Plastik poşetler için geri kazanım katılım payı uygulaması adil mi?

Hafif plastik taşıyıcı poşetlere 'hayır' demenin birçok nedeni vardır.

Plastik poşetleri, çevremizi iyileştirmek ve bozulmadan korumak için kullanmayı bırakmalıyız.

Hafif plastik taşıyıcı poşetlerin kullanımını durdurmak için yapılabilecek çeşitli çevre dostu alternatif uygulamalar var.

Hafif plastik taşıyıcı poşetler önemli bir plastik kirliliği kaynağıdır.

Plastik torbalar her yıl 100 bin deniz hayvanının ölümüne neden olmakta. Okyanuslardaki plastik atıkların yüzde 80’nin kaynağı karasaldır. Okyanuslarda 5,25 trilyon parça plastik atık olduğu tahmin edilmektedir. 

AB ülkelerinde, 15 mikrondan (0,015 milimetreden) daha küçük et kalınlığına sahip “çok hafif plastik taşıyıcı poşetler veya paketler”, gıdaların hijyen şartlarda tutulması ve gıda israfının önlenmesi amacıyla kullanıldığı için yasaklardan, vergilerden veya kısıtlamalardan muaf tutulmuştur.

Diğer yandan et kalınlığı 50 mikrondan büyük “çok kullanımlı plastik torbalar veya çok kullanımlı bez torbalar/fileler/kağıt torbalar” için de çevre vergisi uygulanmamaktadır.
 

Genel olarak, et kalınlığı 15 mikrometre ile 50 mikrometre arasında olan “Hafif plastik taşıyıcı poşetler” tek kullanımlık plastik poşetler için çevre vergisi (geri kazanım katılım payı) uygulanmaktadır. 
 

Fotoğraf: Twitter - @ozturk_mustafa

Fotoğraf: Twitter - @EU_Commission

Özellikle İngiltere ve İskoçya gibi ülkelerde “hafif plastik taşıyıcı poşetler”, 250’nin üzerinde çalışanı olan süper marketlerde uygulanmakta. 

Galler, 2011 yılında hafif plastik taşıyıcı poşetler için 5p vergi uygulamaya başladı. 2011’den bugüne plastik poşet kullanımı yüzde 71 oranında azaldı.

AB ülkelerinde, bu tür çevre vergileri (geri kazanım katılım payı) ilgili taraflarla uzun değerlendirme ve müzakereler yapıldıktan sonra belirlenmekte ve uygulamaya konmaktadır. Ben yaptım sistemi ile olmamaktadır.

Çevre vergisi (geri kazanım katılım payı), semboliktir. Amaç halkı bilinçlendirmektir. Çevre adına halkın bütçesine zarar vermek değil. 

Türkiye’de 2019 yılında müşterinin geri kazanım katılım payı olarak ödediği 25 kuruşun 10 kuruşu satış noktasına ve 15 kuruşu bakanlığa gidiyordu.

2020 yılında 25 kuruşun 7 kuruşu satış noktasına ve 18 kuruşu bakanlığa ödenecek. Bütün yükleri müşteriler çekmekte/çekecek.

AB ülkelerinde plastik poşetler için toplanan çevre vergisi (geri kazanım katılım payı) sadece plastik poşetlerin azaltılması ve geri dönüşümün teşvik edilmesi gibi çevresel faaliyetlerde kullanılmakta.

Amaç, kesinlikle para toplamak ve bütçeye gelir sağlamak değildir. 

Türkiye’de 2019 yılında plastik poşetten 210 milyon TL toplandığı ifade edilmiştir. Bu paranın nerelerde harcandığı/harcanacağı şeffaf ve hesap verilebilir şekilde kamuoyu ile paylaşılmalı.

Vatandaş ödediği bedelin nereye harcandığını kalem kalem bilmeli. 

Tablo 1’de verilen çevre vergileri (geri kazanım katılım payı) ve Tablo 2’de ülkelerin milli gelirleri karşılaştırıldığı zaman Türkiye’nin “hafif plastik taşıyıcı poşetler” için geri kazanım katılım payı, 5 kuruş olmalı.  

Sanal market olarak satış yapan firmalar; 

• Bez/plastik/kağıt torba, 
• File, 

kullanarak tek kullanımlık “hafif plastik taşıyıcı poşetler” uygulamasına son verebilir ve çok kullanımlık bez/plastik/kağıt torba veya file depozite uygulamasına geçerek çevre dostu uygulamayı başlatabilirler. 
 

Fotoğraf: Twitter - @newscientist

İngiltere’de Tesco, Sainsbury, Asda gibi süper marketler, çok kullanımlık yaşam torbası “Bag for life” uygulamasına geçtiler.

Bu tür süper marketler, müşterilerin çok kullanımlık torbalar kullanmalarını teşvik ediyorlar.

Konsept şu, müşterinin satın aldığı çok kullanımlık torbayı çok defa kullanmasını ve torba yırtıldığı (söküldüğü) zaman sınırsız şekilde değiştirmesini sağlamaktır.

Hafif plastik taşıyıcı poşet kullanılmasına son vermek için satış noktaları ve marketler, örneğin her 50 TL ve üzeri harcama yapan müşteriye belli kalite ve boyutta çok kullanımlık bez/plastik/kağıt torba veya file vererek çevreci uygulamayı başlatabilirler. 

Plastik torbalarına çevre vergisi uygulanmasının amacı çevreye zarar veren hafif plastik taşıyıcı poşet kullanımını azaltmak ve çok kullanımlık bez/plastik/kağıt torba veya file kullanımını artırmaktır. 

Çevre, insanlar mağdur edilerek ve para kazanılarak iyileştirilemez. 
 

Fotoğraf: Pinterest

* Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.