Koronavirüsün Omicron varyantı dünya genelinde yayılmayı sürdürüyor. Bu sırada bilim insanları, koronavirüsün en fazla mutasyonu barındıran varyantı olan Omicron'un mevcut aşıların etkisini kırıp kırmayacağını gözlemliyor.

Alman biyoteknoloji firması BioNTech'in kurucu ortağı ve CEO'su Uğur Şahin, "Omicron'un aşı karşısında galip gelip gelmediğini ve klinik tablonun ne olduğunu bekleyip göreceğiz. Tüm bu soruların yanıtlanması birkaç hafta daha alacak" açıklamasında bulundu.

Omicron'un aşıları etkisiz kıldığı görülürse ilaç firmaları, aşıların güncelleneceğini ve yenilerinin üretileceğini vurguluyor. Bu da "Aşı nasıl güncellenir?" sorusunu akla getiriyor.

Washington Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden Mikrobiyoloji Profesörü Deborah Fuller, The Conversation'da kaleme aldığı yazıda bu soruyu ele aldı.

Aşılar neden güncellenir?

mRNA bazlı tüm Kovid aşıları, insan hücrelerine üretim talimatı veren bir kimyasal şifre taşıyor. Bu şifreyi taşıyan moleküle mRNA (mesajcı RNA) adı veriliyor.

Söz konusu şifre aslında hücrenin üretmesi istenen bir proteinin amino asit dizisine karşılık geliyor. Koronavirüs aşılarındaki şifreyi alan hücreler, virüsün vücuda girmek için kullandığı sivri uçlu proteininin zararsız bir versiyonunu kendisi üretmeye başlıyor.

Bu sayede vücut, antikor üretmeye de teşvik ediliyor ve daha virüsün kendisiyle tanışmadan onunla mücadele etmeyi öğrenmiş oluyor.

Ancak Omicron varyantının sivri uçlu proteininde daha önce görülmemiş mutasyonlar var. Fuller'e göre bu değişimler, mevcut aşıların oluşturduğu antikorların bir kısmının Omicron'un sivri uçlu proteinine bağlanma yeteneğini bozabilir.

Bu gerçekleşirse aşıların, insanların Omicron varyantıyla enfekte olmasını engelleme yeteneği azalabilir.

Güncelleme nasıl yapılır?

Mevcut aşılarda kullanılan, sivri uçlu proteinin genetik kodu, güncelleme için yeni varyantınkiyle değiştirilmeli.

Böylece Omicron varyantına daha etkili bir şekilde bağlanan ve virüsün diğer hücrelere bulaşmasını engelleyen antikorlar üretilebilir.

Fuller, bunu şöyle açıklıyor:

Güncellenmiş bir mRNA aşısı yapmak için iki bileşene ihtiyacınız var: Yeni varyantın sivri uçlu proteinin genetik dizilimi ve mRNA'yı oluşturmak için kullanılacak bir DNA şablonu.

Mesajcı RNA'yı üretmek için bir DNA şablonu oluşturulması şart. Zira bunun için gerekli talimatlar DNA'dan geliyor.

DNA şablonu oluşturulduktan sonra, transkripsiyon adı verilen bir işlemle bu şablon mRNA formunda kopyalanıyor.

Fuller'e göre yeni bir mRNA aşısı yapmak için gereken şablonu oluşturmak sadece üç gün sürüyor. Yeni varyantın sivri uçlu proteinin genetik dizilimi ise varyant tespit edildiğinde zaten çıkarılmıştı.

Süraç ne kadar zaman alır?

Laboratuvarda test edilmesi için yeterli dozda mRNA aşısının üretilmesi yaklaşık bir hafta alıyor. Ancak yeni aşının gerektiği gibi çalıştığından emin olmak için test tüplerinde insan hücreleri üzerinde denenmesi gerekiyor ve bu da 6 hafta daha demek.

Fuller bu sürecin toplamda iki aydan az sürdüğünü vurguluyor:

Bilim insanları 52 gün içinde üretim sürecine veya klinik deneye hazır, güncellenmiş mRNA aşısına sahip olabilir.

Yeni aşıdan kaç doz gerekecek?

Bilim insanına göre aşılarını yaptıranlarla yaptırmayanların güncellenmiş aşı ihtiyacı değişkenlik gösteriyor.

"Halihazırda aşılanmış veya daha önce Kovid-19'a maruz kalmış kişilerin, yeni varyanttan korunmak için muhtemelen yalnızca bir takviye dozuna ihtiyacı olacak" diyen Fuller, sözlerini şöyle sürdürüyor:

Omicron baskın suş olursa, aşılanmamış olanların, yeni aşıdan 2-3 doz almaları yetecektir. Ancak hem Delta hem de Omicron dolaşımda kalırsa, muhtemelen iki aşının kombinasyonuna başvuracağız.

Independent Türkçe, The Conversation, NTV

Derleyen: Çağla Üren