Yatırımla vatandaşlık veya oturum izni satın alma, son yıllarda milyonerler ve milyarderler arasında hayli popüler hale geldi. "Altın vize" olarak da bilinen ve bir yatırım aracı olarak büyük rağbet gören bu programlar, 22 milyar dolar değerinde bir sektör oluşturdu.

Birleşik Krallık (BK) merkezli gayrimenkul danışmanlık şirketi Knight Frank'in raporunda, bu yıl yabancı bir ülkede gayrimenkul satın almayı planlayan ultra yüksek net değere sahip bireylerin (ultra-high-net-worth individuals -UHNWI) oranının yüzde 21'e yükseldiği belirtildi. En az 30 milyon ABD doları net değere sahip kişilerin yer aldığı bu kategoride söz konusu oran geçen yıl yüzde 19'du.

Öte yandan altın vize programları, kara para aklama, dolandırıcılık ve yeteri şeffaflığın sağlanmaması gibi bir takım sorunlara zemin hazırladığı için özellikle Avrupa Birliği (AB) tarafından uzun süredir eleştiriliyor.  

AB'nin 2020'de yasal işlem başlatması üzerine Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) altın vize programını sonlandırırken, Malta ise programın koşullarını değiştirerek uygulamayı sürdürme kararı aldı. Moldova ve Bulgaristan da programı sonlandırma kararı alan Avrupa ülkeleri arasında.

Independent Türkçe'ye konuşan Prof. İbrahim Sirkeci, altın vize programlarıyla "siyasi birlikteliğin sembolü olan vatandaşlığın alınır satılır bir urun haline geldiğine" dikkat çekiyor.

Birleşik Krallık'taki Coventry, Edinburg Napier, Hertfordshire ve Wales Trinity Saint David gibi farklı üniversitelerde dersler veren Sirkeci, bu tür programların "uluslararası hareketliliği varsıllara açık bir lüks haline getirdiğine" de işaret ediyor.

Yatırım karşılığında vatandaşlık veya oturum hakkı tanıyan ülkeleri ve aradıkları şartları, altın vize programlarının sosyolojik ve etik boyutlarıyla birlikte tartışarak derledik. 

Türkiye: 2017'de başladı, Ruslar başı çekiyor

Türkiye'de yatırım yoluyla vatandaşlık imkanı ilk olarak 2017'de sağlandı. Bu dönemde ülkeye 2 milyon dolar yatırım yapan veya 1 milyon dolarlık gayrimenkul satın alana vatandaşlık veriliyordu.

Söz konusu miktar daha sonra 2018'de 250 bin dolara indirildi.

Resmi Gazete'de 13 Mayıs 2022'de yayımlanan kararla 250 bin dolarlık alt limit, yeniden 400 bin dolara çıkarıldı.

13 Haziran'da yürürlüğe giren karara göre en az 400 bin dolarlık gayrimenkul satın alan, 500 bin dolar sabit sermaye yatırımı yapan veya en az 50 kişiye istihdam sağlayacak bir iş kuran yabancı yatırımcılara vatandaşlık hakkı veriliyor.

Benzer şekilde asgari 500 bin dolarla bireysel emeklilik sistemine giren ve 3 yıl sistemde kalan yabancılara da Türk vatandaşlığı hakkı tanınıyor.
 

En az 500 bin dolar veya karşılığı döviz tutarında mevduatı 3 yıl tutma şartıyla Türkiye'de faaliyet gösteren bankalara yatırmak veya aynı miktarı devlet borçlanma araçlarında 3 yıl tutmak da vatandaşlık kazanma yolları arasında.

Tüm şartlar yerine getirildiğinde vatandaşlığın verilmesi yaklaşık 120 gün sürüyor.

Öte yandan son dönemde Türkiye'de yabancılara konut satışlarında da ciddi artışlar yaşandı.

Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TUİK) 15 Haziran'da yayımladığı verilere göre yabancılara yapılan konut satışları mayısta bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 235,7 artarak 5 bin 962 oldu.

