Kürt halkı için "söz" çok değerlidir. Çünkü Kürtlerde "söz" yasadır, kanundur.
Sözlü Kürt kültürünün temelini oluşturan dengbejlik, "Söz uçar, yazı kalır" deyişini çürüterek binlerce yıllık sözlü Kürt kültürünü ve edebiyatını ayakta tutmayı başarmıştır.
Binlerce yıldır, sözlü şekilde yayılmış, bugün de varlığını çok güçlü bir şekilde sürdürmeye devam eden Kürt kültürü, sanatı ve edebiyatına en güzel örnek dengbejlik geleneğidir.
Dengbéjlik, "söz söyleyen" anlamını taşır. Dengbêj, kelime manası olarak sese biçim, hayat, renk veren demektir.
Kürt kültürünün temel alt yapısını oluşturan ve binlerce yıllık Kürt edebiyatının günümüze kadar ulaşmasını sağlayan dengbêjler, seslendirdikleri "kılam"larla dinleyenleri binlerce yılık tarihe geri götürüyor.
Kürt müzisyen Bewar Tekbaş, yaptığı müzik ve çalışmalarla, dengbejlerin ve stranbejlerin unutulmuş ya da unutulmaya yüz tutmuş klamları (şarkıları) yeniden gün yüzüne çıkardığını söyledi.
Dengbejlik, Kürtler için en önemli anlatı aracı
Toplum bilimini, filozofluğu, sözlü edebiyatı, siyasi ve tarihi misyonu barındıran dengbêjlik, tarih boyunca kültürlerini sözle icra etmek zorunda kalan Kürtler için en önemli anlatı aracı oldu.
Geçmişte dengbêjler genellikle köyden köye dolaşarak, hayatlarını söyledikleri destanlar, kılamlar, ilahiler ve hikayeler ile sürdürmekteydi.
Bazıları erbane (tef), bılur (kaval) gibi çalgılarla söyleseler de dengbêjlerin çoğu herhangi bir çalgı aleti kullanmadan, gırtlak gücüne dayanarak sanatlarını icra ederdi.
Hayatları boyunca dolaşarak dengbejlik yapan dengbejler, bugün modern hayatın getirdiği imkanlar ve teknolojik kolaylıklar sanatlarını daha geniş kitlelere ulaştırma imkanı buluyor.
Kahramanlıkların anlatıldığı ve 'şer' denilen sıtranlardan (şarkı) avcılığa, baharın güzelliği 'kılam'lardan, düğün ve eğlencedeki mutluluktan, zaferlerin heyecanına kadar, hastalıktan kaynaklı acılardan, haksızlık ve birçok konu, değişik şekillerde sanatsal olarak sözlü Kürt edebiyatında yerini almıştır.
Günümüzde gelenekselleşmiş olan dengbêjlik ise, özellikle Serhat Bölgesi şehirleri olan Van, Kars, Erzurum, Ağrı, Muş gibi yerleşim yeri köylerinde hala sürdürülüyor.
Tabii ki bu dengbejlik kültürü günümüzde büyük değişikliğe uğrayarak varlığını devam ettirdiğini biliyoruz.
Daha önce köy köy dolaşmak zorunda kalan dengbejler bugün, teknolojiğin getirdiği imkanlar sayesinde daha modern bir şekilde sanatlarını icra ediyor.
"Unutulmuş klamları, yeniden gün yüzüne çıkartıyor"
Kürt Sanatçı Bewar Tekbaş, dengbejlerin ve stranbejlerin unutulmuş ya da unutulmaya yüz tutmuş klamları (şarkıları) gün yüzüne çıkartarak, yeniden hayat veriyor.
Sanatçı Bewar'e göre, dengbejler binlerce yıllık Kürt kültürünü büyük mücadeleler ve bedeller vererek bu güne getirdiğini, bugün ise bu görevi kendileri gibi bu kültüre aşık sanatçıların devraldığını dikkat çekiyor.
Hakkarili Kürt müzisyen Bewar, müzikle tanışıklığını ailesiyle başladığını söyledi.
Abisinin saz çalıp, şarkı söylediğini diğer aile fertlerinin ise müzikle iç içe olduğunu anlattı.
Uğraşmaya çalıştığı müziğin, aslında dengbejlerin ve stranbejlerin unutulmuş ya da unutulmaya yüz tutmuş klamları (şarkıları) yeniden gün yüzüne çıkarmak olduğunu belirten Bewar, şöyle konuştu:
Yaptığım çalışmaların amacı dinleyicileri, farklı bir yorum, farklı bir tarzla bir araya getirmek ve buluşturmaktır. Şu ana kadar profesyonel anlamda üç tekil çalışmam var. Bunlardan ilki, 'Bare Gran', ikincisi 'Yarê' ve dönemde çıkan 'Temo Lawo' single çalışmalarındır.
"Kürtçe müzik yaparken kendimi özgür hissediyorum"
Müzik grubunun olmadığını, daha önce yapmış olduğu çalışmalardan sonra profesyonel olarak başladığı, "Baren Gran" adlı çalışmasıyla çıkış yaptığını dile getiren Bewar, "Öncelikle müzik evrenseldir, her anlamda kendi içinde bir giz taşıyor. Fakat Kürtçe müzikle uğraşmak, kendi anadilimle şarkılar yapmak beni mutlu ediyor. Kürtçe müzik yaparken kendimi buluyorum ve daha özgür hissediyorum. Aslında çok iddialı bir rolüm yok. Burada asıl amacım, unutulmuş ya da unutulmaya yüz tutmuş klamları yeniden gün yüzüne çıkarmaya çabası içerisindeyim " dedi.
"Çok zengin dil ve kültüre sahibiz"
"Eskiler, kültürümüzü ve müziğimizi yaşatmak için büyük hizmetler ve mücadeleler vermiş" diyen Bewar, konuşmasını şöyle bitirdi:
Şimdi bunu korumak bizim görevimiz. Çok zengin dil ve kültüre sahibiz. Biz Kürt dili, kültürünü ve müziğini her zaman canlı tutacak ve içimizde yeşerteceğiz.
Böyle yeni nesiller rahatlıkla Kürt kültürünü ve müziğini öğrenecek ve bunun içinde Kürt müziğini daha iyi yere gelecek. Bu kültürün yok olmaması ve değer görmesi bizim ve gelecek neslin elinde olacaktır.
© The Independentturkish
