Türkiye İstatistik Kurumu, Avrupa Birliği İstatistik Ofisi’nin (Eurostat) verilerine dayandırılarak hazırlanan 2018 satın alma gücü paritesini açıkladı.
Buna göre satın alma gücü paritesine göre kişi başına gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) endeksi, Türkiye için 64 oldu.
Yani, 28 Avrupa Birliği (AB) ülkesi ortalaması 100 kabul edildiği veride Türkiye, AB ortalamasının yüzde 36 altında kaldı.
37 ülkenin bulunduğu listede birinci sırayı 261 ile Lüksemburg aldı. İkinci sıra ise 189 ile İrlanda’nın. Endeksi 155 açıklanan İsviçre’nin sıralaması ise üç.
2013’te 28, geçen yıl ise bu listenin 29’uncu sırasında yer alan Türkiye ise 30’a geriledi.
Türkiye’den sonra sırasıyla Hırvatistan, Bulgaristan, Karadağ, Sırbistan, Kuzey Makedonya, Bosna Hersek ve Arnavutluk bulunuyor.
Geçen yılı Türkiye’nin bir altında kapatan Romanya, 2018’de satın alma gücü endeksinin 65’e yükselterek Türkiye’nin bir basamak üzerine çıktı.
Kişi başına GSYH endeksinde Lüksemburg AB ortalamasının yüzde 161 üzerinde, Arnavutluk ve Bosna-Hersek ise yüzde 69 altında değere sahip oldu.
OECD ülkeleri arasında 34’üncü sırada
Eylül 2019’da yine TÜİK’in açıkladığı ve Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü’nün (OECD) verileriyle hazırlanan listeye bakıldığında ise durum biraz daha farklı.
36 ülkenin yer aldığı satın alma gücü paritesi sıralamasında Türkiye 34’üncü sırada yer alıyor.
Türkiye’den sonra gelen ülkeler Meksika ve Şili. Bu listenin ilk üç sırası ise yine Lüksemburg, İrlanda ve İsviçre.
Satın alma gücü paritesi nedir?
En basit anlamıyla ülkeler arasındaki fiyat farklılıklarını ölçmek için kullanılan satın alma gücü paritesi, tek bir malın değil çeşitli mal ve hizmetlerden oluşan bir sepete odaklanıyor.
Söz konusu sepetin farklı ülkelerde “kaça geldiğini” ölçen SGP, ülkeler arası fiyat düzeyi farklılıklarını ortaya koyuyor.
Rakamsal olarak örnek vermek istersek: Türkiye’de yaşayan bir tüketicinin marketten alınan bir ürün sepetine 100 lira ödediğini kabul edelim. ABD’de yaşayan bir kişi de aynı mallara toplam 80 dolar veriyor olsun.
Dolar/TL kurunun 5 lira olduğu bir ortamda Türkiye’de yaşayan kişinin elinde yalnızca 20 dolar olacak. Bu da 80 dolarlık sepet için yeterli olmayacak, yanı satın alma gücü yetmeyecek.
Bir satın alma gücü göstergesi olarak “Big Mac Endeksi”
The Economist dergisinin ilke kez 1986’da yayınladığı Big Mac Endeksi de uluslararası anlamda kullanılan SGP yöntemlerinden biri.
Son olarak Ocak 2019’da yayınlanan rapora göre McDonald's restoranlarında satılan Big Mac çeşidi hamburger, Türkiye’de 10,75 lira. Bu, yaklaşık 2 dolara denk geliyor. ABD’de ise aynı hamburger 5,58 dolar.
Big Mac Endeksi ve gerçek dolar/TL kuru arasındaki farkı hesaplayan The Economist, Türk Lirası’nın satın alma gücünün dolar karşısında yüzde 64,2 daha düşük olduğunu ifade ediyor.
Kişi başı tüketim AB ortalamasının yüzde 33 altında
Kişi başına fiili bireysel tüketim düzeyi 28 Avrupa Birliği ülkesi ortalaması 100 iken, Türkiye için 67 oldu ve AB ortalamasının yüzde 33 altında kaldı.
Karşılaştırmalarda yer alan 37 ülke arasında kişi başına fiili bireysel tüketim değeri en yüksek ülke 134 ile Lüksemburg, en düşük ülke ise 39 ile Arnavutluk oldu.
Ülkelerin gelişmişlik düzeylerinin karşılaştırılmasında kişi başına gayrisafi yurt içi hasıla temel alınırken, tüketicilerin göreli refah düzeylerinin karşılaştırılmasında kişi başına fiili bireysel tüketim endeksleri kullanılıyor.
Fiili bireysel tüketim, tüketicilerin satın aldığı mal ve hizmetlere ek olarak devlet veya kâr amacı olmayan kuruluşlar tarafından sağlanan (eğitim, sağlık vb.) hizmetleri de kapsıyor.
Fiyat düzeyi “ucuz” seviyesinde
Fiyat düzeyi endeksi, ülkelerin ulusal para birimlerinin karşılaştırmalı olarak döviz kuruna göre alım gücünün gösteriyor.
Bir ülkenin fiyat düzeyi endeksi, 100'den büyük ise bu ülke karşılaştırıldığı ülke grubu ortalamasına göre "pahalı", 100'den küçük ise bu ülke karşılaştırıldığı ülke grubu ortalamasına göre "ucuz" olarak ifade ediliyor.
Türkiye'nin fiili bireysel tüketime ilişkin fiyat düzeyi endeksi, 2018 yılı sonuçlarına göre 38 oldu.
Bu değer, AB ülkeleri genelinde 100 Euro karşılığı satın alınan aynı mal ve hizmet sepetinin Türkiye'de 38 Euro karşılığı Türk Lirası ile satın alınabileceğini gösterdi.
Independent Türkçe
