Taliban geçtiğimiz ay Afganistan’ın başkenti Kabil'in kontrolünü savaşmadan ele geçirdiğinde Batı destekli ve eğitimli Afgan ordusunun büyük bir hızla çöküş yaşaması tüm dünyada hayrete neden oldu.
Ancak önceki Afgan yönetiminden üst düzey yetkililer AFP’ye, Taliban’ın çarpıcı zaferinin tamamen beklenmedik bir durum olmadığını aktardılar. Eski Afgan liderlere göre bu zafer, önceki Afgan hükümetinin temel başarısızlıklarının, ülkedeki yaygın yolsuzluğun, Taliban’ın ustaca yürüttüğü propagandasının ve ABD liderliğindeki yabancı güçlerin aceleyle geri çekilmeleriyle uğradıkları ‘ihanetin’ bir sonucu.
Eski Cumhurbaşkanı Eşref Gani’nin, Taliban Hareketi’nin 15 Ağustos'ta Kabil'e girmesinden sadece iki gün önce, üst düzey bakanlar, ordu komutanları ve istihbarat servislerinin başkanlarıyla acil olarak gerçekleştirdiği toplantıya katılan üst düzey bir yetkili “(Toplantıda) Kabil'i iki yıl savunmamıza yetecek kadar silah, mühimmat ve mali kaynağımız olduğu söylendi” dedi. Kabil'in güvenliğini sağlamak için 100 milyon dolar nakit olduğuna belirten yetkili açıklamasının devamında “Fakat Kabil, iki gün bile korunamadı” ifadesini kullandı.
Yalanlar ve yanlış hesaplar
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
AFP'nin konuyla ilgili konuştuğu kaynakların çoğu gibi, kendisine zarar verilebileceği korkusuyla kimliğinin açıklanmasını istemeyen söz konusu yetkili, Kabil’in Taliban’a teslim edilmesine şaşırmadığını vurguladı.
Bakanların Gani'ye yalan söylediklerini ve her şeyin yolunda olduğu yönünde rapor verdiklerini belirten yetkili “Ancak bu şekilde makamlarını ve ayrıcalıklarını koruyabilirlerdi” dedi.
Zira Taliban ülke çapında ortalığı kasıp kavururken Gani’nin yakın çevresi ise siyasi reformları tartışıyordu.
Yetkili sözlerini şöyle sürdürdü:
“Önceliklerimizi doğru belirleyemedik. Afganistan’da şehirler birbiri ardına düşerken Ulusal Güvenlik Konseyi toplanarak zorunlu askerlik ve kurumsal reformları görüştü.”
Taliban ülkeyi sadece iki hafta içinde kontrolü altına alırken bölgesel yönetim merkezlerini zaman zaman tek kurşun dahi atmadan ele geçirdi.
Stratejik hatalar ve yolsuzluk
Eski hükümetten bir diğer üst düzey yetkili de piramidin tepesindeki isimlerin liderlik yapamadığını savunduğu açıklamasında "Herhangi biri, kameralar karşısına çıkıp adamlarımıza güven verici konuşmalar yapmadı. Sahaya çıkmadılar” ifadelerini kullandı.
Eski Cumhurbaşkanı’nın yakın danışmanlarından olan yetkili, Gani'nin de temel stratejik hatalar yaptığına dikkat çekti:
“Uzun vadede savunma yapmak için yeterli insan gücümüz yoktu. Bu nedenle ülkenin güneyini terk etmemizi önerdim. Ancak Gani, Afganistan'ın tamamının hükümete ait olduğunu vurgulayarak bunu kabul etmedi.”
Fakat Afgan ordusu için ülkenin her yerinde Taliban'a karşı durmak imkansız bir görevdi.
ABD liderliğindeki ülkelerce verilen askeri desteğe, teçhizata ve eğitime ayrılan milyarlarca dolara rağmen ordunun yetenekleri, yıllarca devam eden yolsuzluktan etkilendi.
Kıdemli subaylar, yakıt ve mühimmatı satmanın yanı sıra askerlerin maaşları da dahil orduya ait ne varsa çaldılar.
Washington’ın 2020 yılının şubat ayında Taliban ile ABD güçlerinin geri çekilmesini öngören bir anlaşma imzalamasından sonra durum daha da kötüleşti.
“İhanet”
Taliban'a karşı mücadelede gösterdiği cesaretle tanınan bir general olan ve ordunun düşmesinden birkaç gün önce Kabil'deki Özel Kuvvetler Komutanlığı’na getirilen Sami Sedat yaptığı açıklamada “İhanete uğradık” dedi.
ABD’nin kritik öneme sahip hava desteğinin kesilmesinden ve Washington’ın filoyu korumakla görevli personeli geri çekmesinden sonra Afganistan hava kuvvetlerinin çökmesi, orduya stratejik avantajını kaybetirdi.
New York Times (NYT) gazetesine konuşan Sedat, bu durumun Taliban’ı cesaretlendirdiğini söyledi. Sedat açıklamasında şu ifadeleri kullandı:
“Militanlarda bir zafer duygusu vardı. Taliban, ABD ile yaptığı anlaşmadan önce Afgan ordusuna karşı önemli bir kazanım elde edememişti. Ama anlaşmadan sonra her gün onlarca asker kaybetmeye başladık.”
Çatışmanın son günlerini ‘gerçeküstü’ olarak niteleyen Sedat, sözlerinin devamında “ABD’li askerler seyirci olarak başımızda gezinirken biz sahada Taliban'a karşı yoğun bir mücadele veriyorduk” dedi.
ABD Başkanı Joe Biden'ın Afgan ordusunun ‘savaşmaya çalışmadan’ çöktüğü yönündeki iddialarını yalanlayan Sedat “Sonuna kadar cesurca savaştık. Son 20 yılda, tahmini savaş gücümüzün beşte biri olan 66 bin askerimizi kaybettik” ifadesini kullandı.
Medya savaşı ve askerlerin morali
Ön saflarda savaşan askerler, üst rütbeli komutanlar kaçarken ölmek için iyi bir nedenleri olmadığını düşündüler.
Adının açıklanmasını istemeyen eski bir Afgan subayı, Taliban, Kabil yakınlarına geldiğinde askerlerin Gani’nin ülkeden ayrılacağını bildiklerini ve bu yüzden savaşmadıklarını aktardı.
Taliban’ın ayrıca askerleri teslim olmaya ikna etmek için medyayı da akıllıca kullandığını ve bunun da morallerini daha da bozduğunu vurgulayan söz konusu subay sözlerini şöyle sürdürdü:
“Sosyal medyadaki savaşı çoktan kaybetmiştik. Çünkü Taliban askerlere, en üst düzeyde bir anlaşma imzalandığı için gereksiz yere savaştıklarını söylüyordu.”
Terk edilmiş ve bitkin durumdaki askerler için savaşmanın anlamı kalmamıştı. Başkent Kabil, 15 Ağustos 2021 tarihinde tek bir kurşun dahi atılmadan düştü.
AFP
*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
Independent Türkçe için çeviren: Şarku'l Avsat
