Bu yıl dokuzuncu kez toplanan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Para Politikası Kurulu, politika faizi kabul edilen bir hafta vadeli repo ihale faiz oranını yüzde 19'dan yüzde 18'e düşürdü. 

Politika faizinde indirim son olarak Mayıs 2020'de yapılmıştı. Böylece, 18 Mart 2021 toplantısında yüzde 17’den yüzde 19’a çekilen, o zamandan bugüne kadar sabit bırakılan faiz, 16 ay sonra indirilmiş oldu. 

Faiz kararı öncesi gün içinde en düşük 8, 63 lira seviyesini gören Dolar/TL kuru, 8 lira 80 kuruş üzerine çıkarak yeni rekorunu kırdı. 

Gün içinde 10 lira 11 kuruş seviyesine kadar gerileyen Euro/TL ise, 10 lira 32 kuruş seviyesini aştı. 

Sterlin/TL ise 12 lira seviyesinde. 

Merkez Bankası metninde önemli değişiklik

Merkez Bankası’nın faiz kararı sonrası internet sitesinden yayımladığı metinde önemli bir değişiklik göze çarptı:

12 Ağustos toplantısı sonrası politika faizinin, enflasyonun üzerinde bir düzeyde oluşturulmaya devam edeceğini söyleyen TCMB, bu kısmı yeni metinde tamamen kaldırdı. 

Bugün yayınlanan metinde şu ifadeler bulunuyor: 
 

TCMB, fiyat istikrarı temel amacı doğrultusunda enflasyonda kalıcı düşüşe işaret eden güçlü göstergeler oluşana ve orta vadeli yüzde 5 hedefine ulaşıncaya kadar elindeki tüm araçları kararlılıkla kullanmaya devam edecektir. 

Fiyatlar genel düzeyinde sağlanacak istikrar, ülke risk primlerindeki düşüş, ters para ikamesinin ve döviz rezervlerindeki artış eğiliminin sürmesi ve finansman maliyetlerinin kalıcı olarak gerilemesi yoluyla makroekonomik istikrarı ve finansal istikrarı olumlu etkileyecektir. 

Böylelikle, yatırım, üretim ve istihdam artışının sağlıklı ve sürdürülebilir bir şekilde devamı için uygun zemin oluşacaktır.

12 Ağustos’taki faiz kararında “Enflasyonda kalıcı düşüşe işaret eden güçlü göstergeler oluşana ve orta vadeli yüzde 5 hedefine ulaşıncaya kadar politika faizi, güçlü dezenflasyonist etkiyi muhafaza edecek şekilde, enflasyonun üzerinde bir düzeyde oluşturulmaya devam edilecektir” denilmişti.

TCMB cari fazla bekliyor

Metnin kalanında uygulanan sıkı para politikasının cari işlemler dengesini pozitif etkilediğini belirten TCMB, “İhracattaki güçlü artış eğilimi ve aşılamadaki kuvvetli ivmenin turizm faaliyetlerini canlandırmasıyla yılın geri kalanında cari işlemler hesabının fazla vermesi beklenmektedir” ifadelerine yer verdi. 

Merkez Bankası, enflasyondaki yükselişte etkili olan nedenleri şöyle sıraladı: 

- Gıda ve ithalat fiyatlarındaki artışlar ile tedarik süreçlerindeki aksaklıklar gibi arz yönlü unsurlar, 

- Yönetilen/yönlendirilen fiyatlardaki artışlar

-  Ekonomideki açılmaya bağlı talep gelişmeleri 

“Bu etkilerin arızi unsurlardan kaynaklı olduğu değerlendirilmektedir” Merkez Bankası, aldıkları parasal duruşun sıkılığının ticari kredilerde öngörülenin ötesinde daraltıcı etki yapmaya başladığını söyledi. 

Asla soğumayan ekonomi gündemi: Faiz

Politika faizinin ne olacağı Türkiye ekonomisinin gündemden hiç düşmeyen konusu. 

Ancak son bir yılda Merkez Bankası Başkanı’nın iki kez değişmesi ve enflasyon oranının faiz oranının üzerine çıkmasıyla Para Politikası Kurulu’nun her toplantı sonrası ne diyeceği artık her evde, her dükkanda, her sokakta, her akşam yemeğinde daha fazla konuşulur oldu. 

