Bebeklerin gelişim sürecinde annelerin gözünün en fazla korktuğu ve zorlandıkları konulardan biri de bebeklerin memeden ayrılmasıdır.
Bu konuda çok fazla annenin endişesi olduğunu biliyorum; bu yüzden hem alandan bir profesyonel hem de emzirmeyi sonlandırma sürecini 26 aylık bebeği ile yakın zamanda tamamlamış bir anne olarak yardımcı olacağını düşündüğüm biçimde aktarmak isterim.
Emzirmenin sonlandırılması anne için olduğu gibi bebek için de zorlayıcı bir süreçtir. Bunun nedeni emzirmenin bebeğin fiziksel anlamda beslenmesinden ibaret olmamasıdır, yani bebek emzirme esnasında anneden sadece süt almaz.
Günlük koşuşturma içinde emzirme anı anne ile bebeğin göz göze ten tene olduğu ve duygusal anlamda da etkileşimin fazla olduğu bir zaman dilimidir. Bebek için emmek bunlardan da ibaret değil çok daha büyük anlamlara sahiptir.
Bebekler doğduklarında emme refleksine sahiptir. Anne karnındaki gelişim sürecini sağlıklı tamamlamış bir yenidoğan ağzının çevresine dokunulduğunda o yöne doğru ağzıyla yakalama hareketi gösterir.
O güne kadar çaba göstermeden plasentadan beslenen bebeğin doğumdan sonra hayatta kalabilmesi için bu çabaya ihtiyacı vardır.
Emzirmeyi sonlandırmak için geleneksel yöntemleri kullansak ne olur?
Bebeklerin doğduklarında kendilerini anneden bağımsız değil de onun bir uzantısı, parçası olarak gördükleri bilinmektedir.
Doğum anında bebek ortamın aniden değişmesi ışık ses gibi değişiklikler nedeniyle uyum sağlamakta zorlanır doğumdan hemen sonraki ilk emzirme ile bebek güvende olduğunu hisseder.
En temel ihtiyacı olan beslenme ihtiyacının da karşılanma yolu olan anne memesi bebeklerin kendini en fazla güvende hissettikleri yerdir.
Tüm bunları göz önünde bulundurduğumuzda bebekler için memeden ayrılmanın ifade ettiği anlam daha kolay anlaşılır.
Bu sürecin de tıpkı emzirmenin başlangıcında olduğu gibi şefkat dolu, sarıp sarmalayan, yaralamayan bir biçimde olması gerekir.
Dünyaya gözlerini açtığı ilk andan beri hem beslenme hem de duygusal ihtiyaçlarının karşılandığı memeden ayrılırken bunu büyük bir korkuyla ya da utançla yaşaması bebek için zorlayıcı hatta travmatik olabilir.
Bu yüzden bu süreçte geleneksel yöntemlerden uzak durmak oldukça önemli. Çocuğun korkması için sürülen salça ya da tiksinerek uzaklaşması için sürülen kötü kokulu maddeler anneler için pratik görünse de bebek için dramatik bir ayrılık hikâyesinin başlangıcı olur.
Bunun yerine sağlıklı bir vedalaşma yaşamak imkânsız değil.
Emzirmeyi ne zaman sonlandırabiliriz?
Emzirme sürecini hastalık, ilaç kullanımı, bebekten ayrılma gibi durumlar nedeniyle bebeğin yaşından bağımsız şekilde aniden sonlandırmak gerekebilir ya da anne kendisi emzirmeye devam etmek isteyebilir.
Tavsiye edilen bebeklerin ilk 6 ay sadece anne sütü alması katı gıdaya başlandıktan sonra ise en az 2 yaşı tamamlayana kadar emzirmeye devam edilmesi olsa da annenin kararına her zaman saygı duyulmalıdır.
Bazı durumlarda ise bebek kendiliğinden emmeyi bırakır bu durumu da olumsuz bir durum olarak algılamamak gerekir.
Bizim ele alacağımız konu ise 2 yaş ve üzeri bebeklerde annenin başlattığı memeden ayrılma süreci. 2 yaş olarak belirlenen bu süre tesadüfi olarak belirlenmemiştir.
Gelişim basamaklarında 2 yaş kritik dönem olarak gösterilir ve bebeklerin bağımsızlaştığı bir yaştır.
Bu dönemde çocuk anneden bir ayrışma süreci yaşar dil gelişimi konusunda büyük gelişim gösterilen bir dönem olduğu için çocukla konuşarak yani telkin yöntemiyle yürütülebilecek bir memeden ayırma süreci için çocuk hazırdır.
