Sudan’daki siyasi güçler, Başbakan Abdullah Hamduk'un 2 Ocak Pazar günü duyurduğu istifasına dair farklı görüşlerde bulundular. Peki, bu gelişme, Sudan Egemenlik Konseyi Başkanı Orgeneral Abdufettah el-Burhan’ın 25 Ekim 2021’de ülkede olağanüstü hal (OHAL) ilan etmesi ve sivillerle hükümet ortaklığını feshetmesinin ardından yeniden sivil bir hükümetin kurulması talibiyle başlayan yeni protesto dalgalarıyla derinleşen krizi daha da karmaşık hale getirebilir mi?

Sudan’daki siyasi güçlerin büyük çoğunluğu, Sudan’ın içinde bulunduğu krizi aşması için çatışan tarafların mantıkla hareket etmeleri ve 17 Ağustos 2019'da iki taraf arasında imzalanan anayasal belgeye uygun olarak askeri ve sivil bileşenler arasındaki eski ortaklığa dönülmesi gerektiği konusunda hemfikir.

Güvenin yeniden tesis edilmesi

Sudan Milli Ümmet Partisi Başkan Yardımcısı İbrahim el-Emin, konuyla ilgili değerlendirmesinde, “Hamduk'un istifa etmesi sürpriz değildi. Çünkü Orgeneral Burhan ile 21 Kasım'da imzaladığı anlaşmadan sonra faaliyetlerini 25 Ekim 2021 öncesindeki yürütemediğinden bu bekleniyordu. Hamduk-Burhan anlaşması, siyaset sahnesindeki kaosu artırması ve halkın gücünü zayıflatması bakımından büyük bir felaketti. Bu yüzden mevcut ortam, asgari düzeyde dahi çalışmasına izin verecek durumda değildi” ifadelerini kullandı.

Emin sözlerini şöyle sürdürdü:

“Bence Hamduk’un istifası herkesin bir sonraki aşama için derinlemesine düşünmesini gerektiriyor. Siyaset sahnesindeki karmaşıklaştırmanın ve krizin taraflarını sivil ve askeri bileşenler olarak ayırmamanın bir nedeni yok. Asıl önemli olan meselenin, iç cepheyi birleştirmek için kapsamlı çalışmalar yapmak ve ülkeyi yöneten taraflar arasında güveni yeniden tesis eden yeni bir denklem bulmak olduğunu düşünüyorum.”

Emin, ne devrimci güçleri ne de anayasal belgeyi atlatmaya yönelik bir girişimin başarılı olacağını, böyle bir girişimin, Sudan'da başarıyı, sürekliliği, istikrarı ve tüm Sudan halkının arzusu olan demokratik dönüşümü sağlayamayacağını söyledi.

“Darbeyi meşrulaştırıyor”

Sudan Kongre Partisi (SCP) Sözcüsü Nureddin Babekir, yaptığı açıklamada, “Hamduk'un istifası gecikmiş bir adım. Çünkü Orgeneral Burhan ile yaptığı ikili anlaşma uyarınca yönetimdeki varlığı, Burhan'ın asker ve sivil taraflar arasında imzalanan anayasal belgeyle onaylanan, uluslararası ve bölgesel desteğe sahip bir ortaklığa dayanan meşru yönetime karşı gerçekleştirdiği darbeyi meşrulaştırmaya katkıda bulundu. Bu istifa, askeri bileşenin önderliğindeki darbeci yönetimi zayıflatacak ve orduya olan güvenini kaybetmeye başlayan ve Sudan halkını daha fazla baskı yapmaya cesaretlendiren uluslararası camianın gerçeği anlamasını sağlayacak. Bu yüzden askeri bileşenin tam bir askeri hükümet oluşturma eğiliminde olması bekleniyor” şeklinde konuştu.

Hamduk’un istifasının, Hamduk’un darbe sonrası iktidarda kalmaya devam etmesi nedeniyle bir bölünme yaşayan sivil bileşeni birleştirmek için bir fırsat olacağına inanan Babekir, böylece bir yanda devrimciler, diğer yanda darbeciler olmak üzere iki taraf olarak denklemin netleşeceğini söyledi.

Başarısızlık sendromu

Şarku'l Avsat'ın Independent Arabia'dan aktardığı habere göre, Muhalif kanattaki Sudan Halk Kongresi Partisi'nin (SHKP) siyasi işler sorumlusu Kemal Ömer ise Hamduk’un istifasıyla ilgili olarak, “İstifa, Sudan krizini daha da derinleştirme başlığı altında görülüyor. Bu istifaya iyimser bakanlar, bu gelişmenin mevcut krizde bir sıçramaya yol açacağı konusunda yanılıyorlar. Sudan halkının çoğunluğu orduya karşı olduğundan sahne daha da kasvetli olacak ve yeni bir başbakan seçmeye yönelik herhangi bir girişim halk tarafından reddedilecek” yorumunda bulundu.

Hamduk'un herkesçe iyi bilinen başarılarına övgüde bulunan Ömer, Hamduk görevde olduğu sırada yaşanan başarısızlıkların kesinlikle hoş görülmemesi gerektiğini, ancak bunların daha ziyade Sudan’daki siyasi ve anayasal gerçeklikten kaynaklandığını vurguladı. Ömer, “Başarısızlık, askeri bileşenin ekonomiyi kontrol etmesinin yanı sıra yönetimdeki tüm organlara ait bir sendromdur” dedi.