Bu sürece kadar neler yaşandı? 

Bir yılda üç Merkez Bankası Başkanı

Eski TCMB Başkanı Murat Çetinkaya’nın 6 Temmuz 2019’da sürpriz şekilde görevden alınmasının ardından Merkez Bankası’nın başına geçen Murat Uysal da Çetinkaya ile benzer bir kaderi yaşadı. 

Uysal, 16 aylık görevinin ardından 7 Kasım 2020’de yine bir gece kararnamesiyle görevden alınmış, yerine  eski Maliye Bakanı Naci Ağbal getirilmişti. 

Uysal döneminde politika faizi, yüzde 24 seviyesinden yüzde 10,25’e kadar çekilmiş, dolar/TL kuru ise 8 lira 50 kuruş seviyesine kadar çıkmıştı. 

Naci Ağbal’ın, Merkez Bankası Başkanlığı dört buçuk aylık dönemde ise politika faizi yeniden yüzde 17 seviyesine kadar yükseltildi. Bu süreçte dolar/TL, 7 liranın altına gerilemişti

Ağbal’ın yine sürpriz şekilde görevden alındığı 20 Mart 2021’de kur, 7,20 lira; enflasyon yüzde 16,9 seviyesindeydi. 

Kavcıoğlu döneminin kafa karışıklığı: Enflasyon oranının faizin üzerine çıkması

Bu çalkantılı sürecin ardından Şahap Kavcıoğlu dönemi başladı. 

Daha önce Yeni Şafak Gazetesi için kaleme aldığı yazılarda düşük faizi savunan Kavcıoğlu’nun göreve geldikten sonraki toplantılarda faizi indireceği tahmin ediliyordu ancak beklenen olmadı. 
 

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu/ Fotoğraf: AA

Göreve gelir gelmez ilk yaptığı yazılı açıklamada “TCMB, enflasyonda kalıcı düşüşü sağlama temel hedefi doğrultusunda para politikası araçlarını etkin bir şekilde kullanmaya devam edecektir” diyen Kavcıoğlu’nun daha sonraki açıklamaları ise kafa karışıklığına yol açtı. 

Bunlardan ilki 15 Nisan’da gerçekleşen Para Politikası Kurulu’nun faiz kararı metninde yer alan şu ifadeydi: 
 

Enflasyonda kalıcı düşüşe işaret eden güçlü göstergeler oluşana kadar politika faizi, güçlü dezenflasyonist etkiyi muhafaza edecek şekilde, enflasyonun üzerinde bir düzeyde oluşturulmaya devam edilecektir.

Bu açıklamanın birebir aynısı 29 Temmuz’da kamuoyu ile paylaşılan yılın üçüncü Enflasyon Raporu’nda da yer aldı. 

Piyasa ise Kavcıoğlu’nun sunduğu  Enflasyon Raporu’nu, “Enflasyon, politika faizinin üzerine çıkarsa Merkez Bankası da faizi artıracak” şeklinde yorumladı.

Gelinen noktada: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası politika faizi yüzde 19, ağustos ayı enflasyonu is yüzde 19,25. 

Erdoğan, "Faiz oranlarında düşüşe geçiyoruz" demişti

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise Enflasyon Raporu’ndan birkaç gün sonra, 4 Ağustos’ta katıldığı A Haber yayınında, "Bundan böyle enflasyonun daha yukarı çıkması mümkün değil. Faiz oranlarında da düşüşe geçiyoruz, yüksek faiz yok. Çünkü yüksek faiz, bize yüksek enflasyonu getirecektir" demişti. 

Tam olarak burada Merkez Bankası Başkanı’nın 29 Temmuz’daki sunumunda yaptığı başka bir açıklamayı da hatırlatmak gerek... 

Enflasyonla mücadelenin yalnızca para politikası ile olamayacağını söyleyen Kavcıoğlu, vatandaşlara, yetkili kurumlara ve odalara da görev düştüğünü belirterek ortak bir mutabakatla hareket edilmesi gerektiğine vurgu yapmıştı. 

Yüzde 19 aşılınca, yüzde 16,76'lık çekirdek enflasyon sinyali gelmişti 

Piyasa “Enflasyon, politika faizi üzerine çıktı, faizler artmaya devam edecek mi?” tartışmasını sürdürürken Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcoğlu’ndan bir açıklama daha geldi. 