Yabancılara yapılan konut satışlarında ilk sırayı 2 bin 451 konut satışıyla İstanbul alırken, bunu sırasıyla 1885 konut satışıyla Antalya ve 264 konut satışıyla Mersin izledi.

Verilere göre mayısta 1275 konut satan alan Rus vatandaşları ilk sıradayken, Rusları 736 konutla İran ve 617 konutla Irak vatandaşları izledi.

Schengen ret oranları ve altın vize

Son dönemde Türkiye yurttaşlarının Schengen başvurularında artan ret oranları da gündem olmuştu.

Dünya'da haziranda yayımlanan haberde, 2015'ten bu yana başvurulara verilen ret oranının 4,5 kat arttığına dikkat çekilmişti. Buna göre 2015'te Schengen başvurusu yapan 100 Türkiye yurttaşından 4'ü ret alırken, 2021 sonu verilerine bakıldığında bu rakamın 20'ye çıktığı görülmüştü. Türklerin başvurulara boşa ödediği paraysa 26,3 milyon euroyu bulmuştu.

Bunun üzerine Türkiye, Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi'ne şikayette bulunarak Schengen vize sisteminin "kötüye kullanıldığını" savunmuştu.

Öte yandan bu durumun, Türkiye'nin altın vize programıyla yabancılara oturma izni ve vatandaşlık sağlanmasını kolaylaştırmasıyla ilgili olduğuna dair iddialar da ortaya atılmıştı.

"Topu taca atmayalım"

Sirkeci ise Schengen ret oranlarının altın vize programıyla ilgili olmadığını söylüyor. Profesör Sirkeci, iddialarla ilgili şu değerlendirmeleri yapıyor:

Yatırım vatandaşlığı programının ne kadar işlediği ve kimlere oturum/vatandaşlık verildiği ve programın hacmi önemli. Yani Türkiye kökenli olmayan, yakın dönemde yatırım üzerinden vatandaş olmuş kişilerin çok sayıda Schengen başvurusu yaptığı tespit edilebilirse belki bir kaygı oluşabilir. Ancak bunun henüz söz konusu olduğunu düşünmüyorum. Ayrıca yatırımla vatandaş olmuş ya da oturum almış kişilerin tanım gereği daha fazla kaynağa sahip olduğunu düşünürsek, bu Schengen acısından olumsuz bir durum değil.

Sirkeci, söz konusu durumun son dönemde çok daha fazla sayıda Türkiye yurttaşının yurtdışına gitmeye çalıştığından kaynaklandığını belirtiyor.

Akademisyen, bu artışa dikkat çekerek "Etrafınızda konuştuğunuz her iki kişiden biri, 'Nasıl yapsak yurtdışına gitsek ya da çocukları göndersek' kaygısı içindeyken, üç beş Arap, Düzce'den daire almış diye topu taca atmamak gerek" diyor.

Karayipler'deki ülkeler

Altın vize uygulamasında Karayipler'deki birçok ülke yatırımla vatandaşlık ya da oturum hakkı fırsatı sunuyor. Batı Hint Adaları olarak da bilinen ve Karayip Denizi'ni çevreleyen sahilleri kapsayan bu bölgedeki programlar, özellikle talep edilen görece düşük yatırım miktarları ve hızlı işlem süreleriyle dikkat çekiyor.

Saint Kitts ve Nevis Federasyonu: İlk altın vize ülkesi

Karayipler'de iki adadan oluşan Saint Kitts ve Nevis Federasyonu, 1984'te yatırım karşılığında vatandaşlık verme uygulamasını dünyada ilk hayata geçiren ülke oldu.

Ekonomisi turizme, tarıma ve hafif imalat sanayisine dayanan ülkenin vatandaşlığına geçmek isteyen kişilerin, ekonomiye katkı sağlayan sürdürülebilir büyüme fonuna 150 bin dolar bağışta bulunması gerekiyor.

