Gökbilimciler, gaz ve tozla dolup taşan küçük bir kara delikten püskürtülen manyetik plazmada gizemli değişiklikler tespit etti.

Değişimler, Çin'deki güçlü FAST teleskobunun yakaladığı radyo sinyallerinde açıkça görülüyor. Kara deliğin gönderdiği jet bir saniyeden daha kısa süre içinde sönümleniyor ve yeniden eski halini alıyor.

Kara delikler, yığılma diski adı verilen dev bir malzeme halkasıyla çevrili. Malzemelerin devamlı döndüğü bu disk, zaman içinde yavaş yavaş kara delikleri besliyor.

Öte yandan kara deliklerin yutmadığı malzemeler de oluyor. Bunların bir kısmı daha sonra kutuplara doğru yönlendiriliyor ve ardından dışarı püskürtülüyor. Püskürtülen bu malzemeye jet adı veriliyor.

Çin'deki Vuhan Üniversitesi'nden araştırmacılar söz konusu değişimleri GRS 1915+105 adı verilen yıldızsal bir kara delikte gözlemledi.

Büyük bir yıldızın kendi içine çökmesiyle oluştuğu için bu şekilde nitelenen kara delik, halihazırda yanıp sönen tuhaf bir nesne olarak kendini gösteriyor.

Araştırma ekibine göre jetin enerjisindeki değişiklikler, kara deliğin kendi dönüşünün, ziyafet çektiği toplanma diskiyle aynı hizada olmamasından kaynaklanabilir.

Zira bu durum, jetin kozmik bir topaç gibi sallanmasına neden olabilir. Bu nedenle jet uzağa doğru yol alırken, enerjisinin de düşmesi beklenir. Yaklaşık bir saniye içinde de normale döner.

Hakemli bilimsel dergi Nature'da yayımlanan makalenin baş yazarı Wei Wang, "Tuhaf sinyalin kabaca 0,2 saniyelik bir periyodu ve yaklaşık 5 Hertz'lik bir frekansı var" ifadelerini kullandı.

"Böyle bir sinyali her zaman bulamazsınız. Yalnızca özel fiziksel koşullar altında ortaya çıkar" diyen bilim insanı, sözlerini şöyle sürdürdü:

Ekibimiz sinyali sırasıyla Ocak 2021 ve Haziran 2022'de  iki kez yakalayacak kadar şanslıydı.

Astronomların "yarı periyodik salınımlar" (QPO) adını verdiği bu türden değişiklikler, daha önce yıldızsal bir kara delikte gözlemlenmemişti. Zira bu kara delikler, süper kütleli olanlardan çok daha ufak.

QPO'lar, kara deliklerin ve onları çevreleyen sistemlerin fiziksel özelliklerini anlamak için çok önemli.

Araştırma ekibi bu verileri kullanarak, Dünya'dan yaklaşık 28 bin ışık yılı uzaklıktaki Aquila takımyıldızında yer alan GRS 1915+105'in ve onun gibi görece ufak kara deliklerin "beslenme alışkanlıklarına" ışık tutmayı amaçlıyor.

Independent Türkçe, Space, Fagen Wassanni Technologies

Derleyen: Çağla Üren