Türkiye’nin yıl sonunda ve gelecek üç yılda enflasyonunun, büyümesinin, işsizliğinin, cari dengesinin ne olacağı hakkında tahminleri içeren Yeni Ekonomi Programı (YEP) açıklandı. 

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Yasası’nın en geç eylülün ilk haftasına kadar Resmi Gazete’de yayımlanması şartı koştuğu “Orta Vadeli Mali Plan”, 2018’den bu yana “Yeni Ekonomi Programı” adıyla sunuluyor. 

Geçen yıl olduğu gibi bu yılda eylül sonunda açıklanan YEP, pandeminin etkilerini ve pandemi sonrası izlenecek “Yeni Dengelenme, Yeni Normal, Yeni Ekonomi" başlıklarını içeriyordu. 

Peki 2018’den bu yana açıklamalarda ve tahminlerde ne gibi değişiklikler oldu, tahminler ne kadar tuttu?

"ABD'nin Türk Lirası'nı hedef aldığı" 2018 yılı

20 Eylül 2018’de açıklanan YEP’te kur şokunun yaşandığı 2018, “yurt dışı kaynaklı spekülatif kur ataklarının oluşturduğu finansal ve makroekonomik dengesizliklerle yoğun şekilde mücadele yılı” olarak açıklanıyordu. 

“ABD yönetiminin Türkiye ekonomisini ve Türk Lirası’nı doğrudan hedef alması ile ülke risk primi yükseldi ve Türk Lirası değer kaybetti” denilen 2018 YEP’inde enflasyonun 2020’den itibaren tek haneye düşürülmesi, bütçe açığının milli gelire oranının üç yıl boyunca yüzde 2 altında tutulması, cari açığın milli gelire oranının yüzde 3 altına düşmesi, işsizliğin önce bir miktar yükselip daha sonra toparlanmayla birikte gerilemesi öngörülüyordu.  

2018 tarihli Yeni Ekonomi Programı’nda hedeflenenler şu şekildeydi. 
 

2018 cari açığın 36 milyar dolar, cari açığın GSYH’ye oranının ise yüzde 4,7 olması bekleniyordu. Cari açık, 27,6 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti. 

Yeni Ekonomi Programı'nda 72,1 milyar lira öngörülen bütçe açığı ise 2018'de 72,6 milyar lira oldu. Bütçe açığı/GSYH oranı ise beklentilere paralel yüzde 1,9 seviyesinde gerçekleşti. 

"Dengelenme dönemi" adı verilen 2019 yılı

2019’un Yeni Ekonomi Programı’nın başlangıcında ise “Ağustos 2018’de başlayan spekülatif kur saldırıları alınan tedbirlerle etkisiz hale getirilmiştir” ifadesi yer aldı. 

30 Eylül 2019'da programda Berat Albayrak, 2019-2020 yıllarını “dengeleme dönemi” olarak adlandırmıştı. 

“Önümüzdeki dört yıllık seçimsiz dönem, yapısal reformlar yoluyla ekonomide planlanan köklü dönüşüm ve değişimi sağlamak için bir fırsat penceresi sunmaktadır” denilen YEP’te üç yıl boyunca büyüme hedefi yüzde 5 olarak belirlenmişti.

Uzun vadeli Türk lirası finansman kaynaklarının geliştirileceğini, böylece ekonomik ve finansal istikrar güçleneceğini belirten program, enflasyonu 2020 yılında yüzde 8,5’e, 2022 yılında ise yüzde 4,9 seviyesinde öngörüyordu. 

2020 yılında büyümenin temel belirleyicisinin yurt içi talep olacağını söyleyen 2019 YEP’i, “Özel tüketimin, ertelenmiş talep, kredi ve güven kanalının desteği ile büyümeye en yüksek katkı veren kalem olması beklenmektedir” diyordu. 

2019’un Yeni Ekonomi Programı’nda hedeflenenler ise şu şekildeydi:
 

Yeni Ekonomi Programı’nda 1 milyar dolar civarında beklenen cari fazla, 2019’da 1 milyar 674 milyon dolar seviyesini gördü. Cari fazlanın gayrisafi yurtiçi hasılaya oranı ise yüzde 0,2. 