Saint Kitts ve Nevis Federasyonu vatandaşlığına başvuru yapan kişinin eşi de bundan faydalanmak isterse ek olarak 25 bin dolar, kardeşler için 20 bin dolar, diğer yakınlar için de kişi başı 10 bin dolar daha ödenmesi talep ediliyor.

Belirlenen iş sektörlerinde yatırım yapmak isteyenlerin kişilerin ve 4 kişilik ailelerinin toplamda 175 bin dolar ödemesi isteniyor. 4 kişiden büyük ailelerde her bir kardeş için ek olarak 20 bin dolar, diğer akrabalar içinse kişi başı 10 bin dolar ödenmesi bekleniyor.
 

Gayrimenkul satın alarak vatandaşlığa geçmeyi talep eden kişilerinse bu alanda en az 200 bin dolar değerinde yatırım yapması gerekiyor. 200 bin dolar değerindeki gayrimenkuller 7 yıldan sonra satılığa çıkarılabilirken, 400 bin dolarlık olanlarsa 5 yıldan sonra satılabiliyor.

Ülkede zorunlu ikamet süresi uygulanmazken, başvurular genellikle üç ila 6 ayda tamamlanıyor.

Saint Kitts ve Nevis Federasyonu yönetiminin 2020'de açıkladığı rakamlara göre ülkenin gelirinin yaklaşık yüzde 40'ı altın vize programından sağlanıyor.

ABD ve OECD'den uyarı

Öte yandan ülkenin altın vize programı, yeteri kadar şeffaf olmadığı ve güvenlik tehlikesi oluşturduğu gerekçesiyle eleştiri de topladı.

ABD Dışişleri Bakanlığı'nın 2017'deki bir raporunda ülkenin altın vize programının kara para aklamayı ya da ulusal güvenliği tehdit edecek nitelikteki kişilerin ülkeye yerleşmesini kolaylaştıracak açıklara sahip olduğuna dikkat çekildi.

Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü'nin (OECD) 2018'deki raporunda da programda dolandırıcılık ve vergi kaçakçılığına olanak sağlayacak sorunların yer aldığı belirtildi.

Saint Kitts ve Nevis Federasyonu, yatırım karşılığı kaç pasaport satıldığına ya da vatandaşlık verilen kişilerin hangi ülkelerden olduğuna dair bilgileri paylaşmıyor.

Antigua ve Barbuda: Kalkınma fonu ya da üniversiteye yatırım

Karayip Denizi'nin doğusunda yer alan Küçük Antiller ada grubundaki bağımsız bir ada ülkesi olana Antigua ve Barbuda, asgari 100 bin dolar yatırımla yabancılara vatandaşlık veriyor.

Antigua ve Barbuda vatandaşlığına sahip olmak isteyenlerden, devletin ulusal kalkınma fonuna 100 bin dolar ya da West Indies Üniversitesi'ne 150 bin dolar bağış yapması talep ediliyor.

Vatandaşlık almak isteyen kişilere, devlet tarafından onaylanmış bir projeden 200 bin dolar değerinde gayrimenkul satın alma imkanı da tanınıyor. Gayrimenkul yatırımlarında kişi başı 200 bin dolar olacak şekilde ortak yatırım başvuruları da kabul edilirken, bu mülklerin 5 yıl boyunca satılığa çıkarılmaması gerekiyor.
 

Antigua ve Barbuda, tek kişinin doğrudan 1,5 milyon dolarlık yatırımla bir firma satın almasını veya kişi başı asgari 400 bin dolar olacak şekilde toplamda 5 milyon dolarlık bir ortak iş yatırımını da vatandaşlık hakkı kazanma kıstası olarak kabul ediyor.

Bunlara ek olarak vatandaşlık hakkı kazanan kişilerin ilk 5 yıl içinde en az 5 gün ülkede ikamet etmesi de şart koşuluyor. Bu uygulama, Kovid-19 nedeniyle gelen seyahat kısıtlamaları kapsamında askıya alınırken, 31 Ağustos'ta yeniden eski uygulamaya geçilmesi öngörülüyor.

