“Kürtler arası birlik” 2011’in sonlarında Suriye’de iç savaşın başlamasından sonra konuşulmaya başlandı.
Birliğin ilk adımı, Suriye Kürt Ulusal Konseyi (ENKS) ve sonradan ismi Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi olarak değiştirilen Rojava Yönetimi tarafından 11 Temmuz 2012’de imzalanan Erbil Anlaşması ile atıldı.
Mutabakat anlaşmazlıkla sonuçlandı
Ekim 2014’te Irak Kürdistan Bölgesi’nin (IKB) Duhok kentinde atılan "Duhok Mutabakatı" ile birlik bir adım öteye taşındı.
Ancak anlaşma ENKS’ye bağlı siyasi tutukluların serbest bırakılmaması, Erbil ve Duhok anlaşmaların uygulanmaması, Şam ile yakın ilişkiler, zorunlu askerlik ve askeri güçlerin aynı çatı altında birleştirilememesi gibi nedenlerle yürürlüğe girmedi.
Bir süre sonra Mesut Barzani’nin girişimiyle Erbil ve Duhok’ta bir araya gelen taraflar birbirini suçlamaya başladı.
Daha sonra ABD ve Fransa gibi ülkelerin yetkililerin bulunduğu heyetlerin gözetiminde görüşmeler gerçekleşse de Suriyeli Kürtlerin birliği konusunda bir gelişme sağlanmadı.
Operasyon ile birlik söylemi tekrar gündeme geldi
Türkiye’nin Suriye’ye düzenlediği Fırat Kalkanı, Zeytin Dalı ve Barış Pınarı Harekatları sonrası "Kürtler arası birlik" söylemini tekrar gündeme getirdi.
Ana omurgasını Türkiye’nin terörist örgüt olarak gördüğü Demokratik Birlik Partisi’ne (PYD) bağlı YPG’nin oluşturduğu Suriye Demokratik Güçleri’nin (SDG) yöneticisi Mazlum Abdi’nin Ekim 2018’de “Ulusal birliği sağlama konusunda üzerimize düşen ulusal rolümüzü oynamaya hazırız” çağrısı Suriyeli Kürtler arası birlik kapısını tekrar araladı.
ABD’li heyetin ara bulucu olmasıyla PYD, iyi niyet belirtisi olarak önce ENKS’li birkaç yönetici serbest bıraktı, ardından ENKS’nin ofislerini açmasına izin verdi.
ABD’nin uluslararası koalisyondaki danışmanı William Robak ve yardımcısı Emily Brandt öncülüğündeki heyet, ulusal birlik çalışmaları kapsamında Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi’ndeki Kürt siyasi parti temsilcileriyle bir araya geldi.
ABD, Fransa ve Rus heyetleri bölgede
ABD’li heyet, Rojava’da Kürt birliği çalışmalarının geliştirilmesi ve başarısı için yapılması gerekenler konusunda Kürt siyasi partilerinin görüş ve önerilerini dinledi.
ABD’den sonra geçen pazartesi Fransa Dışişleri Bakanlığı’ndan bir heyet de taraflar arasında uzlaşma konusunu görüşmek üzere Suriye’nin kuzeyine geçti.
Elbette ABD ve Fransız diplomatik heyetlerinden sonra Rusya’nın da bölgeye heyet göndermesi dikkatlerden kaçmadı.
ABD ve Fransız diplomatik heyetlerinin Kürt siyasi taraflar arasında birliğin sağlanması amacıyla Kürt yöneticilerle görüşmeleri sürerken, Rus yetkilileri de Şam-Kamışlı arasında diyaloğun yeniden canlanması için bir dizi toplantılar gerçekleştirdi.
4 Mayıs’ta SDG’li Mazlum Abdi ve Özerk Yönetim Danışmanı Bedran Çiya ile bir araya gelen Rus heyetin görüşmesinde, PYD-ENKS arasındaki görüşmelerde gelinen aşama ile bölgedeki siyasi ve askeri konular masaya yatırıldı.
