Neil Gaiman'ın ünlü çizgi romanı The Sandman'de ve aynı ismi taşıyan yeni Netflix uyarlamasında Düşler Tanrısı Morpheus'un esir düşmesinin ardından dünyaya yayılan bir uyku hastalığından bahsediliyor.
Bu gizemli hastalıktan etkilenen insanlar yıllarca uyuyor ya da yarı uykuda dolaşıyor. Genellikle de uyanamadan ölüyor.
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Öte yandan bu uyku hastalığı aslında tarihteki gerçek bir salgına dayanıyor.
Bilim insanlarının Latince Encephalitis lethargica adını verdiği hastalık, 1910'larda ve 1920'lerde milyonlarca insanı etkiledi ve bugün bile hastalığa dair tatmin edici bir açıklama bulunabilmiş değil.
Encephalitis lethargica hastalarına bakan Dr. Oliver Sacks, 1960'larda New York'taki Beth Abraham Hastanesi'nde yazdığı anılarında, "Bilinçli ve farkındaydılar. Yine de tam olarak uyanık değillerdi" diye yazıyor:
Bütün gün sandalyelerinde hareketsiz ve suskun oturuyorlardı; enerjiden, itici güçten, inisiyatiften, güdüden, iştahtan, duygudan ya da arzudan tamamen yoksunlardı. Etraflarında neler olup bittiğini kaydettiler. Dikkatle ve derin bir kayıtsızlıkla…
Sacks, betimlemesine, "Yaşam duygusunu ne aktardılar ne de hissettiler; hayaletler kadar gerçek dışı ve zombiler kadar pasiflerdi" diye devam ediyor.
Hastalığın ilk vakaları 1916-1917 civarında Avrupa'da kayda geçmişti. Avusturyalı Dr. Constantin von Economo ve Fransız Dr. René Cruchet, vakalarla ilk karşılaşan ve onlar üzerine makale yayımlayan ilk doktorlardı.
Bu tarihe kadar resmen kayda geçmese de hastalığın, 16. yüzyılın başlarından itibaren dünyanın farklı yerlerinde görüldüğüne dair iddialar var.
Salgın, 1918'de İspanyol Gribi'yle çakışmış ve 1930'lara kadar devam etmişti. Dünya çapında bir milyondan fazla insanın bu hastalığa yakalandığı düşünülüyor.
Şu anda çok nadir görülen hastalığın belirtileri çok çeşitliydi. Bazı vakalarda çok hızlı ve şiddetli belirtiler görülürken, bazılarında nispeten hafif semptomlar vardı.
Hastalığın en yaygın hali "somnolent-oftalmoplejik form" adı verilen biçimdi. Bu form hızlı ilerliyor ve sersemlemiş, sık ve uzun uyumaya meyilli kişilerle kendini gösteriyordu.
Öte yandan, The Sandman'de gösterilen salgından farklı olarak hastalar aslında uyanabiliyordu.
Dr. Sacks'ın da yazdığı üzere, vakalar çoğu zaman uyuklarken etraflarında olup bitenlerin fark edebiliyordu. Ancak genellikle ölene kadar durumları böyle seyrediyordu.
Bir vakada hasta, belirtilerin başlangıcından sonraki 30 dakika içinde uyudu ve uykuda geçen 12 günün sonunda hayatını kaybetmişti.
ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri'nin (NIH) internet sitesinde yer alan bir açıklamada, "Ensefalit letargika, yüksek ateş, baş ağrısı, çift görme, gecikmiş fiziksel ve zihinsel tepki ve uyuşuklukla karakterize bir hastalıktır" ifadelerine yer veriliyor:
Akut vakalarda hastalar komaya girebilir. Hastalar ayrıca anormal göz hareketleri, vücudun üst kısmında zayıflık, kas ağrıları, titreme, boyun sertliği ve psikoz gibi davranış değişikliklerinden mustarip olabilir.
Independent Türkçe, SyFy, ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri, IFL Science
Derleyen: Çağla Üren
