Bilim insanları bir dizi tarihi bitki tohumuna yeniden hayat verdi. Çalışma, bitkilerin kaybolan soylarının incelenmesine imkan tanıyabilir.
İsrail’in güneyindeki Arava Çevre Araştırma Enstitüsü’nde şu anda 7 hurma tohumu yetiştiriliyor. Tohumlardan ilki Ölü Deniz kıyısındaki tarihi Masada Hisarı’nın taşları arasında gömülüyken keşfedildi. Yaklaşık 2 bin yaşındaki tohum 2005’te ekildi.
Enstitünün uzun vadeli projesine daha sonra diğer 6 tohum da katıldı. Bilim insanları bu hurma bitkilerini tozlaştırarak meyvelerine ulaşmak istiyor. Yüzlerce yıl önce bir dizi doğal çekişme sonucu yok olan meyveler eski uygarlıklar tarafından övülüyordu. Büyük boyutlara sahip ve uzun süre dayanabilen bu tatlı meyvelerin hastalıklara iyi geldiği düşünülüyordu.
Başarıyla çimlendirilen 7 tarihi tohumun yaşları 2 bin 400’le bin 800 arasında değişiyor. Tohumlar Ölü Deniz Parşemonleri’nin de keşfedildiği Kumran’ın da aralarında yer aldığı Judean Çölü'ndeki üç arkeolojik kazı sahasında bulundu.
Bitki tohumlarının bu kadar uzun süre canlı kalabilmesi nadir görülen bir durum. Diğer birkaç örnekten biri, 2015’te Çin’in tarihi bir göl yatağında bulduğu ve filizlendirdiği yaklaşık bin 200 yıllık Hint lotusu tohumuydu.
Hurma bitkisinin tohumları susuzluğa dayanıklı olmasıyla biliniyor. Keşfedildikleri son derece kuru ortamda binlerce yıl dayanmalarının sebeplerinden biri de bu olabilir.
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Hurma dişi ve erkek çiçeklerin ayrı ağaçlarda bulunduğu bir bitki türü ve yeniden canlandırılan hurmalar arasında iki cinsiyet de yer alıyor. Araştırmacılar bu nedenle bitkilerin er ya da geç tozlaşarak yeni meyveler vermesini umuyor.
Ancak bu yeni meyveler binlerce yıl öncekilerle aynı olmayabilir. Çünkü o dönemki çiftçilerin yetiştirmek için seçtiği dişi bitkiler muhtemelen uzun süre önce yok oldu. Bu yüzden dişi tohumlardan elde edilen bitkiler, onlarla aynı özellikleri taşımayabilir. Araştırmacılar yine de modern örneklerinde yok olmuş bazı özellikleri sergileyebileceklerini düşünüyor.
Bilim insanları çimlendirdikleri bitkilerin genetik analizlerini ve morfolojik incelemelerini hakemli bilim dergisi Science Advance’te 5 Şubat’ta yayımlanan makaleyle paylaştı. Makaleye göre tarihi hurmalar, Ortadoğu ve Kuzey Afrika’daki hurma bitkilerinin genetik karışımını gösteriyor ama ağırlıklı olarak Ortadoğu kökenli.
Araştırmacılar ilk tarihi hurmayı ektiğinden bu yana büyük ilgi topluyor. Projenin önde gelen isimlerinden Sarah Sallon “Bunlar istinai şeyler” diyor. Özellikle çocuklardan ilk ekilen bitkiyle ilgili sıklıkla sorular alan Sallon, süreci hikayeleştirerek bir çocuk kitabı bile yazdı. Bilim insanı, çevre sorunun arttığı bu günlerde hurma bitkisinin serüveninin gelecek nesiller için umut vereceğini düşünüyor ve şöyle diyor:
Bu, doğanın inanılmaz güçlerle kendini yenilemesinin hikayesi.
Independent Türkçe, Inside Science
Derleyen: Umut Can Yıldız
