Irak'ta bulunan yaklaşık 5 bin yıllık eserler, dünyanın ilk devlet benzeri kurumlarından birinin işareti olabilir. Araştırmacılar, görünüşe göre bir neden olmadan bölgeyi terk eden halkın, merkeziyetçi yönetimi istemediğinden şüpheleniyor. 

Arkeologlar, Kürdistan Bölgesel Yönetimi'ndeki Kalar kentinin güneybatısında yer alan Shakhi Kora arkeolojik kazı alanında 2019'dan beri çalışmalar yürütüyor.

Bölgede MÖ 4. binyıla ait bir yerleşim yeri olduğu tahmin edilirken, yeni çalışmada buranın merkezi bir yönetime sahip olabileceği öne sürüldü.

Bilim insanları Shakhi Kora'da yüzlerce yılı kapsayan bir dönemde inşa edilmiş yapılar keşfetti. Kazı alanından çıkarılan eserler bu süre içinde değişerek sadece bölgenin değil, daha uzak yerlerin de kültürünü yansıtacak özellikler taşımaya başlamış.

Hakemli dergi Antiquity'de 4 Aralık'ta yayımlanan makalede bulguları açıklayan ekip, dünyanın ilk kentlerinden Uruk'un kültürünün bölgede baskın hale geldiğini söylüyor. 

Araştırmacılar ayrıca Uruk ve diğer yakın bölgelerde keşfedilenlere benzeyen çok fazla kil kase de buldu. Ekip, işgücü karşılığında halka bu kaselerde yemek verildiğini düşünüyor. 

Bilim insanları bu durumun merkezi bir yönetime işaret ettiğini öne sürüyor. 

Kaseler üzerinde yapılan analizler, işçilere çoğunlukla et verildiğine işaret ediyor. 

Kazılarda ortaya çıkarılan sütun ve kanalizasyon kalıntılarının da Mezopotamya'nın güneyindeki Uruk gibi kentlerin etkisini gösterdiği tahmin ediliyor. Arkeologlar, başka bölgelerdeki halkın çalışmak için Shakhi Kora'ya gittiğini düşünüyor.

Ancak MÖ 4. binyılın sonlarında bölgenin terk edildiğini gösteren kanıtlar da ortaya çıktı. Halkın bölgeden çıkmasına yol açacak bir savaş veya çevresel etkenin izine rastlamayan ekip, merkezi yönetimin reddedildiğini öne sürüyor.

Glasgow Üniversitesi'nden arkeolog Claudia Glatz, başyazarı olduğu çalışma hakkında şöyle diyor:

Shakhi Kora'daki kazılarımız, merkezi ve belki de devlet benzeri organizasyonlarla ilgili ilk deneyimlerden bazılarının gelişimine ve nihayetinde reddedilmesine benzersiz, yeni bir bölgesel pencere açıyor.

Diğer yandan çalışmada yer almayan bazı uzmanlar, yönetimin reddedildiğine dair daha güçlü kanıtlara ihtiyaç duyulduğunu söylüyor. 

Freie Berlin Üniversitesi'nden arkeolog Susan Pollock, büyük yerleşim yerinin çökmesine yol açan başka nedenlerin araştırılması gerektiğini ifade ediyor.

Independent Türkçe, Live Science, Phys.org, Antiquity

Derleyen: Büşra Ağaç