Irak Kürdistan Bölgesi (IKB) Hükümeti Sözcüsü, 2 Nisan'da yaptığı açıklamada, Irak federal hükümeti ile ülkenin kuzeyindeki yarı özerk bölge hükümetinin bu hafta kuzeyden petrol ihracatına devam etmek için bir ön anlaşmaya vardıklarını belirtti.
Türkiye, Irak'ın bir tahkim davasını kazanmasının ardından 25 Mart'ta Fişhabur sınır bölgesinden Ceyhan limanına bir boru hattı aracılığıyla günde yaklaşık 450 bin varil Irak ham petrolü akışını durdurdu.
Bağdat, davada kendi rızası olmadan Türkiye'nin, bölgesel hükümetin Ceyhan'a petrol ihraç etmesine izin vererek ortak bir anlaşmayı ihlal ettiğini söyledi.
Bölgesel hükümetin Dış Medya İlişkileri Sorumlusu Lawk Gafuri, Twitter üzerinden yaptığı açıklamada, "Kürdistan Bölgesel Hükümeti ile federal hükümet arasındaki birkaç görüşmenin ardından, bu hafta Ceyhan üzerinden petrol ihracatının yeniden başlatılması için geçici bir anlaşmaya varıldı" ifadelerine yer verdi.
Gafuri, "Bu anlaşma, Irak parlamentosu petrol ve doğal gaz yasa taslağını onaylayana kadar yürürlükte kalacak" dedi.
Kaynaklar, cumartesi günü Reuters'e, kuzeyin petrolünün Irak Petrol Pazarlama Şirketi (SOMO) ve IKB Hükümeti Doğal Kaynaklar Bakanlığı tarafından ortaklaşa ihraç edilmesini öngördüğünü söyledi.
Boru hattı aracılığıyla Irak Kürdistanı'ndan petrol pompalamaya yeniden başlanması için Türkiye'den onay bekleniyor.
SOMO
Öte yandan bölge, Paris'teki hakem heyetinin Bağdat lehine karar vermesinin ardından sürecin askıya alınmasından bir hafta sonra Irak Petrol Pazarlama Şirketi (SOMO) aracılığıyla Türkiye'ye petrol ihracatına yeniden başlamaya hazırlanıyor.
Iraklı ekonomistler, kararın Bağdat ile Erbil arasındaki siyasi atmosferin çok olumlu olduğu bir dönemde verildiğine inanıyor.
Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) üyesi Ali el-Fili de bölgesel hükümetin SOMO şirketi aracılığıyla petrol ihraç etmeyi kabul ettiğine dikkat çekti.
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Fili, düzenlediği basın toplantısında "Bölgesel hükümet, SOMO aracılığıyla petrol ihraç etmeyi kabul etti" diyerek, Erbil ve Bağdat'ın askıda bekleyen sorunları sona erdirmek için bir anlaşmaya varması gerektiğini vurguladı.
Ekonomistler, Federal Mahkeme'nin kararının, bölgedeki petrol ve doğalgaz yasasının ihlal ettiği anayasal maddelere ve bunun sonucunda bu yasanın tüm Iraklılara ait kamu parası ve doğal kaynaklara verdiği zarara dayandığına dikkat çekti.
Merkez hazine gelirlerinin artırılması, merkez ile bölge arasındaki sorunların ortadan kaldırılması ve doğal kaynaklar üzerinde merkezi denetimin sağlanması gibi konuları içeren bu kararın, gelecekte başka vilayetlerin IKB'nin yaptığına benzer adımlar atmasını, petrol şirketleriyle sözleşme yapmasını, merkeze başvurmadan petrol ve doğalgaz sahalarını kullanmasını engellediği ortaya koyuldu.
KDP üyesi Vefa Kerim, hükümetteki Kürt bakanların müdahalesiyle Türkiye'deki Ceyhan limanına boru hatlarıyla petrol pompalamaya devam etmek için bir anlaşmaya varıldığını açıkladı.
Kerim, yaptığı basın açıklamasında, "Partinin Irak hükümetindeki bakanları, petrol ihracatını yeniden başlatmak için bir anlaşmaya vardıkları toplantılar yaptılar. Anlaşma, Bağdat ve Erbil arasında ortak denetim altında petrolün yeniden ihracını öngörüyor" dedi. Vefa Kerim, "Petrol sahalarında çalışan yabancı şirketlere işbaşı yapma ve bölgede kalma güvencesi verildi. Bu anlaşma, Paris mahkemesi tarafından karar verilmeden önce bile vardı" şeklinde konuştu.
Yetkili, "Petrol ihracatının yeniden başlaması için henüz belirli bir tarih yok. Ancak süre çok da uzak olmayacak ve bugün her şey netleşecek" dedi.
Ayrıca, ekonomi araştırmacısı Nebil Cabbar et-Tamimi, şu açıklamada bulundu:
SOMO şirketi, Irak dışına ihraç edilen bazı petrol ürünlerinin yanı sıra münhasıran Irak petrolünün satış ve pazarlamasına yönelik sözleşmeler yapmaya yetkili olup, Irak Petrol Bakanlığı'na bağlı şirketlerden biridir.
Tamimi, IKB'nin petrol üretimine başlamasından bu yana geçen yıllarda Irak'tan çıkarılan ham petrolün pazarlanmasında ve ihracatında, özel bir federal yönetime sahip olan IKB'den petrol çıkarma, üretme ve ihraç etme sürecinin zorluklara yol açtığını dile getirdi.