Emzirmeyi sonlandırma sürecine başlarken nelere dikkat etmek gerekir?
Bebekler belirli bir yaşa gelince çevreden bu çocuk hala emiyor mu?
"Bu çocuğu memeden ayır hem sen rahatla hem çocuğun da iştahı açılır" gibi öneriler, müdahaleler sık sık gelmeye başlar.
Ancak sonlandırma süreci anne ile bebeğin hazır olduğu ve onlar için en doğru zamanda gerçekleşmelidir.
Emzirmeyi sonlandırma aynı zamanda anne ile bebek arasında ayrışma anlamına gelmektir bu yüzden annenin de buna psikolojik olarak hazır olması önemlidir.
Örneğin; biz emzirmeyi sonlandırma için Şubat ayının ortalarını planlamıştık ancak ülkemizde yaşanan deprem sonrası izlediğim görüntüler ve duygusal anlamda yaşadığım yoğun üzüntü sürecinde bunu yapamayacağıma karar verip bu süreyi bir ay erteledim.
Tıpkı burada olduğu gibi dışsal kaynaklı nedenlerle ya da tamamen bireysel hazır hissedememe ile bu süreç için en doğru zamana karar verilmelidir.
Doğduğu günden beri kendisine yoğun ihtiyaç duyan bebeğinin kısmen de olsa bağımsızlaşması anne için zorlayıcı olabilir ve sonlandırma süreci annenin oldukça sabırlı, istikrarlı, şefkatli ve kararlı olması gereken bir süreçtir.
Anneler bu sürece kendilerini güçlü hissettikleri bir dönemde başlamalı ve mümkünse mutlaka yakın çevresinden destek almalıdır.
Bu destek çocuğun bir yakına bırakılması ve oyalanması şeklinde olmamalıdır. Çocuk anneden değil sadece anne memesinden ayrıldığını bilmelidir bunun için annenin yanında olması ihtiyaç duyduğunda çocuğa sarılması, ilgi ve şefkat göstermesi büyük öneme sahiptir.
Sonlandırma süreci ne kadar sürmeli, nasıl ilerlemeli?
Bebeklerin hayatında büyük öneme sahip olduğu için emzirme aniden değil de alıştıra alıştıra sonlandırılmalıdır.
Bu süre çocuğun emmeye ne kadar düşkün olduğu ya da annenin gördüğü desteğe göre değişebileceği için tamamen kişisel bir süredir. Ortalama 2-4 hafta olarak düşünülebilir.
Günde 4-5 kez emen bir bebek için öncelikle gündüz öğün sayısı azaltılarak 2-3’e düşürülür. Tabii, çocuk burada ısrarcı olacaktır alışkın olduğu düzeni sürdürmek için.
Burada kişisel deneyimim de örnek verecek olursam ben bu sürecin başında evde çocukla yalnız olduğum için çocuğumun sevdiği yiyecekleri hazırlayarak ve sıkılmayacağı oyunlar etkinlikler hazırlayarak sıkıldığında ya da acıktığında emmek istemesine karşı önlem almış oldum.
Sabah uyandığında ilk öğün olarak aldıkları anne sütü çocukların kolay vazgeçemedikleri bir öğün olduğu için başlangıçta sabah ve gece öğününde bir azaltmaya kesmeye gitmedim.
Ancak kahvaltıdan sonra akşam gece saatlerine kadar emme aralığını oldukça uzattım. Bu sürede emme talebi ile her gelişinde ona "Acıkmış olabilir misin?", "Sıkıldığın için emmek istiyor olabilir misin" diye sorup farklı etkinlikler ile oyalanmasını sağladım ve akşam olduğunda hava karardığında emeceksin diye belirli bir süre verdim.
Uyumadan önce emeceksin ya da yemekten sonra emeceksin gibi zaman vermek çocuğun beklemesini kolaylaştıracaktır.
Emerek uyuyan bir çocuk için sonlandırma süreci daha zorlayıcı olacaktır çünkü uykuya geçiş için yeni bir yöntem bulması gerekecektir.
Biz bu sebepten sonlandırma sürecinde gece öğününü en sona bıraktık.
Memeden ayrılan çocuk bu vedalaşmanın yasını tutar
Çocuk bu dönemde bir vedalaşma ve ayrışma yaşadığı için bunun yasının tutması da çok normaldir ve ağlaması bu yasını yaşamasının en sağlıklı, doğal yoludur.
Önemli olan bu ağlamaya, öfke ya da üzüntüsüne verdiğimiz tepkidir. Burada çocuğun duygularını anladığımızı ifade etmek yaşadığı durumu anlamasını ve kabul sürecini kolaylaştıracak.
