Bugünkü çocuk ve gençlerin erken yaşlarda internet ve sosyal medya kullanmaya başlaması, pek çok ebeveyni endişelendiriyor.

Ekran başında geçen sürenin çocuklarına vereceği fiziksel zararın yanı sıra sosyal medya platformlarında karşılaşabilecekleri tehlikeler bu kaygıların başını çekiyor.

Çocukların internette zorbalığa maruz kalması, istismara açık hale gelmesi ve ruh sağlığını olumsuz yönde etkileyecek deneyimler yaşaması son dönemde gündemin ilk sıralarında yer alan konulardan biri.

Uzmanlar ebeveynlerin çocuklarını bu ortamlarda koruma isteğini anlamakla beraber yasaklayıcı bir yaklaşım uygulanmasını önermiyor. 

1) Dijital okuryazarlık kazandırın

Çocuk ve gençlere dijital okuryazarlık kazandırmak ve henüz bu platformlara üye olmalarından önce, yaşayabilecekleri sorunlar hakkında onları bilgilendirmek önemli.

Örneğin çocuğunuza ad, adres ve telefon numarası gibi bilgileri internette paylaşmaması gerektiğini açıklayabilirsiniz.

Uzmanlar, çocuklara sosyal medyada hagi tür içerikler paylaşmanın uygun olduğunu ve internete yüklenen şeylerin kalıcı olduğunu anlatmayı da tavsiye ediyor.

Aşırı sosyal medya kullanımının fiziksel ve zihinsel gelişimini etkileyebileceğini, kendisini nasıl tehlikelere maruz bırakabileceğini de konuşabilirsiniz. 

2) Sağlıklı sosyal medya kullanımıyla örnek olun

Uzmanlar, sağlıklı bir sosyal medya kullanımı sergileyerek ebeveynlerin çocuklarına örnek olabileceğini söylüyor. 

Amerikan Psikoloji Birliği, kendinize sosyal medya kısıtlamaları koymanızı ve çocuğunuzla bunu neden yaptığınız hakkında konuşmanızı tavsiye ediyor. Örneğin yemek masasında veya aileyle geçirilen vakitte evdeki herkes telefon ve tablet gibi cihazlarını bir kenara bırakabilir.

Zaman zaman sosyal medyaya ailecek ara vererek bu molanın sizi nasıl etkilediği hakkında sohbet edebilirsiniz. 

3) Gizlilik ayarlarını yapın 

Ebeveynlerin, çocuklarının kullandığı sosyal medya platformlarında maruz kalabileceği tehlikelerin önüne geçmesine yardım edecek bazı gizlilik ayarları var. 

Hesabı gizli moda almak bunların başında geliyor. Instagram, TikTok ve X (Twitter) gibi çoğu sosyal medya platformunun sunduğu bu özelliği Ayarlar ve Gizlilik bölümlerinden aktive edebilirsiniz.

Bu sayede çocuğunuzun hesabında paylaşılan gönderilere, sadece kendisinin izin verdiği kişiler erişebilir. 

Ayrıca pek çok platformda tanımadığınız kişilerden mesaj gelmesini engellemek de mümkün. Gizlilik bölümünden mesaj ayarlarına girerek sadece arkadaş olunan kişilerin doğrudan mesaj gönderebilmesini sağlayabilirsiniz. 

4) Paylaşım ayarlarını yönetin 

Instagram ve TikTok gibi sosyal medya uygulamalarında bir kullanıcının paylaştığı bir videoyu kendi gönderilerinde kullanmasına izin veren bir özellik mevcut. 

TikTok'ta "ekleme" ve Instagram'da "remiks" denen bu özelliği gizlilik ayarlarından kapatmak mümkün. Fakat iki platformda da gizli hesaplarda bu özelliğe otomatik olarak izin verilmiyor.

Çocuğun gönderilerinin daha az kişiye erişmesi, bilgilerinin yayılmasının yanı sıra zorbalığa maruz kalma riskini de azaltıyor. 

5) Uygulama izinlerini kontrol edin

Çocukların internet ortamındaki güvenliğini sağlamak için telefondaki uygulamaların, konum ve kamera gibi özelliklere erişmediğinden emin olmak da önemli. Cihazın ayarlarından uygulamalara tek tek bakarak nelere eriştiğini görüp bunları engellemek mümkün.

Bunu yaparken sadece sosyal medya uygulamalarını kontrol etmemek önemli. Örneğin telefon veya tablete indirilen oyunlar da kamera erişimi isteyebiliyor. Çocuğun hangi uygulamaları kullandığını takip ederek bu tür risk teşkil eden durumların önüne geçebilirsiniz.

6)  İnternetteki bilgilerini kontrol edin

İstanbul Bilgi Üniversitesi İletişim Fakültesi'nin hazırladığı rehberde ebeveynlere verilen tavsiyeler arasında çocuğun isminin internette aratılarak fotoğrafı veya kişisel bilgilerinin paylaşılıp paylaşılmadığını görmek de yer alıyor. 

Çocuğu rahatsız edecek veya ona zarar verecek bir fotoğraf veya yorum bulunması durumunda internet sitesinden bu bilgileri kaldırmasını rica edebilirsiniz. 

Ayrıca sosyal medya hesabının çalınması durumunda site yöneticileriyle iletişime geçebilirsiniz. Hesabı geri alamadığınızda bunu kapatıp yeni bir hesap açın ancak bunun şifre ve güvenlik sorularının bir öncekinden farklı olmasına dikkat edin.

7) Destekleyici rehberleri kullanın

Bilgi Üniversitesi'nin rehberinde ebeveynlerin bu konularda bilgi veren siteleri düzenli bir şekilde ziyaret etmesi öneriliyor. Üniversitenin Aileler İçin Dijital Medya Rehberleri'ni de inceleyebilirsiniz.

Bu sayede bir yandan kendinizi geliştirip diğer yandan da kendi kendisini güvende tutabilen bir çocuk yetiştirebilirsiniz. 

 

Independent Türkçe, Washington Post, Kaspersky, Amerikan Psikoloji Birliği, İstanbul Bilgi Üniversitesi

Derleyen: Büşra Ağaç