Suriye rejimi ile Kürtler arasında yeniden diyaloğun başlaması, Kürtler ile bölgedeki etnik toplulukların birlik içerisinde yaşaması için Rus heyetin ENKS, Arap aşiretleri ve diğer azınlık temsilcileriyle de bir araya gelmesi bekleniyor.
Nihayetinde dün ENKS ile PYD’e arasında bir süredir gerçekleşen görüşmelerin ardından siyasi konularda bir anlaşma sağlandı
Taraflar bölgenin geleceği, Suriye hükümeti ve muhalefete karşı ortak tavır, komşu ülkelerle ilişkiler başta olmak üzere, birçok konuda görüş birliğine vardı.
Önümüzdeki günlerde de ABD ve Fransa ara buluculuğunda görüşmelerin devam edeceği ve taraflar arasında askeri ve idari konuların da ele alınacağı öngörülüyor.
Suriye Kürtlerine yönelik girişimlerinin perde arkasında ne var?
Uzmanlar, tarihte ilk defa Suriye’de bir bölgenin kontrolünü elinde bulunduran ABD’nin Kürtleri yalnız bıraktığında Esad rejimi üzerindeki avantajını kaybedeceğini bildiğini söylüyor.
ABD bu yüzden Kürt aktörler arasındaki sorununun giderilmesini çıkarları için "olmazsa olmaz" görüyor.
Kürt taraflar arasında birlik görüşmelerinde öncü rol alan ABD’nin bu kozu sonuna kadar kullanacağı öngörülüyor.
Bölgede önemli kartları elinde bulunduran bir diğer güçte şüphesiz Rusya.
Rusya'nın Kürtlerle ilişkisi, PKK'nın kurulmasının çok öncesine dayanıyor.
19'uncu yüzyıldan başlayarak İran ve Irak'taki Kürtlerle ilişkiler kuran Moskova, Soğuk Savaş dönemi ve sonrasında Ortadoğu'da nüfuz için ABD'ye karşı yürüttüğü mücadelede de Kürtlerle ilişkilerini geliştirmeye özen gösterdi.
Siyasi sürece öncelik veren Rusya, PYD’nin Suriye’nin geleceğiyle ilgili süreçlere katılmasını desteklemesinin yanında, ABD’lilerin aksine daha çok Kürtleri Şam’a itecek hamleler peşinde oldu.
Sahayı ABD'ye kaptırmamak, Rusya'nın Suriye politikalarını şekillendiren en önemli unsurlardan biri.
“ENKS ve PYD arasında ön anlaşma sağlandı”
ABD ve Fransız heyetlerin Kürtler arası birlik için bölgeye ziyaretlerini değerlendiren Almanya Köln Üniversitesi eski öğretim üyesi Hursid Elika, Independent Türkçe’ye yabancı heyetin birliğin sağlanması için büyük çaba gösterdiğini söyledi.
Robak’ın “uzlaşma dışında bir alternatifiniz yok” sözünü hatırlatan Elika, “ABD ve Fransa Rojava’yı da IKB gibi özerk bir yapıya büründürmek istiyor. Özerk olursa bölgede yaşayan Süryani, Ezidi, Arap, Türkmen ve diğer azınlıklar barış içerisinde yaşayabilirler. İşte ABD bu azınlıkların haklarını da garantiye almak istiyor” dedi.
Dün ENKS ve PYD arasında siyasi anlamda bir ön anlaşmanın gerçekleştiğini aktaran Elika, en önemli konuların başında gelen askeri ve idari konularda da anlaşmaya varılması için görüşmelerin devam edeceğini söyledi.
“ABD, ya birlik olursunuz ya da 2011 öncesi bir gelecek sizi bekliyor”
ABD ve Fransa garantörlüğünde taraflar arasında anlaşmanın köklü olmasının çok yakın olduğunu belirten Elika, “İki devlet de Kürtlerin Suriye’de etkin bir role sahip olmasını istiyor. Etkin olabilmenin yolu da birlikten geçiyor. Kürtler de bunun farkında. Parçalı ve dağınık Kürtler bölgeyi tehlikeye karşı koruyamaz. ABD son heyet ile Kürtlere ya birlik olursunuz ya da sizi 2011 öncesi bir gelecek bekliyor mesajı veriyor” diye konuştu.
