Uzun yıllardır tartıştığımız ve bir süredir de askıya alınan kıdem tazminatı konusu farklı bir boyutu ile tekrar gündemimize girdi.

Tartışılan ve sendikaların “Kırmızı çizgimiz” diye nitelendirdikleri, kıdem tazminatı fon sistemi karşımıza bu kez farklı bir isimle çıktı.

Kıdem tazminatı, Sayın Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın açıkladığı Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES) ile yeniden konuşulmaya başlandı.

Hazine ve Maliye Bakan Sayın Berat Albayrak ile Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı Sayın Zehra Zümrüt Selçuk tarafından birlikte yapılan çalışma işçi işveren sendikaları ile paylaşıldı.

Bu çalışmaya sendikalar tarafından sert tepki gösterilse de farklı alternatifler üzerinde duruluyor.

Ağırlıklı görüşe göre zorunlu kıdem tasarrufu ve TES modelinin işçi kesimi tarafından memnuniyet yaratmayacağı gibi işveren kesimi tartışmalara ihtiyatlı yaklaşıyor.

Türk-İş, Hak-İş ve DİSK gibi işçi sendikaları mevcut hakların korunmasını ve hak kaybı olmamasını talep ederken işveren tarafı ise kıdem yükünün ve maliyetinin düşürülmesini istiyor.

Bu durumda 2022 yılı başında yürürlüğe girmesi beklenen değişiklikle birlikte 30 günlük kıdem tazminatının 19 günü (yüzde 5,33 ) mevcut sistemdeki gibi işveren üzerinde devam ederken, 11 gününün (yüzde 3) ise Kıdem Tazminatı Fonu’nda birikmesi öngörülüyor.

Emekliliği yakın olanlar yeni sisteme girmeyecek. 

1 Ocak 2022’de işe yeni girenler TES’e girecek. Emekliliğine uzun süre olanlara da tercih hakkı verilecek. 

Sistem nasıl işleyecek?

Kıdem tazminatı iki model üzerinden tamamlayıcı emeklilik sistemine (TES) dönüştürülecek.

Yasada her iki modele de yer verilecek. Karma sistem olarak adlandırılan birinci model herkes için zorunlu, ikinci model ise isteğe bağlı olacak.

Mevcut sistemde çalışılan her yıl için işçiye 30 gün üzerinden kıdem tazminatı ödeniyor.

Birinci modelde, çalışılan her yıl için 19 günlük kıdem tazminatı mevcut sistemde olduğu gibi aynen devam edecek, 11 gün için de işverence her ay brüt ücretin yüzde 3’ü oranında tamamlayıcı emeklilik sistemine prim yatırılacak.

İkinci modelde ise işverenden TES’e brüt ücretin yüzde 4’ü oranında, işçiden de ücret düzeyine göre değişen oranlarda prim kesilecek.

Buna göre, işçilerden yapılacak prim kesintisi şöyle olacak:

Asgari ücretli işçilerden brüt ücretin yüzde 0.5’i

Ücreti bir asgari ücretten fazla 2 asgari ücretten az olan işçilerden yüzde 1.5

Ücreti 2 asgari ücret ve üzeri olan işçilerden yüzde 2.5

İşçi başına asgari ücretin yüzde 1’i oranında da devlet katkısı yapılacak.

İstifa edenlerin durumu ne olacak?

Mevcut durumda istifa ederek ayrılan işçinin Kıdem Tazminatı hakkı bulunmuyor.

Ancak yeni sistemde 11 güne karşılık gelen yüzde 3’lük kısmı aylık olarak bireysel fon hesabına yatacak.

Bu durumda istifa eden işçinin 19 günlük kıdem tazminatı yanarken, 11 günlük kısmı işçinin hesabında birikecek ve şartlar sağlandığında çekme hakkını kullanabilecek.

İşverene ilave prim yükü olacak mı?

Yeni sistemde aylık maliyet artışı nedeniyle işverenler açısından sorun yaşanacak gibi görünüyor.

