Evrenin derinliklerinde dev bir döner disk galaksi keşfedildi ve galaksilere dair anlayışımıza meydan okuyor.

Disk, Büyük Patlama’dan 1,5 milyar yıl sonra oluştu. Bu da galaksilerin oluşumuna dair mevcut anlayışımızın öngördüğü tarihten çok daha eski. Böyle bir galaksinin evrenin tarihinde bu kadar erken oluşmuş olması, galaksilerin evren tarihinin geç döneminde hiyerarşi içinde oluştuğunu öngören geleneksel anlayışımızın hatalı olabileceğine işaret ediyor.

Keşif kozmolojideki en temel sorulardan birine dair bilmecenin çözülmesine yardımcı olabilir: Evren, başlangıcındaki yavan, biçimsiz halinden bugün etrafımızı saran, yıldızlar ve galaksilerden meydana gelen gelişkin ve girift ağa nasıl dönüştü?

Söz konusu disk, kendi türünün saptanan en eski örneği olmanın yanı sıra gözlemlenen en uzaktaki örnek. O kadar uzakta ki bilim insanlarının onu gözlemleyebildiği hali, evrenin şimdiki yaşının 10’da biri olduğu döneme ait. Wolfe Diski de denen nesne, saniyede 170 mil hızda dönüyor ve Güneş’imizin 72 milyar katı kütleye sahip.

Galaksilere dair mevcut anlayışımız önce karanlık madde “halelerinin” oluştuğunu, ardından etraflarındaki gazı çekip yıldızları meydana getiren daha büyük yapılar halinde bir araya getirdiğini öngörüyor. Zaman ilerledikçe bu, galaksilerin genişlemesine neden oluyor.

Böyle bir model, gazların diske düştükçe ısındığını ve ardında disk oluşumunu destekleyebilir hale gelmeden önce soğuması gereken küresel bir yapı bıraktığını öngörüyor.

Öte yandan yeni keşfedilen galaksi, evrenin epey erken bir döneminde şekillenmiş olmasına rağmen soğuk ve tozlu bir döner disk içeriyor. Bu da gazın, oluşmaya başlayan galaksiye düşerken soğuk olabileceğini ve böylece diskin çabuk oluşmasına olanak verebileceğini öne sürüyor.

Marcel Neeleman ve meslektaşlarının Nature’da yayımlanan araştırmasına göre, eğer durum böyleyse, dev gaz diskleri bilim insanlarının düşündüğünden 2,5 milyar yıl önce oluşmuş olabilir.

Böyle bir “soğuk birikim” galaksimiz Samanyolu da dahil olmak üzere bu tip disk galaksilerin nasıl ve ne zaman oluşabildiğiyle ilgili bakış açımızı değiştirebilir. Bu da maddenin başlangıçta bir araya gelerek etrafımızı saran daha büyük yapıları nasıl meydana getirdiğine dair daha berrak bir tasavvur sunarak evreni kavrayışımızı değiştirebilir.

Makalenin yazarlarından ve Kaliforniya Üniversitesi, Santa Cruz'dan J. Xavier Prochaska, “Wolfe Diski’nin öncelikle soğuk gazın istikrarlı biçimde birikmesiyle genişlediğini düşünüyoruz” dedi.

Yine de cevapsız kalan sorulardan biri, görece istikrarlı bir döner disk yapısındayken bu denli büyük bir gaz yığınının nasıl toplanabildiği.

Ancak Uluslararası Radyo Astronomi Araştırma Merkezi’nden (NRAO), çalışmada yer almayan Alfred Tiley, kaleme aldığı destekleyici bir makalede bulguların yalnızca bir galaksiye dayandığını, dolayısıyla bu bulgulardan genelleme oluşturmanın zor olduğunu ifade etti. Dr. Tiley bu yüzden, bilim insanlarının yeni keşfedilen diskin yaygın bir eğilimi temsil ettiğini söylemeden önce daha fazla galakside benzer gözlemlerin yapılması gerektiğini yazdı.

Dr. Tiley sözlerini, “Bununla beraber Neeleman ve meslektaşlarının bulguları gökbilimcileri heyecanlandıracak ve erken dönem galaksi oluşumuna odaklanan çalışmalar için evren tarihinde yeni bir çağ açacaktır” ifadeleriyle sonlandırdı.

"Büyük Patlamadan 1,5 Milyar Yıl Sonra Dev, Soğuk, Döner Bir Disk Galaksi" başlıklı çalışma bugün Nature’da yayımlandı.

*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir. 

https://www.independent.co.uk/life-style

Independent Türkçe için çeviren: Şafak Küçüksezer