NASA, bir yıldızı parçaladıktan sonra ondan arta kalanlarla başka bir gökcismine saldıran bir kara delik gözlemledi. Bilim insanları bu sayede "bir taşla iki kozmik gizemi çözdüklerini" söylüyor. 

Kara delikler kendilerine çok yaklaşan bir gökcismini kütleçekim etkisiyle parçalayarak gelgit bozulması denen bir olayla güçlü patlamalar yaratıyor. Kütleçekim kuvveti sonucu oluşan gelgitler, kara deliğe yaklaşan yıldızı parçalarına ayırıyor. Yıldızın ardında kalanlar, kara deliğin etrafında bir disk oluşturuyor. 

Gelgit bozulması olayları sıkça görülürken, son yıllarda galaksilerin merkezindeki süper kütleli kara deliklerde yeni bir patlama türü de kaydediliyor. 

Sadece X-ışınıyla tespit edilen ve birçok kez tekrarlayan bu olaylara yarı periyodik püskürme adı veriliyor. 

Bu güçlü X-ışını patlamalarıyla gelgit bozulması olayı arasında bir bağlantı olduğu düşünülse de bugüne kadar güçlü bir kanıt ortaya konmamıştı.

NASA'nın Chandra X ışını Gözlemevi, Hubble Uzay Teleskobu ve başka araçlardan yararlanan bilim insanları, nihayet aranan kanıtı buldu.

Gökbilimciler 2019'da süper kütleli bir kara deliğin, bir yıldızı yok ettiğini ve gelgit bozulması olayı yaşandığını gözlemlemişti.

Bu olayın ardından yıldızdan geriye kalanlar bir disk halini alarak kara deliğin etrafında dönmeye başlamıştı. 

Gözlemlerini sürdüren bilim insanları, kara deliğin çevresinde düzenli X-ışını patlamaları tespit etti. Yarı periyodik püskürme sınıfına giren bu patlamalar yaklaşık 48 saatte bir meydana geliyordu. 

Bulgularını önde gelen hakemli dergi Nature'da dün (9 Ekim) yayımlayan ekip, bu patlamalara başka bir cismin yol açtığı sonucuna vardı. 

Kara deliğin etrafında dönen bir yıldız veya yıldız kütleli kara deliğin, 2019'da gözlemlenen diske 48 saatte bir çarpması sonucu patlamaların yaşandığı tahmin ediliyor.

Birleşik Krallık'taki Queen's Belfast Üniversitesi'nden Matt Nicholl, başyazarı olduğu makalenin bulgularını "Bir dalgıcın sürekli havuza atladığını ve suya her girdiğinde bir sıçrama yarattığını düşünün" diye açıklıyor:

Bu karşılaştırmada yıldız dalgıç, disk de havuza denk düşüyor ve yıldız yüzeye her çarptığında büyük bir gaz ve X-ışını 'sıçraması' yaratıyor. Yıldız, kara deliğin etrafında dönerken bunu tekrar tekrar yapıyor.

Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nden çalışmanın ortak yazarı Dheeraj Pasham ise gelgit bozulması olayıyla yarı periyodik püskürme arasında bağlantı olduğuna dair ilk kanıtı sunduklarını söyleyerek "Bir taşla iki kozmik gizemi çözmek gibi bir şey" diye ekliyor. 

Yeni çalışma yarı periyodik püskürme olaylarını saptamayı kolaylaştırma potansiyeli taşımasının yanı sıra süper kütleli kara deliklerin etrafındaki şiddet dolu ortamı daha iyi anlamaya da katkı sunuyor.

Independent Türkçe, Interesting Engineering, India Today, NASA, Nature

Derleyen: Büşra Ağaç