Zira, işveren sadece şartlar gerçekleştiğinde kıdem tazminatı ödemesi yaparken yeni sistemde her ay işçinin SGK matrahı üzerinden limitler dahilinde yüzde 3 oranında bir tutarı nakit olarak işçinin bireysel fon hesabına yatıracak. 

Kıdem tazminatından yararlanma şartları değişecek mi?

Mevcut durumda işçinin yedi şarttan birini sağlaması durumunda kıdem tazminatı yararlanması mümkün.

Yeni sistemde ise bu şartlar değişecek. İşçinin ilk konut edinimi, evlilik (bir kereye mahsus), ağır hastalık ve işsiz kalınması (bir defaya mahsus/ sözleşmenin nasıl sona erdiği önemli olmayacak) sebeplerinden her biri için başvuru tarihi itibarıyla bireysel TES hesabında bulunan birikim tutarının yüzde 10’unu (ödeme oranı) geçmemek üzere çekme hakkı bulunacak.

Bu durumda işveren feshi, işçinin haklı nedenle feshi, evlilik, askerlik, emeklilik nedenleriyle işçiler sadece yüzde 5,33 oranına karşılık gelen her bir tam yıla karışıklık 19 günlük kıdem tazminatı alabilecek.

11 güne karşılık gelen yüzde 3’lük kısmı bu şartlar gerçekleştiğinde alınamayacak ve işçinin bireysel hesabında tasarruf edilecek.

Tamamlayıcı emeklilik sisteminden ne zaman yararlanılacak?

Yeni sistemde işçinin bireysel fon hesabına yüzde 3’lük kısım işçi 60 yaşını tamamladıktan sonra birikimlerinin en fazla yüzde 25’ine kadar olan kısmı alınabilecek.

Ödeme oranı toplamı (emeklilik ve kısmi çıkış toplamı) yüzde 30’u geçemeyecek.

TES hesabındaki birikimlerinden kalan tutar aylık olarak ikinci bir emekli maaşı gibi ödenecek.

Tamamlayıcı emeklilik sistemi çalışana ne kazandırır?

1. Kıdem tazminatının yüzde 3’lük kısmı devlet güvencesinde olacak,
    
2. Çalışanın istifası halinde bile kıdem tazminatı bireysel fon tazminatı hesabına ödenen yüzde 3’lük kısmı için hakkı yanmayacak,
    
3. İşveren iflas etse veya ödeme güçlüğüne düşse bile işçinin kıdem tazminatının yüzde 3’lük kısmı yanmayacak ve şartlar sağlandığında TES’den ödeme yapılacak,
    
4. Bir yıldan az çalışanlarda da kıdem tazminatı hesabına yüzde 3’lük kıdem tutarı yatacağından hesabında birikecek ve dolayısıyla yararlanacak,
    
5. Çalışan ve işveren arasındaki kıdem tazminatı anlaşmazlıkları azalabilecek.
    
6. Kıdem tazminatı hakkı olmayan İş kanunu kapsamı dışında kalan işçiler de kıdem tazminatından yararlanabilecek,
    
7. İşverenden kıdem tazminatı alabilmek için işçiler diğer haklarından fedakârlık yapmayacak.

Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi’nin çalışan açısından dezavantajları

1. Kayıt dışı çalışan işçiler yüzde 3’lük kıdem tazminatı hakkından yararlanamayacak.
    
2. Ücreti düşük gösterilenler düşük miktarda kıdem tazminatı alacağından mağdur olacak.
    
3. Evlilik, askerlik, sigortalılık süresi ve prim gününü doldurup emeklilik yaşını bekleyenler bireysel fon tazminatı hesabına ödenen Yüzde 3’lük kısmı hemen alamayacak.
    
4. İşçi bireysel fon tazminatı hesabına ödenen Yüzde 3’lük kısmı almak için 60 yaşını beklemek zorunda kalacak ve ayrıca en fazla 60 yaşında yüzde 30’a kadar olan kısmını defaten çekebilecek, kalanı aylık olarak ödenecek.

Sorularınız için: [email protected]

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.