Yatırımla vatandaşlık uygulamasını ilk kez 2014'te başlatan ülkede başvuru tarihinden yaklaşık 3 ila 4 ayda vatandaşlık hakkı veriliyor.

Kanada'dan yasak

Öte yandan Antigua ve Barbuda'daki altın vize uygulaması, büyük bir banka dolandırıcılığı nedeniyle aranan Hint iş insanı Mehul Choksi'yle de gündeme geldi.

Pencap Ulusal Bankası'ndan 2 milyar dolarlık para kaçırdığı öne sürülen Choksi, Hindistan'da hakkında başlatılan soruşturmadan kaçmak için 2018'de altın vize programı kapsamında Antigua ve Barbuda vatandaşlığı satın aldı.

Ayrıca Kanada da, Antigua ve Barbuda'dan yatırımla vatandaşlık alan kişilerin vizesiz şekilde ülkeye girmesini 2017'de yasakladı.
 

Dominika: Altın vizeler, GSYH'nin yüzde 25'ni oluşturuyor

Dominika altın vize vatandaşlık verme programını 1993'te hayata geçirdi.

1763'te Birleşik Krallık'ın kontrolüne geçen ve 1978'de tam bağımsızlığını kazanan Dominika'da isteyenler ülke ekonomisine 100 bin dolar katkı sağlayacak bir yatırım karşılığında vatandaşlık sahibi olabiliyor.

Devlet tarafından belirlenen gayrimenkullere 200 bin dolar yatırım yapan kişilere de vatandaşlık veriliyor.

Vatandaşlık hakkı kazanmak için ülkede belirli süre ikamet edilmesi şart koşulmazken, Dominika yurttaşlığına giren kişilerin aile üyeleri ve yakınları da vatandaşlık hakkından faydalanabiliyor.

Birleşik Krallık sömürgesine girmeden önce de Fransız kolonisi olan Dominika'da gerekli işlemleri tamamlayıp başvuru yapanlara üç ay içerisinde resmi vatandaşlık hakkı sağlanıyor.

Altın vize programı Karayip ülkesi için önemli bir gelir kaynağı. Yatırımla satılan vatandaşlıklar, 2020'de kalıcı kamu gelirlerinin yüzde 51'ini, gayri safi yurtiçi hasılanınsa yüzde 25'ini oluşturdu.

Grenada: 3-4 ayda vatandaşlık

Grenada altın vize programını 2013'te başlattı.

Ada ülkesi, ulusal dönüşüm fonuna 150 bin dolarlık bağış karşılığında talep eden kişilere vatandaşlık veriyor.
 

Ayrıca en az 220 bin dolar değerinde, hükümet tarafından onaylanmış gayrimenkullerden satın alanlara da vatandaşlık hakkı tanınıyor.

Yatırımcılara verilen vatandaşlık, bu kişilerin yeni eşlerine veya çocuklarına da aktarılabiliyor. Vatandaşlık alan kişilerin asgari süre ülkede oturma zorunluluğu da yok.

ABD'yle yatırımcı vizesi anlaşması

Bunların yanı sıra Grenada, Karayipler'de ABD'yle E-2 Yatırımcı Vizesi anlaşması olan tek ülke niteliğinde. Dolayısıyla yatırım yoluyla Grenada vatandaşlığına hak kazananlar,  ABD'de işletme kurmak ve yatırımlarını geliştirmek isteyen kişilere sağlanan bu vize programından da faydalanabiliyor.

Türkiye ve ABD arasında da söz konusu vize için anlaşma mevcut.

Şartları yerine getiren kişilere üç ila 4 ay içinde vatandaşlık sağlanıyor.

Güney Kıbrıs Rum Yönetimi: Tartışmalı altın vize programı

GKRY ülke ekonomisine katkı sağlamayı taahhüt eden kişilere belirli koşullar altında oturum izni sağlıyor.

Başvuru sahiplerinin 4 farklı kategoriden birinde yatırım yapmış olması talep ediliyor.