Irak Kürdistanı'ndan çıkarılan petrolün ihraç sürecinde SOMO'nun hiçbir rolü olmadığını da belirten araştırmacı, şunları söyledi:
Irak'ta karbonhidrat üretimine ilişkin ilişkinin doğasını düzenleyen ve Kürdistan Bölgesi ile Bağdat'taki federal hükümet arasındaki ilişkiyi düzenleyen bir petrol ve gaz yasasının yokluğunda bölgenin petrolü konusu, siyasi olarak içinden çıkılmaz bir çekişme noktası olarak kaldı.
Olumlu atmosfer
Ayrıca, uluslararası ekonomi profesörü Navar es-Saadi, IKB petrolünün SOMO şirketi ile ilişkisinin açık olduğunu dile getirdi.
Federal hükümetteki Petrol Bakanlığı da Irak Petrol Pazarlama Şirketi SOMO'nun Ceyhan limanı üzerinden ihracatı yönetmeye yetkili tek kuruluş olduğunu belirterek, kendisi ile IKB hükümeti arasında bir anlaşmazlığa neden oldu.
Saadi, Bağdat ile Erbil arasındaki petrol ve doğalgaz meselesiyle ilgili gerginliğin olumsuz etkiye neden olduğunu ve başarısızlıktan her iki tarafın da sorumlu olduğunu söylerken, herkesin artık hatasını anlaması ve yeni bir politika benimsemesi gerektiğini vurguladı.
Navar es-Saadi, şimdi bu anlaşmazlığı çözmek için bir fırsatın var olduğunu söylerken, "Paris'teki hakem heyetinin Bağdat lehine karar vermesinin ardından bunun, bölge çıkarlarına olumsuz bir etkisinin olacağını düşünmüyorum" dedi ve kararın Bağdat- Erbil ve diğer tarafta Bağdat- Ankara arasındaki siyasi atmosferin çok olumlu olduğu bir dönemde yayımlandığını belirtti.
Profesör, "Bu nedenle tahkim kararının tüm taraflar arasında düzensiz ve radikal bir şekilde anlaşmazlıkların çözümünü hızlandıracağına inanıyorum" şeklinde konuştu.
Herkes anlaşmalara başvuracak ve tüm tarafların çıkarlarını garanti altına alan anlayışlar olacak. Bu durum, IKB'nin, bölgenin Türkiye'nin Ceyhan limanı üzerinden petrol ihracatına ilişkin uluslararası tahkim kararına uymasıyla kanıtlanıyor.
Tabii Kaynaklar Bakanlığı'nın yaptığı açıklama, durum Bağdat ile Erbil arasında bu kronik tartışmalı konuda kapsamlı bir anlaşmaya doğru ilerlemenin yolunu açan olumlu bir adım olarak değerlendiriliyor.
Saadi, bunun IKB de dahil olmak üzere Irak'ın farklı vilayetleri ve bölgeleri arasında servet ve kaynak dağılımında adaleti garanti edecek şekilde petrol ve gaz yasasını Temsilciler Meclisi'nde yasalaştırma konusunda fikir birliğine varılacağını söyledi.
Saadi'ye göre bu, bir bütün olarak Irak lehine kapsamlı bir kalkınma stratejisi içinde bu kaynaklar için daha geniş yatırım fırsatları sağlayacak.
Bu nedenle Paris Mahkemesi'nin kararı, petrol ve gaza yatırım yapmak ve hayati enerji sektörüyle ilgili endüstriler ve türevler geliştirmek için kapsamlı bir anlaşmaya uzanan Bağdat ile Erbil arasındaki bu önemli konunun çözülmesine katkıda bulunacak.
Çıkarımlar
Aynı şekilde ekonomi araştırmacısı Salih Lafta, Federal Mahkeme'nin IKB için petrol ve gaz yasasını geçersiz kılma kararının ardından bölgesel yönetimin alınan kararlara uyması, petrol sahalarının yönetimini ve petrol satışından elde edilen gelirleri, tüm Irak petrolünü ve herhangi bir Irak coğrafyasından petrol ihraç etme yetkisine sahip olan 'SOMO' şirketine devretmesi zorunlu hale geldi.
Araştırmacı, Federal Mahkeme'nin kararının, bölgedeki petrol ve gaz yasası tarafından ihlal edilen anayasal maddelere ve bunun sonucunda tüm Iraklılara ait kamu parası ve doğal kaynaklara verilen zarara dayandığına dikkat çekti.
Lafta, merkez hazine gelirlerinin artırılması, merkez ile bölge arasındaki sorunların ortadan kaldırılması ve doğal kaynaklar üzerinde merkezi denetimin sağlanması gibi konuları içeren bu kararın, gelecekte başka vilayetlerin IKB'nin yaptığına benzer adımlar atmasını, petrol şirketleriyle sözleşme yapmasını, merkeze başvurmadan petrol ve doğalgaz sahalarını kullanmasını engellediğini dile getirdi.
Salih Lafta, IKB için petrol ve gaz yasasının kaldırılmasının Kürt halkının çıkarına olacağını öne sürdü. Lafta'ya göre merkezi hükümet, IKB'den ihraç edilen petrolün ithalatını kontrol etmesi durumunda, bütçeden aldığı payın tamamını bölgeye devrederek sorunları ortadan kaldırmalı ve personel maaşlarını dağıtmalıdır.
Araştırmacıya göre Irak merkezi hükümeti, Irak yasalarına göre faaliyet gösteren yabancı şirketlerin statülerini belirlemek ve bölgenin bütçeden aldığı paya dokunmadan merkezi hazineden yaptıkları işlerin karşılığı olarak paylarını vermekle sorumlu olacak.
Ancak petrol ithalatını SOMO şirketine devretmek hakkında konuşmak için henüz çok erken. Bu durum, merkez ile bölge arasındaki siyasi uzlaşı ve anlaşmalara ve bütçenin nasıl onaylanacağına ilişkin müzakerelerin sonucuna bağlı.