İsrail yönetiminin son 20 senedir stratejik ortaklık geliştirdiği Azerbaycan'a kargo uçaklarıyla silah ve patlayıcı desteği sağladığı öne sürüldü.

Haaretz'in araştırmasına göre, 2016'dan bu yana Azerbaycan merkezli havayolu şirketi Silk Way'e ait 92 kargo uçağı Eylat kentinin kuzeyindeki Ovda Hava Üssü'ne iniş yaptı. Sivil havayolu şirketleri için alışılmadık bir durak olan Ovda Hava Üssü, patlayıcı maddelerin İsrail'e giriş veya çıkış yapabileceği tek nokta olarak biliniyor.

Asya'nın en büyük kargo havayolu şirketlerinden biri olan Silk Way, Tel Aviv'deki Ben-Gurion Uluslararası Havaalanı'na haftada ortalama üç uçuş gerçekleştiriyor. Ancak bunun yanı sıra Ovda'ya iniş yapan kargo uçakları hem İsrail medyasının hem de uluslararası medyanın dikkatini çekti.

Haaretz'in araştırmasına göre Ovda Hava Üssü'nden havalanan Silk Way'e ait kargo uçaklarının sayısı Dağlık-Karabağ bölgesinde çatışmaların yoğunlaştığı, 2016 ortaları, 2020'nin son ayları ve 2021'in sonunda artış gösterdi. İsrail merkezli gazete, ayrıca Ekim 2013'te İsrail Sivil Havacılık Otoritesi'nin Silk Way havayollarına patlayıcı madde taşıyabilmesi adına verdiği muafiyeti hatırlattı.

Silk Way Havayolları, 2018'de Çekya medyasının bir araştırma haberine de konu olmuş ve Bakü'ye yönelik silah ambargosuna karşın İsrail'le yapılan dolaylı bir anlaşma sayesinde kargo uçaklarıyla Azerbaycan'a silah taşındığı öne sürülmüştü.

Haaretz ayrıca 'dış basında çıkan haberlere' dayandırdığı bölümde, İsrail'in silah ihracatına karşılık Bakü'den petrol aldığı ve İran'a erişim için kendine fırsat yarattığını yazdı. Haberde, Azerbaycan'ın İsrail istihbarat servisi Mossad'a, İran'da neler olup bittiğini gözlemleyebilmesi için olanak sağladığı yönünde daha önce ortaya atılan iddialar hatırlatıldı.

Ortak düşman, stratejik ortaklık

Azerbaycan ile İsrail arasındaki ilişkilerin geçmişi Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından Bakü'nün bağımsızlığını ilan ettiği döneme kadar uzanıyor.

Bağımsızlık ilanının ardından Azerbaycan ile Ermenistan arasında yaşanan ve 1994'e kadar devam eden Dağlık Karabağ savaşı nedeniyle her iki taraf da ABD ve Avrupa ülkeleri tarafından uygulanan yaptırımların hedefi haline gelmişti.

Bakü'ye yönelik yaptırımlar İsrail ile Azerbaycan arasındaki ticareti ve stratejik iş birliğini geliştiren en önemli faktörlerden biri oldu. Bunun yanı sıra her iki ülkenin de İran'ı doğrudan bir tehdit olarak görmesi taraflar arasındaki ilişkiyi güçlendirdi.

Wikileaks belgeleri kapsamında yayınlanan 2009 tarihli bir telegrafta, Bakü'deki ABD Büyükelçiliği'nde siyaset ve ekonomi bölümünün başkanlığını yapan Rob Garverick, iki ülke arasındaki ilişkileri şu ifadelerle tanımlıyordu:

Azerbaycan'ın İsrail ile ilişkileri ihtiyatlı ancak yakın. İki ülke de birbirinin jeopolitik zorluklarını tanımayı kolay buluyor ve İran'ı varlığına yönelik bir güvenlik tehdidi olarak görüyor. İsrail'in müşteri portföyü genişleyen dünya standartlarındaki savunma sanayisi, Azerbaycan'ın ABD, Avrupa ve Rusya tarafından Dağlık-Karabağ savaşı bağlantılı nedenlerle karşılanmayan savunma ihtiyaçları için kusursuz bir eşleşme.

Silah ihtiyacının yüzde 70'i İsrail'den

Bağımsızlık ilanlarının ardından hem Azerbaycan hem de Ermenistan, uzun yıllar boyunca Sovyet cephaneliklerini kullanmaya devam etti.

Ancak Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü'nün verilerine göre bu durum 2016'dan itibaren değişti ve şu anda Azerbaycan'ın silah ihtiyacının yüzde 70'i İsrail tarafından karşılanıyor.

Çok sayıda resmi açıklama, rapor ve görüntü, İsrail'in geniş bir yelpazede savunma mühimmatını Azerbaycan'a ihraç ettiğini gösteriyor. Bunların içerisinde Tavor saldırı tüfekleri gibi basit teçhizatların yanı sıra, en sofistike sistemler olarak bilinen radarlar, hava savunma sistemleri ve balistik füzeler ve kamikaze dronlar gibi araçlar da bulunuyor.


Independent Türkçe, Haaretz, SIPRI