TCMB Başkanı Prof. Dr. Şahap Kavcıoğlu, 8 Eylül’de Alman-Türk Ticaret ve Sanayi Odası tarafından düzenlenen toplantıda yaptığı konuşmada Merkez Bankası’nın odağını çekirdek enflasyon göstergelerine çevirdiğini kaydetti.

"Küresel merkez bankacılığında, para politikası duruşu belirlenirken, para politikasının etkisi dışında olan kısa vadeli arızi unsurlardan arındırılmış çekirdek enflasyon göstergeleri esas alınır" diyen Kavcıoğlu, "Özellikle salgının getirdiği olağanüstü koşullar, az önce bahsettiğim sebeplerden ötürü, enflasyonun kısa vadeli oynaklıklardan arındırılmış ana eğilimini ölçmeye yarayan çekirdek enflasyon göstergelerinin önemini artırmakta" açıklamasını yaptı. 
 

Fotoğraf: Reuters

Haliyle bu durum piyasada, "Manşet enflasyon, faizlerin üzerine çıkınca; çekirdek enflasyona dönüldü. Yoksa faiz indirimi gelmeyecek mi? Gelecekse bu seviye mi düşünülüyor" şeklinde yorumlandı. 

Kısaca “Mevsimine bakılmaksızın her ay mecburen satın alınan mal ve hizmetler” olarak açıklanabilecek, daha dar kapsamlı ve gıda ve enerji gibi kontrol dışı kalemleri hariç tutan çekirdek enflasyon hâlihazırda yüzde 16,76 seviyesinde. 

Ekonomistlere göre bu seviyeye inmek, farklı sonuçlar doğurabilir. 

Dünya gazetesi için gazeteci Hakan Güldağ ile yaptıkları "Şans Sohbetleri"nde konuşan ekonomist Ali Ağaoğlu, faizin bu seviyelere indirilme ihtimali ile ilgili "Bir kez daha merkez bankacılığı literatürüne girersiniz" demişti. 

Bloomberg HT’ye konuşan İstanbul Portföy Yönetici Ortağı  Turgay Ozaner, "Çekirdek enflasyona göre bir faiz indirimi yapmaya kalkarsanız, piyasanın Dolar/TL tepkisi ciddi şekilde yukarı doğru olur" ifadelerini kullanmıştı. 

Enflasyon ve faiz nereden nereye geldi?

2021 yılının başından bu yana gerçekleşen Para Politikas Kurulu toplantılarında açıklanan faiz oranları, ilgili ayın enflasyon oranı ve ortalama Dolar/TL kuru aşağıdaki şekilde gerçekleşti: 
 

Beklentiler ne yöndeydi?

Washington merkezli Uluslararası Finans Enstitüsü (IIF), 16 Eylül’de yaptığı açıklamada Merkez Bankası'nın (TCMB) faiz indirim döngüsüne eylülde 50 baz puan ile başlayacağını öngörmüştü. 

IIF, yıl sonuna kadar 150 baz puan daha indirime gidilmesini bekliyor. 

Türkiye'de büyüme kaygılarının enflasyona ağır basıyor göründüğünü ve bu nedenle de 2021'in geri kalanında toplamda 200 baz puanlık faiz indirimi beklediklerini belirten IIF raporunda şu ifadeler yer aldı: 
 

Ağustos ayında manşet enflasyonda devam eden artışa karşın çekirdek enflasyon yüzde 16,8'e yavaşladı. 

TCMB'nin para politikasının önümüzdeki dönemde daha çok çekirdek enflasyona odaklanacağı da göz önüne alındığında bankanın beklenen faiz indirim döngüsüne Eylül ayında 50 baz puan ile başlayacağını düşünüyoruz. 

Bloomberg HT Araştırma Birimi'nin gerçekleştirdiği ve 19 kurumun katıldığı ankette ise beklenti, politika faizinin sabit bırakılacağı yönündeydi. Sadece bir kurum politika faizinde 100 baz puanlık indirim beklediğini açıklamıştı. 

Ankete katılan 19 kurumdan 10’u Kasım ayında ilk faiz indirimi kararının geleceğini öngördü.

Reuters anketine katılan 16 ekonomistten 14'ü yılın son çeyreğinde indirim beklediklerini açıkladı.