Orta Asya’da yer alan, Sovyetler’den ayrılmış, petrol zengini, 18 milyon nüfusa sahip ve yüzölçümü açısından dünyanın 9. büyük ülkesi Kazakistan, destansı sayılabilecek tarihi bir an yaşadı. Kazakistan'ın ilk ve tek Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, iktidarda geçen yaklaşık 30 yılın ardından kendi rızasıyla istifa etti.

Bu haber dünyayı ve Kazakistan halkını şok etti. Biz 30 yaşın altındaki genç neslin - ülke nüfusunun neredeyse yarısıyız - tanıdığı tek başkandı. Haber, şok, heyecan, korku ve umut gibi bir duygu karmaşası yarattı.

Tabii ki böylesine güçlü bir şahsiyetin, Kazakistan'ın siyasi hayatında etkisini devam ettirecek bir düzenleme yapmadan istifa ettiğini düşünmek ancak yanılsama olurdu. Bölgeye aşina olmayanlar için, Orta Asya liderlerinin güçlerini paylaşmaktan hoşlanmadıklarını hatırlatmak yerinde olur. 2016'da Özbekistan'da ve 2006'da Türkmenistan'da görüldüğü gibi liderler ölünceye kadar hükmetme eğilimindedir. Kazakistan başka bir rota izlemeye karar verdi ancak anlaşılan bu çok da farklı olmayabilir.

Öncelikle, Nursultan Nazarbayev en uzun süre cumhurbaşkanlığı yapan Sovyet dönemi lideri. 1989'da Sovyet Kazakistan'ın başındaydı. Ülkenin Sovyet kontrolünden uzaklaşması sürecini yönettikten sonra 1991'de bağımsız Kazakistan’ın cumhurbaşkanlığı görevini üstlendi. Ülkeyi ayağa kaldırmak için birçok yönden büyük çabalar sarf etti. Sovyetler Birliği'nin çöktüğü 1990'larda yalnızca enflasyon oranı bile yüzde 3 bindi ve planlı ekonomi modeli dağılmıştı. Çöken Sovyet ekonomisinden sonra potansiyel yatırımcılar, karar vericiler ve politikacılarla yapılan bitmez tükenmez müzakerelerin yanı sıra elbette büyük petrol ve doğal gaz alanlarının da keşfiyle birlikte bugün sahip olduğumuz düzen ortaya çıktı. Ülkeyi çok uzun süre yönettikten sonra insan yaptığı işe bağlanır. Eski Cumhurbaşkanı da perde arkasından kilit kararları etkilemek için (başarılı olacağı kesin) pek çok girişimde bulunacak.

İkincisi, komşularının çoğu gibi Kazakistan da otoriter bir ülke ve orada önemli konularda kamuoyu tartışmaları başlatabilecek gerçek bir siyasi muhalefet veya bağımsız, güçlü medya yok. İlk bakışta önemsiz görünen kararların etkilerini anlamak için satır aralarını iyi okumakta fayda var.

Nazarbayev, 2017 Ocak ayında meclise ve hükümete daha fazla yetki vermek için anayasada değişiklik yaptığında, çoğunluk bu gelişmeyi olumlu buldu. Ancak iş, ülkede “barış ve istikrarı” sağlamak için Güvenlik Konseyi’ne daha fazla güç vermeye geldiğinde, kendisi Mayıs 2018'de konseyin yaşam boyu başkanı oldu. Birçok uzman, güç aktarımı operasyonunun çoktan başladığını savundu. Doğrusu, daha kapsamlı yetkileri bulunan Güvenlik Konseyi'nin başkanı, cumhurbaşkanından bile daha güçlü. Nazarbayev de hem konsey başkanı hem de cumhurbaşkanıydı.

İnsanların kendisinin istifa olasılığını tartıştığı sırada Nazarbayev hala yeterince zaman olduğunu ve belki de tekrar adaylığını koyabileceğini ima ederek bu söylentileri ikna edici bir şekilde reddetti. Bunların hepsi planın bir parçası olsa da haberin zamanlaması bugün dahi herkesi şok ediyor.

24 saat içinde ne kadar çok şey değişebilir? 19 Mart 19:00'da gelen istifanın ardından ertesi gün hayatımda ilk kez başka bir cumhurbaşkanı gördüm. Anayasaya göre, Senato Başkanı Kasım Cömert Tokayev, Aralık 2020'de yapılacak cumhurbaşkanlığı seçimlerine kadar geçici başkanlık yapacak. Başkent Astana'da öğlen saatlerinde yemin eden Tokayev, insanlar daha bu çarpıcı siyasi değişimi anlamaya çalışırken, “ilk cumhurbaşkanı onuruna” Astana'nın isminin değiştirileceğini heyecanla duyurdu. Meclis de oybirliğiyle bu kararı destekledi.

Astana'daki çoğu Kazakistanlı, o gün işten dönerken eve vardıklarında başkentin adının Nursultan olacağını bilmiyordu. Kazakistan'ın bütün şehirlerindeki başlıca caddelere de Nazarbayev adı verilecek. Eski liderin mirası çok geniş kapsamlı olacak. Bu arada, Senato Başkanı seçilen eski cumhurbaşkanının kızı Dariga Nazarbayeva, ülkenin en güçlü ikinci makamının sahibi oldu.

Biz Kazakistanlılar, sesimizin politika oluşturma süreçlerinde önemli rol oynamadığı gerçeğine zaten alışkınız. Bugün gerçekleşen ve Nazarbayev'in mirasını güvence altına almayı amaçlayan öngörülebilir manevralar, önümüzdeki birkaç yıl boyunca her şeyin muhtemelen aynı kalacağının ispatı. Buna rağmen, olayların farklı gelişeceğine inanmamız için ilham veren salı günkü birkaç saatlik heyecan, beni ülkeyi daha parlak bir geleceğin beklediğine dair umutlandırıyor.

Aigerim Toleukhanova, Kazakistan'ın Almatı kentinde yaşayan serbest bir gazeteci. Kazakistan ve Orta Asya üzerine çalışmalar yürüten Toleukhanova’nın, EurasiaNet, Esquire Kazakistan, Foreign Policy, The Diplomat ve The Washington Post'ta yazıları yayımlanıyor.

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.  

https://www.independent.co.uk/voices/

Independent Türkçe için çeviren: İsmail Aydın