İlk kategoride kişinin en az 300 bin dolar değerinde yeni bir taşınmaz mülk satın alması gerekiyor. İkinci kategorideyse ofis, mağaza, otel ya da benzeri nitelikte, meskun mahalde yer almayan yeni ya da kullanılmış bir taşınmaz mülk satın alması isteniyor.
 

Üçüncü kategoride başvuru sahiplerinin, en az 5 kişiyi çalıştıran ve GKRY'de kayıtlı şekilde hizmet veren bir şirketten en az 300 bin euro değerinde hisse satın alması gerekiyor. 4'üncü kategorideyse GKRY Yatırım Fonları Birliği üzerinden 300 bin dolarlık gayrimenkul edinmesi bekleniyor.

Bunlara ek olarak başvuru sahibinin yıllık en az 30 bin euro geliri olduğunu göstermesi şartı koşuluyor. Eşiyle oturum izni almak isteyenlerinse yıllık gelirinin 35 bin euro olması gerekiyor. Ayrıca her çocuk için bu miktara 5 bin euro daha ekleniyor. Akrabalar dahil edildiğindeyse kişi başı 8 bin euro daha isteniyor.

Altın vize iptal edildi

Öte yandan GKRY, 2013'te hayata geçirdiği yatırımla vatandaşlık kazanma programını AB'nin 2020'de yasal süreç başlatması üzerine aynı yıl içinde durdurdu.

Avrupa Komisyonu, GKRY'deki altın vize programının yolsuzluk ve kara para aklama gibi farklı suçlar işleyen kişilerin AB vatandaşlığına girmesini sağladığını, bu nedenle de birliğe üye ülkeler için güvenlik tehdidi yarattığını belirtti. 

GKRY'nin 2013-2020'de altın vize programı aracılığıyla 7 milyon euroya yakın gelir elde ettiği bildirildi.

2017-2019'da GKRY'ye 1400'den fazla altın vize başvurusu yapıldığı, bu süreçte 70'ten fazla ülkeden hükümlü dolandırıcıların, kara para aklayanların ve yolsuzluk yapan kişilerin vatandaşlık aldığı ifade edildi.

Yunanistan: 7 yıl ikamet sonrası vatandaşlık

Yunanistan, 2013'te başlattığı altın vize programıyla yatırım yapan kişilere ülkede oturum hakkı sağlıyor.

Program kapsamında başvuru sahiplerinden en az 250 bin euro değerinde gayrimenkul yatırımı yapmaları isteniyor. Talep eden kişiler bunun yerine hükümetin belirlediği şartlara sahip olan ve turistlere konaklama sağlayan işletmeleri 10 yıllığına kiralayabiliyor.

Yunanistan'da oturum izni almak isteyenler, ülkede kayıtlı olan ve ofise sahip en az 400 bin euro değerindeki bir şirkete yatırım yaparak hisse satın alabiliyor.

Sadece ülkede yatırım yapacak bir gayrimenkul yatırım şirketine 400 bin euro değerinde yatırım sağlama seçeceği de sunuluyor.
 

Bunun dışında sabit hisseye sahip kapalı uçlu fon yatırım şirketlerinden alınacak 400 bin euroluk hisseler de kabul ediliyor.

Başvuru sahipleri 400 bin euro değerinde devlet tahvili ya da 800 bin euro değerinde şirket hissesi satın alabildiği gibi, ülkedeki bir kredi kuruluşuna bir yıl sonra yenilenme taahhüdüne sahip en az 400 bin euroluk bir yatırım da yapabiliyor.

Oturum izni başvurusu kapsamında satın alınan gayrimenkullerin kiralanmasına izin verilirken, ülke ekonomisine ve topluma aktif şekilde katkı sağlayan kişilerin 7 yıl ülkede ikamet ettikten sonra belirli şartlar altında vatandaşlık başvurusu yapmasına da izin veriliyor.

Malta: Asgari 600 bin euro yatırım

Akdeniz'de yer alan bir ada ülkesi olan Malta, yatırım üzerinden oturma izni ve vatandaşlık hakkı tanıyor.