2019 yılında bütçe dengesi ise 123,7 milyar lira açık verdi.  Yeni Ekonomi Programı tahmini ise 125 milyar liraydı. Bütçe açığı/GSYH oranı da yüzde 2,9 ile YEP tahmini ile uyumlu gerçekleşti.

2020: Yeni dengelenme, yeni normal, yeni ekonomi 

Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın bugün açıkladığı son YEP’te ise 2020’nin ilk iki ayında büyümedeki ivmelenmenin devam ettiği ancak sonradan sekteye uğradığı hatırlatıldı. 

Yeni Ekonomi Programı’nın omurgasını oluşturan üç başlıktan ilki olan “Yeni Dengelenme”de “makroekonomik denge ve finansal istikrar” vurgusu yapıdı. 

“Yeni Normal” başlığıyla birlikte ise elektronik hizmetlerin yaygınlaştırılacağı, yeni finansal çözümlerin getirileceği ve çalışma modellerinin oluşturulacağı, dijital dönüşüme hız kazandırılacağı söylendi. 

Son başlık “Yeni Ekonomi”de ise hedefler, 2018 ve 2019’da olduğu gibi, “sürdürülebilir büyüme, yenilikçi ve yüksek katma değerli üretim, üretim ve ihracata dayalı büyüme” olarak belirlendi. Bunların yanısıra “dijital ve platform ekonomisi” kurulacağı söylendi. 

2020'nin Yeni Ekonomi Programı’nın hedefleri şu şekilde açıklandı:

Özetlersek;

A) İşsizlik

2018 yılında 2019 için yüzde 12,1 seviyesinde hedeflenen işsizlik, geçen yıl yüzde 13,7 seviyesinde gerçekleşti. 2018 yılında 2020 için işsizlik hedefi yüzde 11,9 olarak belirlenmişti. 

2019’da 2020 için hedeflenen işsizlik ise yüzde 11,8 iken 2020’de son açıklanan haziran işsizlik oranı ise yüzde 13,4. 

Bugün açıklanan YEP’te 2020 işsizlik tahmini yüzde 13,8. 

B) Enflasyon

2018 yılında 2019 için yüzde 15,9 seviyesinde hedeflenen enflasyon, geçen yıl yüzde 11,84 seviyesinde gerçekleşti.  2018 yılında 2020 için enflasyon hedefi yüzde 9,8’di. 

2019’da 2020 için hedeflenen enflasyon ise yüzde 8,5 iken 2020’de son açıklanan ağustos enflasyon oranı ise yüzde 11,77. 

Bugün açıklanan YEP’te 2020 işsizlik tahmini yüzde 10,5. 

C) Büyüme

2018 yılında 2019 için yüzde 2,3 seviyesinde hedeflenen büyüme, geçen yıl yüzde 0,9 seviyesinde gerçekleşti. 2018 yılında 2020 için büyüme hedefi yüzde 6 olarak açıklanmıştı. 

2019’da 2020 için hedeflenen büyüme ise yüzde 5 iken 2020’nin ikinci çeyreğinde ekonomi yüzde 9,9 daraldı. 

Bugün açıklanan YEP’te 2020 büyüme tahmini yüzde 0,3. 

D) GSYH

Bu yıl 702 milyar dolar olacağı öngörülen gayrisafi yurt içi hasılanın (GSYH), 2021'de 735 milyar dolara, 2022'de 801 milyar dolara ve 2023'te 875 milyar dolara ulaşacağı hedefine de programda yer verildi.

2018’de 789 milyar dolar seviyesinde gerçekleşen GSYH, 2019 sonu için 749 milyar dolar, 2020 için 812 milyar dolar, 2021 için 856 milyar dolar, 2022 için 900 milyar dolar olarak tahmin edilmişti.

2019’da gerçekleşen gayrisafi yurt içi hasıla seviyesi ise 761 milyar dolar oldu.