15 Şubat 1989'da bir BTR-80 tankı Hairatan köprüsü üzerinden Özbekistan'a geçti. Bu Sovyet kuvvetlerinin Afganistan'dan tamamen çekildiğini gösteriyordu.

Hızlı ve görkemli bir müdahale olarak planlanan operasyon stratejik başarısızlık ve uluslararası utanç ile sonuçlanmıştı.

Bir buçuk yıllık kısa bir aranın ardından Sovyetler Birliği’nin kendi parlamentosu ise, “ahlaki ve politik” terimleri kullanarak savaşa başlama kararını kınamıştı.

Geçmişe bakıldığında, 10 yıl süren Afgan operasyonu Sovyetler Birliği'nin zar zor güç yetirebileceği bir savaştı ve nihai çöküşünde önemli bir etkendi. Kesin rakam bilinmese de en az 13 bin 700 Sovyet askerinin öldüğü, 40 ila 50 bin civarında kişinin yaralandığı ve yüz binlerce kişinin psikolojik ve diğer ağır hastalıklara maruz kaldığı biliniyor. Bir milyon sivilin ölmüş olabilecegi düşünülüyor. 

30 yılın ardından şimdilerde ise Rusların zihnindeki Afgan savaşı yaşanmışlıklarını değiştirmek için toplu bir çaba gösteriliyor.

Rusya devlet başkanı Vladimir Putin bu çabaların merkezinde bulunuyor. Geçen yıl nisan ayında Putin savaşla ilgili yeni “anılar ve değerlendirmeler” gerçekleştirmeleri için yetkililere emir verdi.

Birkaç ay içinde, 1989’da başlayan savaşın kınanmasını değiştirecek ve Afgan gazilerinin baskısına cevaben ortaya çıkan bu yasa tasarısı Rusya parlamentosuna sunuldu. Tasarının Rus seçkinlerinin çoğunluğunun, başkanlık idaresinin, güvenlik hizmetlerinin ve ordunun desteğini aldığı açıktı.

Tasarının önde gelen yazarı Duma komitesi üyesi Frants Klintsevich, The Independent'a verdiği röportajda şunları söyledi:

"Askerlerimiz ayrıldığında siyaset farklı bir yerdeydi. Savaş bir spekülasyon ve siyasi hırs dalgasına maruz kaldı. Tanrıya şükür ... başkanımız bunu değiştirmeye çalışıyor.”

Klintsevich’in tasarı metni 21 Kasım’da parlamentodaki alkışlar eşliğinde okunarak yasa olmaya hazır görünüyordu. Ancak bu tasarı toplum içinde ne kadar kabul görecekti?

Rusya’nın son bağımsız anket şirketi olan Levada Centre'ın başkanı Lev Gudkov, Rusların halen savaş hakkında “son derece olumsuz” bir görüşe sahip olduğunu iddia ediyor.

Gudkov konuyla ilgili şunları kaydetti:

“(Bu savaş) hala çok keskin bir şekilde hissedilen ulusal bir travma. En genç nesiller pek bilmez, ancak hala savaşın anılarıyla yaşayanlar yapılanları utanç verici, gereksiz ve yüz kızartıcı buluyor.”

Rusya’nın güvenlik servislerinin baskısına hedef olan ve fon sıkıntısı çeken şirketin Afgan savaşına ve Rusya’nın Suriye’deki operasyonlarına ilişkin 2015'te yaptığı son anket  kamuoyunun oldukça net bir görüntüsünü ortaya koydu.

Ankete göre, katılımcıların yüzde 50'sinden fazlası yeni bir savaşın Rusya’nın “ikinci Afganistan’ı” haline gelmesinden korkuyor.

Diğer yandan Kremlin'e bağlı anket örgütleri farklı bir tablo ortaya koyuyor.

Devlet kontrolündeki VTsIOM’un Şubat ayında yaptığı bir ankete göre, Rusların yüzde 42’si Sovyet’in geri çekilmesinin bir yanlışlık olduğuna inanıyor, ancak yüzde 31’i tam tersini ifade ediyor. Elbette, bu rakamların doğruluğunu değerlendirmek zor.

Gudkov ise Rusya’nın güvenlik blokunu Sovyet tarihinin karanlık bölümlerini “aklamak”la suçluyor. Afganistan’ı kınama kararının tekrar gözden geçirilmesini amaçlayan parlamento tasarısının bir gecede ortaya çıkmadığını söyleyen Gudkov, tasarının Rus milletinin bilincindeki Afgan savaşı imajını degiştirmeyi hedefleyen “gizli” bir çabanın parçası olduğunu belirtiyor.

Güvenlik servisi ve ordu patronlarının Afgan savaşına ilişkin utançlarını yok etmek istediğini ifade eden Gudkov şöyle diyor:  

“Ortak anma törenleri üzerinden Afganistan anılarının daha görkemli İkinci Dünya Savaşı anılarıyla aşamalı olarak birleştirildiğini görüyorsunuz.”

Afganistan'daki Sovyet kampanyasına öncülük eden bilim insanı Artin Kalinovsky ise, savaşın kınanması girişimini, Kremlin’in kamuoyunu belli bir yere taşıma hedefiyle ilişkilendiriyor.

Ancak Kalinovsky Kremlin’in “her şeyden önce Suriye'deki varlığını açıklaması” gerektiğine dikkati çekiyor.

Rus parlamenterlerinin geçmişte yaşananlara ilişkin böyle bir yeniden değerlendirme girişiminin gerçekleştirilmesi, yaşananlar hakkındaki hikayeyi değiştirerek yorumlamadan mümkün değil.

Afgan tasarısının bu hafta başlarında, son değerlendirme için yeniden ele alınması bekleniyordu. Ancak beklenmedik şekilde, son taslak üzerinde anlaşmazlık olduğu söylenerek son dakikada ortadan kaldırıldı.

Frants Klintsevich Cuma günü The Independent'a girişiminin “gerekli desteği” alamadığını doğruladı. Tasarının değişiklik için geri gönderildiğini söyleyerek, “Bunun için savaşmaya devam edeceğiz. Başarılı olup olamayacağımızı bilmiyorum” diye konuştu.

Bir başka meclis kaynağı, tasarının daha ziyade Rusya’nın güncel Afganistan politikasına yönelik taleplerine kurban edildiğini ileri sürdü. Eğer ABD’ye inanılacaksa, bu durum Taliban’daki eski düşmanları silahlandırmayı da içeriyor.

Kalinovsky, “Bugün Taliban'la aranızı düzeltmek istiyorsanız, tarihte yaşanmış müdahale ve savaşları haklı çıkaramazsınız” diye ekliyor.

*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.  

https://www.independent.co.uk/news/world/europe

Independent Türkçe için çeviren: Büşra Kırkpınar