Vatandaşlık taleplerinde iki seçenek sunuluyor. Başvuru sahiplerinden 600 bin euro yatırım yapmaları ve ülkede en az 36 ay boyunca yaşamaları ya da 750 bin euro yatırım karşılığında 12 ay ikamet etmeleri isteniyor.

Yatırımlarda, Malta'da en az 700 bin euro değerinde bir gayrimenkul yatırımı yapılması ve bunun 5 yıl boyunca tutulması talep ediliyor. İsteyenlere bunun yerine yıllık en az 16 bin euro kira değerine sahip bir gayrimenkul edinme ve buna 5 yıl boyunca kira ödeme seçeneği de sunuluyor.

Ayrıca Malta vatandaşlığına geçmek isteyen kişilerden, spor, kültür, bilim, sanat ya da hayvan sağlığı alanlarında hükümet tarafından onaylanmış belli başlı sivil toplum kuruluşlarına ya da topluluklara en az 10 bin euro bağış yapmaları da isteniyor.

AB üyesi olan ülkede yatırımla oturum izni imkanı da var. Bu seçeneği kullanmak isteyenlerin 150 bin eurosu finansal varlıklarda olacak şekilde en az 500 bin euro sermayeye sahip olması gerekiyor.
 

Oturum izni başvurusu yapanların 350 bin euro değerinde bir gayrimenkul satın alması ya da yıllık 12 bin euro kira değerine sahip bir gayrimenkul edinmesi isteniyor. Söz konusu rakamlar, Güney Malta bölgesinde veya Gozo adası içinse sırasıyla 300 bin euro ve 10 bin euro şeklinde.

Gayrimenkul satın alan kişilerin ülke ekonomisine 28 bin euro, kiralık gayrimenkule sahip kişilerinse 58 bin euro katkı sağlamaları talep ediliyor.

Oturum izni alanlardan ayrıca bir sivil toplum kuruluşuna 2 bin euro bağış yapmaları ve 40 bin euro işlem ücreti ödemeleri de isteniyor.

Başvurular 4 ila 6 ayda sonuçlanıyor ve oturum izni alanlara AB'de ve Schengen Bölgesi'nde vizesiz seyahat imkanı sağlanıyor.

AB'den uyarı

Öte yandan AB, GKRY'nin yanı sıra Malta'ya da güvenlik riski oluşturduğu gerekçesiyle 2020'de altın vize programı hakkında uyarı verip yasal işlem başlattı.

Fakat altın vize uygulamasını iptal eden GKRY'nin aksine Malta, yatırım üzerinden vatandaşlık satma programına ek şartlar getirerek uygulamayı sürdürme kararı aldı.

Ayrıca altın vize uygulamasıyla GKRY vatandaşlığı alan 4 Rus oligark, daha sonra Ukrayna istilası nedeniyle Batı'nın Kremlin'e uyguladığı yaptırımda listeye alındı. Bunun üzerine GKRY Cumhurbaşkanı Nikos Anastasiadis, nisanda bu oligarklardan vatandaşlıkların geri alınacağını duyurdu.

Birleşik Krallık: Binlerce Rus oligarka altın vize

BK, Tier 1 adı verilen vizeyle ülkeye 2 milyon sterlin (yaklaşık 42 milyon TL) yatırım yapan kişilere ve ailelerine iki yıl içinde oturma izni veren bir programa sahipti.

Fakat BK, Rusya - Ukrayna savaşı patlak vermeden bir hafta önce programı durdurma kararı aldı.

İçişleri Bakanı Priti Patel, 17 Şubat'ta yaptığı açıklamada programın iptalinin "yasadışı finansman ve dolandırıcılığın sonlanmasına yönelik bir adım" diye niteledi.
 

Resmi rakamlara göre altın vize programının uygulamaya konduğu 2008'den Mart 2020'ye kadar Rus vatandaşlarına 2 bin 581 yatırımcı vizesi verildi.