ABD’nin IŞİD ile mücadele adı altında tarihte ilk defa Suriye’de bir bölgenin kontrolünü sağladığını ve kolay kolay bölgeyi terk etmeyeceğini ifade eden Elika, devamında şunları söyledi:
ABD eskisi gibi çok asker bulundurmasa da belli bir gücü kalacak. Fransa’nın da aynı şekilde. ABD, Ortadoğu’da Kürtlerden daha iyi bir müttefik bulamaz. En iyi Kürtler ile uyumlu çalışabilir. Tabi birlikteliklerini sağlamış Kürtleri kast ediyorum. İşte bu yüzden ABD hem Irak Kürdistan Bölgesi hem de Rojava bölgesindeki Kürtlerin güçlü ve birlik içerisinde olmasını istiyor.
“Cenevre’de masanın bir tarafında olmaları birliktelikten geçer”
ENKS ve PYD’nin birliktelikten başka alternatiflerinin olmadığını ve onlarında bunu iyi bildiğini kaydeden Elika, her iki tarafın da birbirinden yardım almadan uluslararası arenada ilerleme kat edemeyeceklerini belirtti.
“Mesela Kürtlerin Cenevre’de masanın bir tarafında olmaları birlik sağlamalarına bağlıdır” örneğini veren Elika, birlik ile tarafların hem siyasi hem de idari yönden çok aşama kat edeceklerini bildikleri için görüşmelerde ona göre tutum takındıklarını söyledi.
Buna benzer bir problemin IKB’de Kürdistan Demokrat Partisi ve Kürdistan Yurtseverler Birliği arasında yaşandığını ve ABD’nin ikiliyi barıştırdığı gibi ENKS ve PYD’eyi de barıştıracaklarını dile getiren Elika, ikilinin de sorumluluk bilinci ile hareket ettiğini, ne PYD ne ENKS’nin tarihi rolden geri adım atmayacaklarını sözlerine ekledi.
Kuzey ve Doğu Suriye yönetimi
Ana gövdesini Türkiye'nin ‘terör örgütü’ olarak kabul ettiği YPG'nin oluşturduğu Demokratik Suriye Güçleri (DSG) ve yine PKK tarafından 2003 yılında kurdurulan PYD'nin siyasi kanadı Demokratik Suriye Meclisi (DSM), tarafından oluşturulan 'Kuzey ve Doğu Suriye (Rojova) Özerk Yönetimi' 17 Mart 2016'da tek taraflı olarak hükümetin kuruluşunu ilan etti.
Arap, Çerkes, Kürt, Süryani ve Türkmenlerin yaşadığı bölgenin ismi de facto yönetim tarafından "Kuzey ve Doğu Suriye Özerk" olarak kullanılmaya başlandı. Söz konusu yönetim başta Türkiye ve Suriye olmak üzere hiçbir yönetim tarafından resmi olarak tanınmadı.
Türkiye, SDG'yi, PKK’nın uzantısı ve ‘terör örgütü’ olarak kabul ediyor.
ENKS ne zaman kuruldu?
Suriye Kürt Ulusal Konseyi (ENKS) 26 Ekim 2011’de Beşşar Esad yönetimine muhalif 11 Kürt parti ve grup tarafından kuruldu.
ENKS’nin merkezi IKB’nin başkenti Erbil’de bulunuyor. Eski IKB Başkanı Mesud Barzani’nin desteğiyle eğitilmiş 8 bin civarında Roj Peşmergeleri adında askeri gücü bulunmakta.
Türkiye ENKS’yi yasal görüyor ve ülkenin birkaç yerinde temsilcilikleri de bulunuyor.
© The Independentturkish
