İstanbullulara hizmet veren raylı sistem, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı (UAB) ile İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nce (İBB) hayata geçirildi.

İki kurum tarafından inşa edilen raylı sistemde daha önce herhangi bir ayrım yoktu. Kentteki raylı sistemin simgesi hafızalara "M" harfiyle yer etti.

İBB Başkanlığı'nın AK Parti'den Cumhuriyet Halk Partisi'ne (CHP) geçmesinden sonra ise bu durum değişti.

Eski İBB Genel Sekreter Yardımcısı Adil Karaismailoğlu'nun Ulaştırma ve Altyapı Bakanı olarak atanmasından bir süre sonra belediyenin ve bakanlığın yaptırdığı raylı ulaşım sistemleri birbirinden ayrıldı.

Bakan Karaismailoğlu, 6 Eylül 2021 tarihinde attığı bir tweetle raylı sistem simgesinin değiştiğini duyurdu.

"U" logosu bakanlık tarafından yapılan metro istasyonunun girişine konuldu.

"Marmaray TCDD tarafından işletilmekte"

İBB ise durumu kabul etmedi. Raylı sistemin simgesinin "M" olduğunu savunan İBB, durumun değişmeyeceğini savundu. Ama neticede İstanbul'daki raylı sistemin iki simgesi oldu.

Peki "U" ve "M" olarak ayrıştırılan raylı sistemin ne kadarını İBB inşa etti? Kaç kilometresi Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından yapılarak hizmete açıldı? Elde edilen gelir iki kurum tarafından paylaşılıyor mu? Gelir paylaşılmıyorsa bu ayrıma niçin ihtiyaç duyuldu?

İBB Raylı Sistem Daire Başkanlığı, Independent Türkçe'nin bu konudaki sorularını yanıtladı.

Raylı Sistem Daire Başkanlığı'nın verdiği bilgilere göre İstanbul'da bugüne kadar 262,15 kilometre uzunluğunda hat inşa edildi. Bunun 182,25 kilometresi İBB tarafından inşa edilirken 79,90 kilometresi ise Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı'nca yapılarak hizmete açıldı.

Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından yapılan 79,90 kilometre uzunluğundaki hattın büyük bölümü bakanlığa bağlı Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD) tarafından işletiliyor.

İBB'nin "TCDD tarafından işletilmektedir" dediği hattın uzunluğu 76,60 kilometre. Bu ise Halkalı-Gebze (Marmaray) Banliyö Hattı olarak biliniyor.

İstanbul'daki raylı sistemin iki simgesi var 

"Hatlarda "U" veya "M" kullanılacağı ile ilgili kesin bir karar bulunmamaktadır"

Yine İBB'nin verdiği bilgilere göre UAB tarafından inşa edilen 3,30 kilometre uzunluğundaki Levent-Hisarüstü Metro Hattı ise belediye tarafından işletiliyor.

İki farklı simge olmasına rağmen İBB, "şu an devam eden hatlarda "U" veya "M" kullanılacağı ile ilgili kesin bir karar bulunmamaktadır" iddiasında.

Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından yapımı devam eden İstanbul Havalimanı-Halkalı ve Gayrettepe-İstanbul Havalimanı hatları dışındaki hatlar da İBB'ye devredilecek.

Belediye, kentin toplu ulaşım ihtiyacının karşılanmasına önemli ölçüde katkı sunan raylı sistemde çift başlılığın olmadığı görüşünde:

"Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı'nın İstanbul Havalimanı – Halkalı ve Gayrettepe – İstanbul Havalimanı hatları tamamen bakanlık bünyesinde yapılacağı için bakanlık "U" koyma kararı aldı."

İstanbul'daki metro hatlarının haritası / Fotoğraf: İBB

"2029 sonrası raylı sistem hat uzunluğu 831 kilometreyi bulacak"

Sadece işletmeye alınmış olanlar değil, inşaatı süren hatlar da var. 105,60 kilometresi İBB, 103,30 kilometresi de Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından olmak üzere inşaatı süren toplam hat uzunluğu ise 208,90 kilometre.

Ortaya konulan ciddi uzunluktaki raylı sistem için bir de hedef mevcut. 2029 sonrasında İstanbul'daki raylı sistem uzunluğu 831,51 kilometreye ulaşacak. Bunun 587,94 kilometresini İBB, 229,57'i kilometresini ise Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı İstanbul'a kazandıracak.

İşletilmekte olan mevcut hatlarından elde edilen gelirin büyük bölümü İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin kasasına gidiyor.

Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından hizmete açılan 76,60 kilometre uzunluğundaki Halkalı-Gebze (Marmaray) Banliyö Hattı'nın gelirleri ise bakanlık tarafından alınıyor. Onun dışında bir gelir paylaşımı yapılmıyor.

Belediyenin verdiği bilgiye göre hizmetteki hatlardan elde edilen gelir paylaşılmayacak. Ama İstanbul Havalimanı-Halkalı ve Gayrettepe- İstanbul Havalimanı hatlarının işletmesi bakanlık tarafından yapılacağı için bu hatlardan elde edilen gelir bakanlık kasasına gidecek.

Adil Karaismailoğlu, bakanlık tarafından inşa edilen hatların simgesinin "U" olduğunu attığı tweetle duyurmuştu / Kolaj: Independent Türkçe

"Bakanlık hesabına geçirilen ya da geçirilecek bir gelir yoktur"

"Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı'nın "bunlar bizim", "şunlar İBB'nin" ayrımında sonra, mevcut raylı sistemden elde edilen gelirin ne kadarı bakanlığın hesabına geçirildi" sorusuna İBB tarafından verilen yazılı cevapta şu bilgiler yer aldı:

"Bakanlık tarafından yapılan 3,30 km uzunluğundaki Levent – Hisarüstü Metro Hattı İBB tarafından işletilmektedir. Geliri doğrudan Belediyenindir. Ulaştırma Bakanlığı tarafından yapımı devam eden Yeni Havalimanı – Halkalı ve Gayrettepe – Yeni Havalimanı Hatları dışındaki hatlar Büyükşehir Belediyesi'ne devredilecektir. İşletmesi TCDD'de olan 76,60 kilometre uzunluğundaki Halkalı – Gebze (Marmaray) Banliyö Hattı'nın gelirleri bakanlık tarafından alınıyordu. İstanbul Havalimanı – Halkalı ve Gayrettepe – İstanbul Havalimanı hatlarının işletmesi bakanlık tarafından yapılacağı için gelirleri bakanlık alacaktır. Özetle Bakanlık hesabına geçirilen/geçirilecek bir gelir yoktur."

Bu tür hizmetlerin kendileri için hayata geçirildiği söylenen vatandaşlar ise "U" ve "M" ayrımını anlamsız buluyor.

Bazı vatandaşlar, raylı sistemin tüm dünyada metronun baş harfi olan "M" ile bilindiğini dile getirerek, "U" simgesinde ısrar edilmesinin anlamsız olduğu görüşünde.

Bir vatandaş, "İstanbul halkı ‘U'nun ne olduğunu anlamakta zorlanırken turist nasıl anlam verecek?" diyerek tepkisini ortaya koyuyor.