Tutumlarda kaymalar ve tehditler

Başbakan Hamduk, devlet televizyonunda yayınlanan konuşmasında halka hitaben şunları söyledi:

“Bana olan güveninizi size iade etmeye karar verdim. Başbakanlıktan istifa ettiğimi açıklıyorum. Bu cömert ülkenin evlatlarının, demokratik bir ülke olma yolundaki ilerleyişlerini tamamlamaları için önlerini açtım. Sevgili Sudanlılar, bu çetin ikilemin çözümü, diyalogdur. Sudan toplumunun ve devletinin milli uzlaşıya varması ve anayasal belgenin gösterdiği yolda ülkenin kurtuluşu için sivil bir demokratik yönetime dönüşümünü tamamlayacak bir yol haritası çizmesini sağlayan tüm eylemlerin konuşulduğu bir diyalog olmalı. Ülkemizin felakete sürüklenmemesi için elimden geleni yaptım ve şimdi ülkemiz, eğer düzeltilmezse bekasına karşı tehlikeli bir kavşaktan geçiyor. Halka güvenlik, barış ve adaletin sağlanacağı ve kan dökülmeyeceğine dair verdiğimiz sözü yerine getirmeyi istedim, ama siyasi güçler içindeki bu dağınıklık ve ben merkezli çatışmaların gölgesinde gerekli uzlaşıyı sağlamak için yaptığım onca şeye rağmen bu olmadı.”

Hamduk, son birkaç gün içinde siyasi ve askeri tüm geçiş süreci bileşenleriyle ve barış anlaşmasının taraflarıyla onları bilgilendirmek ve tarihi ve ulusal sorumluluğu önlerine koymak amacıyla görüştüğünü söyledi. Hamduk, “Bugün ülkede yaşanan büyük kriz, öncelikle siyasi bir kriz olsa da giderek ekonomik ve sosyal hayatın tüm yönlerini kapsayacak şekilde değişime uğruyor ve kapsamlı bir kriz olma yolunda ilerliyor” şeklinde konuştu.

Ülkenin en büyük sorununun, siyasi ve askeri bileşenleri arasındaki yapısal sorun olduğunu vurgulayan Hamduk, “Totaliter rejimlerin çöküşünden ve iç savaşların sona ermesinden sonra ortaya çıkan türden bir sorundur. Bu açıklama, Sudan’ın mevcut ve benzersiz gerçekliği için tamamen geçerlidir” dedi.

Protesto gösterileri devam ediyor
 

Pazar günü, başkent Hartum, Kuzey Hartum ve Omdurman’da ‘Şehitlerin Kanına Vefa’ olarak adlandırılan ve Cumhurbaşkanlığı Sarayı’na doğru gerçekleştirilen milyonluk protesto yürüyüşüne binlerce Sudanlı katıldı.

Darbe karşıtı Sudan Merkezi Doktorlar Komitesi tarafından yapılan açıklamaya göre Omdurman'daki gösterilerde en az iki eylemci öldü. Komite, eylemcilerden birinin göğsünden vurulduğunu, diğerinin ise başına aldığı şiddetli darbenin kafatasını parçalaması sonucunda hayatını kaybettiğini belirtti.

Düzenlenen yürüyüş, yeni yılın ilk protesto gösterisi olurken gösterilerin organizatörleri tarafından Ocak ayı için hazırlanan takvimde yer almadı. Bu yürüyüşün, Omdurman'da 30 Aralık'ta düzenlenen protesto gösterilerinde öldürülen beş kişiye ‘vefa’ amacıyla düzenlendiği belirtildi.

Ocak ayı protesto gösterileri

Hartum Direniş Komiteleri Koordinasyon Ofisi, 31 Aralık Cuma günü yaptığı açıklamayla 6, 12, 17, 24 ve 30 Ocak’ta ‘Üç Hayır’ (Müzakere yok, ortaklık yok, pazarlık yok) sloganıyla düzenlenecek protesto gösterilerinin takvimini duyurdu. Açıklamada, ordu siyaset sahnesinden çekilip iktidarı sivillere teslim edene kadar gerginliğin devam edeceği ve durmayacağı vurgulandı.

Sudan Merkezi Doktorlar Komitesi’nin açıklamasında, Orgeneral Burhan’ın, 25 Ekim’de askeri darbe olarak görülen kararlarını açıklamasından, ülkede olağanüstü hal (OHAL) ilan etmesinden ve sivil bileşenle hükümet ortaklığını feshetmesinden bu yana şimdiye kadar 13 protesto yürüyüşü gerçekleştirildiğini ve gösterilerde 55 kişinin öldüğünü aktardı.

Orgeneral Burhan ve istifa eden Başbakan Hamduk, 21 Kasım'da siyasi bir anlaşma imzaladılar. Anlaşma, Hamduk’un başbakanlık görevine geri dönmesini, teknokrat bir hükümetin kurulmasını, siyasi tutukluların serbest bırakılmasını ve demokratik süreci tamamlamak için askeri ve sivil birleşenlerin birlikte çalışmasını öngörüyordu. Birleşmiş Milletler (BM) de dahil olmak üzere bölgesel ve uluslararası taraflar ve kuruluşlar, anlaşmayı memnuniyetle karşılarken, Sudan’daki siyasi ve sivil güçler, ‘darbeyi meşrulaştırma girişimi’ olarak niteledikleri anlaşmayı reddettiler.

*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

Şarku'l Avsat