BK merkezli yolsuzlukla mücadele grubu Spotlight'ın verilerine göre programın başından beri altın vize programı kapsamında 6 bin 312 kişi pasaport sahibi oldu. Bunlardan yarısınınsa potansiyel olarak ulusal risk yaratabilecek nitelikte kişiler olduğu bildirildi.

Patel, martta yaptığı bir açıklamada savaşın ardından BK'nin yaptırım listesine aldığı 8 Rus oligarka geçmişte altın vize verildiğini söylerken, bu kişilerin kimliklerini açıklamadı.

ABD: Altın vize başvuruları fırladı

ABD, ülkeye yatırım yaparak oturum izni almak isteyenlerin işlemlerini, 1990'da yürürlüğe konan EB-5 Yatırımcı Vizesi programı üzerinden değerlendiriyor.

Halk arasında "yeşil kart" olarak da bilinen daimi oturum izni için başvuru sahiplerinden, ABD yönetimi tarafından belirlenmiş ve işsizlik oranının yüksek olduğu "hedeflenmiş istihdam bölgesi" (Targeted Employment Area -TEA) olarak belirlenen alanlara 800 bin dolar yatırım yapması isteniyor.

Oturum izni almak isteyenler, TEA olarak belirlenmemiş bölgelere yatırım yapmak isterse söz konusu miktar 1 milyon dolara çıkıyor.

Her iki seçenekte de yapılan yatırımlarla, Amerikalı kalifiye işçiler için kalıcı ve tam zamanlı 10 kişilik istihdam sağlanması şartı aranıyor.
 

Şartları yerine getiren kişilere öncelikle 2 yıllık geçici yeşil kart veriliyor. İşin kurulması ve gerekli istihdamın sağlandığının onaylanmasının ardından normal yeşil karta geçiş yapılabiliyor ve başvuru sahibine 5 yıl içinde kalıcı oturum izni verilebiliyor.

Başvuru sahiplerinin en az 1 milyon dolar servete sahip olması ve bunun yasal yollardan elde edildiğini resmi olarak belgelendirmesi talep ediliyor.

ABD vatandaşlığına geçmek isteyen kişilerinse aralıksız olarak ülkede 5 yıl boyunca ikamet etmiş olması ve temel seviyede İngilizce bildiğini kanıtlaması gerekiyor.

Altın vize başvurularında yüzde 327 artış

Öte yandan, "B Planı" olarak yabancı bir ülkenin pasaportunu satın alan ABD vatandaşlarının sayısında son dönemde büyük artış yaşandı.

Yatırımla vatandaşlık / oturum hakkı başvurularını yürüten ve bu alandaki en büyük firmalardan olan Birleşik Krallık (BK) merkezli Henley & Partners'ın verilerine göre altın vize programlarına başvuru yapan ABD yurttaşların sayısı 2019-2020'de yüzde 327 yükseldi. 2021'deyse buna ek yüzde 10'luk bir artış yaşandı.

BK merkezli Latitude Residency & Citizenship'in verilerine göre de 2019-2020'de artış yüzde 300 oranındaydı.

Karadağ: Başvuru sahibinin ailesi de faydalanabiliyor

Karadağ, yabancılara yatırım yoluyla yurttaşlık imkanı sağlamaya 2019'da hayata geçirilen bir programla başladı.

Balkan ülkesi, başkent Podgoritsa'da ya da kıyı bölgelerindeki şehirlerde yer alan kalkınma projelerine en az 450 bin euro yatırım yapan kişiye vatandaşlık veriyor.

Ayrıca başkent haricinde ülkenin kuzeyindeki ya da merkezindeki diğer kalkınma projelerine en az 250 bin euroluk yatırım yapan kişilere de bu hak sağlanıyor.
 

Bunlara ek olarak başvuru başına 200 bin euro ücret alınıyor ve bu miktarın 100 bin eurosu ülkedeki kalkınmamış bölgelerin geliştirilmesi için harcanırken, diğer 100 bin eurosu da inovasyon fonuna aktarılıyor.

Resmen AB üyeliği sürecindeki Karadağ, ayrıca Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (OSCE), NATO ve DTÖ üyesi.

