Ay'ın Dünya'ya sırtını dönen gizemli yarım küresi olan uzak yüzünün jeolojik yapısı onlarca yıldır bilim insanlarının kafasını kurcalıyordu. Fakat büyük bir buluş bu keşfedilmemiş bölgeye ışık tuttu.

ABD'li ve Çinli araştırmacılar, milyarlarca yıl önce uzak tarafta da yakın taraftakine benzer şekilde süper volkanların patladığını ve Ay'ın yüzeyinde devasa kraterler oluşturduğunu keşfetti.

Çığır açan bulgular, Çin'in Chang'e-6 misyonu tarafından toplanan 2 kilogram Ay kayası ve toprağından elde edildi. Chang'e-6, jeolojisi Dünya'dan görünen yarım küreden önemli ölçüde farklı olan uzak tarafa başarılı bir şekilde inen ve oradan fırlatılan tarihteki ilk uzay aracı.

İki bağımsız bilim insanı ekibi yaklaşık 2,8 milyar yaşında volkanik kaya parçaları tespit etti. Ancak bir parça daha da eski ve yaklaşık 4,2 milyar yıl öncesine ait.

Bu keşif, Ay'ın volkanik faaliyetlerinin Dünya'dan gördüğümüz tarafıyla sınırlı olmadığına dair daha fazla kanıt sunuyor. Araştırmacılar benzer bir dönemde Ay'ın yakın tarafında da volkanların aktif olduğunu zaten biliyordu ancak bu yeni bulgular Ay jeolojisine dair anlayışımızı genişletiyor.

Sonuçlar cuma günü Nature ve Science akademik dergilerinde yayımlandı.
 

Çin'in Chang'e-6 aracı Ay'ın uzak yüzünden havalanan ilk sonda olarak tarihe geçmişti (AP)​​​​​​​

Jeoloji ve Jeofizik Enstitüsü'nden Profesör Qiuli Li ayrıntılı bir hakem değerlendirmesinde "Bu inanılmaz derecede heyecan verici bir çalışma" diye yazdı.

Chang'e-6 örneklerinden elde edilen ilk jeokronoloji çalışması ve Ay ve gezegen bilimi topluluğu için büyük önem taşıyacak.

Arizona Üniversitesi'nden gezegen yanardağı uzmanı Christopher Hamilton, "Bu bölgeden bir örnek elde etmek gerçekten çok önemli çünkü aksi takdirde hiçbir veriye sahip olmadığımız bir alan" dedi.

NASA'nın Ay Keşif Yörünge Aracı'ndan elde edilen veriler de dahil önceki çalışmalar, uzak tarafın da volkanik bir geçmişe sahip olabileceğini öne sürüyordu. Dünya'dan uzağa bakan bu bölgeden alınan ilk örnekler aktif bir geçmişi doğruluyor.

Çin, Ay'a birkaç uzay aracı fırlattı. 2020'de Chang'e-5 uzay aracı, NASA'nın Apollo astronotları ve Sovyetler Birliği uzay araçları tarafından 1970'lerde toplananlardan bu yana ilk kez yakın taraftan ay taşları getirmişti. Chang'e-4 uzay aracıysa 2019'da Ay'ın uzak yüzünü ziyaret eden ilk uzay aracı olmuştu.

Ay'ın uzak yüzü kraterlerle dolu ve yakın yüzündeki lav akıntılarının oyduğu düz, karanlık ovalardan daha az var. Çin Bilimler Akademisi'nden çalışmanın ortak yazarı Li, iki yarının neden bu kadar farklı olduğunun gizemini koruduğunu belirtti.

Li, yeni bulguların Ay'ın uzak yüzünde 1 milyar yıldan fazla süren volkanik patlamaları ortaya çıkardığını söyledi. Faaliyetin nasıl bu kadar uzun sürdüğünü gelecekteki araştırmalar belirleyecek.

*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir. 

independent.co.uk/news

Independent Türkçe için çeviren: Çağatay Koparal