Yüz binlerce kişilik troll ordusu, yasaklı kelimeler ve kontrolün kaybolduğu an: Çin koronavirüsü nasıl sansürledi?

Pekin yönetiminin ülkedeki aykırı sesleri daha ocak ayının başından itibaren nasıl bastırdığı binlerce belgeyle ortaya kondu

Güvenlik güçleri de sıradışı sesleri susturmakta aktif rol oynadı (Adam Maida/ProPublica)

ABD'nin önde gelen gazetelerinden New York Times ve kâr amacı gütmeyen araştırmacı gazetecilik kuruluşu ProPublica, yeni yayımladıkları haberde Çin yönetiminin gizli belgelerini inceleyerek koronavirüs salgınının başlangıcında nasıl sansür uygulandığını açıklığa kavuşturdu. 

Maskesiz Çin Komünist Partisi (CCP Unmasked) diye bilinen bir hacker grubuyla Çin'deki internetin nasıl kontrol edildiğini takip eden ABD merkezli China Digital Times'ın ilettiği ve New York Times'la ProPublica'nın doğruladığı belgeler arasında Çin Siber Uzay Dairesi'nin (CAC) 3 bin 200'ü aşkın talimatıyla birlikte bin 800 doküman daha bulunuyor.

Belgelere göre, Çin'in Kovid-19 sansürü, henüz hastalık tam olarak tanımlanmadan, ocak ayının başında başlamıştı. Pekin yönetiminin koronavirüse müdahalesini yetersiz gören paylaşımlar, birkaç hafta içinde sert bir duvara toslamaya başladı. 

Ülkedeki interneti düzenleyen CAC; güvenlik güçleri, bürokrasi, hükümet yanlısı internet trolleri, medya takibi ve Çin şirketi Urun Büyük Veri Hizmetleri'nin internetteki tartışmaları takip için yarattığı programla aykırı sesleri büyük ölçüde susturdu. 

merlin_179277069_4c4320de-da9f-4aa9-bcfb-fa68237d5076-superJumbo.jpg
CAC'ın doğrudan Çin Komünist Partisi Merkez Komitesi'ne bağlı olması, ülkedeki internet sansürüne verilen önemi gösteriyor (Liu Bin/Şinhua)


Yasak ve öneri listesi verildi

CAC'ın emriyle haber siteleri sadece hükümetin kendilerine tanıdığı alanda kaldı. Yeni tip koronavirüsün 2002'de ülkeyi vuran SARS salgınıyla benzerlikleri yerine Vuhan'daki sağlık çalışanlarının kahramanlığı ve Çin Komünist Partisi üyelerinin virüsle mücadele için yaptıkları haberleştirildi. 

Medyaya verilen direktiflerde "tedavisi olmayan", "ölümcül", "tecrit" gibi kelimelerin ve "olumsuz" haberlerin toplumu panik sokabileceği belirtildi. Bir tanesinde "epidemiye karşı savaşımızın dış yardımlara bağlı olduğu gibi yanlış fikirlere yol açmaktan" kaçınılması gerektiği vurgulandı. 

Gündemi belirlemeye çalışan CAC, evde nasıl eğlenilebileceği gibi "internet kullanıcılarının kaygısını azaltan" haberler yapılmasını salık verdi. 

Duygu seli, kontrolü kısa bir süreliğine de olsa kaybettirdi

New York Times'ta yayımlanan habere göre, salgını ilk duyurduğunda söylenti yaymakla suçlanan Vuhanlı doktor Li Wenliang'ın 7 Şubat'taki ölümü, planları sekteye uğrattı. Aniden oluşan duygu seli karşısında bir süreliğine kontrolü kaybeden CAC, bir süreliğine Li'nin Weibo (Çin'in Twitter'ı olarak da bilinen bir sosyal medya platformu) hesabındaki taziye mesajlarına izin verse de, sonrasında bu yazıların bir kısmının silindiği görüldü. 

fazla oku

Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)

Pek çok platformda Li Wenliang'ın adı popüler konular listelerinden çıkarıldı ve ölümüyle ilgili haberlerin bildirimlerinin atılması engellendi. 

Güvenlik güçleri, silinen paylaşımları arşivleyen çok sayıda kişiyi gözaltına aldı.

Şubat sonuna doğru tepkilerin dinmesiyle Pekin yönetimi yeniden kontrolü sağlamayı başardı. Akabinde geleneksel ve yeni medyada hükümetin salgını nasıl kontrol aldığına dair haberlerden başka pek bir şey görülmez oldu. 

Yüz binlerce kişilik propaganda ordusu

Araştırmacılar, Çin'in yüz binlerce kişiyi yarı zamanlı istihdamla Komünist Parti'nin söylemini yaymak için kullandığını tahmin ediyor. Bunların çoğu, alt seviye kamu ya da parti görevlisi. Yeni yayımlanan habere göre, üniversitelerdeki öğrenciler ve akademisyenler de bu propaganda ağına dahil oldu. 

Çin'in WhatsApp'ı WeChat de sansürde etkili oldu. Daha önce Wired'ın yayımladığı haber, henüz mart ayında DSÖ ve Kızıl Haç gibi ifadelerin ve salgının diğer ülkelerdeki durumu gibi bilgilerin engellendiğini ortaya koymuştu. 

"Başka herhangi bir ülke bu güce sahip değil"

Kaliforniya Üniversitesi'nde araştırma uzmanı olan Xiao Qiang, New York Times'a şöyle konuştu:

Çin'in siyasi silah haline getirdiği bir sansür sistemi var. Sadece bir şeyleri silmek için kullanmıyorlar, söylem oluşturup istedikleri hedefe doğru geniş çaplı saldırıya geçiyorlar. Bu hiçbir ülkede olmayan, dev bir şey.

Bir milyar 400 milyon kişinin yaşadığı Çin, 4 bin 764 ölüm açıkladı

"Çin'in sansürü olmasaydı yeni tip koronavirüs pandemiye yol açmaz mıydı?" sorusuysa cevaplanamayacak olsa da geçerliliğini sürdürüyor. 

Çin’in Hubey eyaletine bağlı Vuhan’ı sarstıktan sonra dünyaya yayılan Kovid-19 salgınında son verilere göre toplam vaka sayısı 77 milyona dayanırken pandemi, yaklaşık bir milyon 700 bin kişinin ölüm sebebi olarak kaydedildi.

Pekin yönetimi, ülkede görülen 95 bin 50 vakanın 4 bin 764 ölüme neden olduğunu bildiriyor. 

Aralarında ABD Başkanı Donald Trump'ın da olduğu pek çok kişiye göre Vuhan'daki hastalığın küresel salgına dönmesinin en önemli sebeplerinden biri, Çin'in bilgi saklaması ve sansürü.


Independent Türkçe, New York Times, Jerusalem Post

DAHA FAZLA HABER OKU