Çocuğa duygularını anladığımızı hissettirmek için yapılacak en güzel şey yansıtmadır. Ağlayarak emmek istediğini ifade eden çocuğa ilk söylenmesi gereken şey bunu sözle dile getirmek.
Şimdi emmek istiyorsun, her zaman yaptığın alıştığın gibi kucağıma gelip sütünü içmek istiyorsun ancak akşam olana kadar beklememiz gerekiyor.
Artık sen çok büyüdün eskisi kadar süte ihtiyacın kalmadı. Bu yüzden süt azaldı ya da meme şimdi uyuyor akşam olduğunda emebilirsin şeklinde çocuğun anlayabileceği şekilde ifade etmek süreci kolaylaştırır.
Bunları söyleyip durumu açıkladıktan sonra kucakta ağlamasına anneye sarılmasına müsaade etmek büyük önem taşır. Ve burada da duygu yansıtması yapabilirsiniz.
"Sen çok üzgünsün bana istediğin kadar sarılabilirsin, ben yanında olacağım" deyip çocuğun duygusunu yaşamasına izin vermek bu süreci sağlıklı atlatmasını sağlayacaktır.
Biraz sakinleştikten sonra ise sevdiği atıştırmalıkları birlikte hazırlayabilir, oyalanabileceği öneriler sunabilirsiniz.
Gün içindeki öğünler tamamen seyrekleştiğinde yani gündüz emzirme sayısı azaldığında sabah uyandığında aldığı ilk öğün ve en sonunda da gece öğünü kesilir.
Gece öğününün kesilmesi emzirmenin tamamen bitirilmesi anlamına da geleceği için çocuğa yeni bir açıklama yapıp sen artık çok büyüdün ve memede süt kalmadı bunun yerine güzel yemeklerden meyve sularından hatta çilekli muzlu sütlerden içebilirsin.
"Şimdi son kez emeceksin bundan sonra memede süt bitecek artık sütü sadece bardaktan içeceksin" şeklinde bir açıklama yapılabilir.
Burada annenin destek görmesi çok büyük öneme sahiptir özellikle babalara büyük görev düşer çünkü çocuk annesiyle vakit geçirirken sürekli emmeyi hatırlayacak ve tekrar tekrar aynı konuşmalar yaşanıp anne için de çocuk için de yıpratıcı hâle gelecektir.
Babaların bu süreçte çocukla ara ara dışarıda vakit geçirmesi ve çocuğun ev içindeki oyunlarına dâhil olması rahatlamayı kolaylaştırır.
Gece uykusuna emerek geçen çocuklar için yeni bir rutin oluşturmak gerekecektir. Burada en rahatlatıcı kolay yol çocuğun uyku öncesi ılık bir duş alıp pijamalarını giymesi ve kitap okuduktan sonra öncelikle anne ya da babaya sarılması ve bu rutini her gün tekrarlamasıdır.
Çocuğa burada uyku öncesi biberonda ya da bardakta farklı süt alternatifleri sunmak diş ve sindirim sistemi sağlığı açısından önerilen bir şey olmadığı gibi çocuğun uykuya geçerken bağımsız olmasını da engellemiş olur.
Eğer çocuk kabul ediyorsa uyku arkadaşı kullanılabilir aksi halde çocuk sadece hikâye masal dinleyerek de uykuya dalabilir.
Emzirmeyi sonlandırma süreci bebek için de anne de için de oldukça zorlayıcıdır ancak bu süreç için anne de bebek de hazırsa genellikle ebeveynlerin düşündükleri kadar korkutucu olmaz.
Özellikle gece sık sık emmek için uyanan çocuklar sonlandırma süreci tamamlandıktan sonra çok daha güzel bir uyku düzenine sahip olur bu durum ebeveynlerin de yaşam kalitesini artıracaktır.
Sonlandırma sürecine başladıktan sonra çocuğa bazı açıklamaları yaptıktan sonra pes edip sürecin birkaç kez tekrar edilmesi hâlinde çocuğun çok daha dirençli olacağını unutmamak gerekir.
Bu zorlayıcı süreçte annelerin kendini tükenmiş hissetmesi oldukça normaldir. Anneler için duygusal bir süreç olsa da kararlılık göstermek oldukça önemlidir.
Anne bu durumla baş edemediğini ve nasıl ilerleyeceğini kestiremediği durumlarda profesyonel destek alabilir.
Bebeklerin şefkatle sarmalandığı, duygularının kabul edildiği ve utandırılmadan korkutulup tiksindirilmeden gerçekleşen vedalaşmalar umuduyla...
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