Başvuru sahibinin ailesinin de faydalanabildiği vatandaşlık hakkı için süreç 8 ila 10 ayda tamamlanıyor.

Kuzey Makedonya: AB üyelik süreci devam ediyor

Kuzey Makedonya da Balkanlar'da yatırım karşılığında vatandaşlık hakkı veren ülkelerden biri.

Ülkede iki türlü yatırımla vatandaşlık veriliyor. Seçeneklerden birinde başvuru sahibinden hükümetin belirlediği kurallara uygun şekilde oluşturulmuş bir yatırım fonuna en az iki yıl boyunca toplam 200 bin euro yatırım yapılması gerekiyor.

Diğer bir seçenek olaraksa restoranlar ve mağazalar haricinde işletmelerin yer aldığı yeni tesislere bir yıllığına 400 bin euro yatırım yapmak ve en az 10 kişilik bir istihdam oluşturmak.

1991'de eski Yugoslavya'dan bağımsızlığını kazanan Kuzey Makedonya, resmi olarak AB'ye üyelik sürecini sürdürürken, OSCE, DTÖ ve NATO üyesi konumunda.

Sırbistan, Arnavutluk, Kosova, Bulgaristan ve Yunanistan'la komşu olan ülkede vatandaşlık süreci iki ila 5 ayda tamamlanıyor.

"Koruma ihtiyacının da bir maliyeti var"

Peki özellikle farklı suçlara zemin hazırladığı gerekçesiyle eleştiri toplayan, daha sıkı denetim ve şeffaflık mekanizmaları talep edilen altın vize programlarını toplumsal boyutunu nasıl değerlendirebiliriz?

Sirkeci, altın vize programlarının etik açıdan bir takım etkileri olabileceğini söyleyerek, "Ahlaki sorun en bariz bicimde sığınmacı ve mülteci akınlarında kendini gösterecektir. Koruma ihtiyacının da bir maliyeti ve maddi karşılığı var. Soru, bunun ne zaman ve kaça satışa çıkarılacağı" diye konuştu.

"Kutsallaştırılmış 'taraftarlık' ve 'vatandaşlık' meselesi"

Akademisyen, yatırımla yurttaşlık ve oturum hakkı verilmesinin sosyolojik boyutlarından birinin uyum meselesi olduğuna dikkat çekiyor.

Sirkeci, "En yaygın kaygı alanlarından biri uyum meselesi. Bu kanalla göç edecek insanların sahip oldukları imkanlar, kaynaklar düşünüldüğünde uyum surecinin daha hızlı işleyeceğini tahmin etmek mümkün" diyor.

Profesör Sirkeci, futbol kulüplerinin yabancılar tarafından satın alınması örneğini vererek söz konusu kaygıları şöyle açıklıyor:

Burada uzak bir kıyaslama olarak İngiliz futbol kulüplerinin ekseriyetle Arap, Rus ve Amerikalı milyarderler tarafından satın alınmasına bakılabilir. Malum Acun Ilıcalı da bir futbol takımı aldı. Bu takımların taraftarlarının önemli bir kısmi bu durumdan çok rahatsız. Rahatsızlığın temel nedeni, bahsettiğim gibi tarihsel bir sosyal anlaşma duygusunun varlığı ve buna dayalı olarak kutsallaştırılmış 'taraftarlık' veya 'vatandaşlık' meselesi.

Tüm bu tartışmalara rağmen altın vize programları popülerliğini koruyor. Gelecekte bu programlara rağbetin artması belki de küresel çapta şirketleri ve yatırımcıları, ülkelerarası sınırlar, finansal yatırımlar, vatandaşlık ve oturum hakkı gibi olguları yeniden düşünmeye davet edebilir.

Yararlanılan Kaynaklar: Guardian, BBC, Indian Express, Fortune, Business Insider, Economist, Politico, Freedom House, Times of India, RFERL, Antigua Observer, Citizenship Shop, SCMP, Hürriyet, BBC Türkçe, AA, Dünya