdiği 25 yıllık emeğini.
Türkiye Cumhuriyeti'nin sanayi tarihinin mihenk taşı olan kağıt fabrikaları, yalnızca kalkınmayı ve istihdamı desteklemekle kalmıyordu.
Fabrika etrafında kurulan sinema salonları, okullar, futbol kulüpleri ve hatta yayın organı SEKA postasıyla birlikte bölgelerin sosyokültürel yapısı da hızla değişmişti.
Mehmet Ali Kağıtçı'nın hikayesi bir hammadde kriziyle başlamıştı.
Tarihin tekerrür ettiği bugünde yeni bir hammadde krizinin içerisine, daha yüksek döviz kuru ve daha yüksek ithalatla girilmiş durumda.
Ya da vaktiyle Mustafa Kemal Atatürk'ün de dediği gibi: Kapitülasyonların en tehlikelisinde...
Çocuğum…
Bana bu yapılan fabrikaların işlemeyeceğini, memlekete dert olacağını, lüks ve fanteziden ileri gidemeyeceğini, açık kapalı çok söyleyenler oldu.
Bunlar içinde hâlâ hükümette bakanlık sandalyesinde oturanlar var. En çok ve ısrarlı tenkitleri kağıt sanayinde topladılar. (…)
Çünkü bir memleket, kağıdını kendi yapmadığı zaman ulusal kültürünü yabancı lütfuna bağlar.
Kapitülasyonların en tehlikelisi de budur. Ve ötekilerden önce bütün dikkat ve ilginizi kağıt sanayinde toplayın…
© The Independentturkish
