ABD Savunma Bakan Vekili Patrick Shanahan'ın, Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar'a 6 Haziran günü gönderdiği mektup, Türkiye'nin Rusya'dan S-400 satın almasının F-35 savaş uçaklarının teslimatının engellenmesinden öte sonuçlar yaratacağını aktarıyor.
ABD'li Bakan, S-400'lerin konuşlandırılması durumunda Türkiye'nin ABD ve NATO ile işbirliğinin aksayacağını kaydederek mevcut bunalımın Ankara'nın ittifak ile ilişkisine olumsuz yansıyacağını ilan etti.
Basına sızdırılan mektuba göre 31 Temmuz 2019 itibariyle Türkiye'nin F-35 programına katılımın askıya alınacak. Arizona'daki Luke Üssü'nde bulunan Türk pilotlar ve diğer askeri personel eğitim sürecini tamamlamalarının ardından ABD'den ayrılacak. Türkiye'den eğitim için yeni pilot ve askeri personel kabul edilmeyecek. F-35 projesi kapsamında yapılacak üst düzey toplantılara Türkiye davet edilemeyecek.
Shanahan'ın mektubu, Johnson mektubunu akıllara getirdi.
Prof. İlter Turan, "Bu kriz, en az Johnson mektubuyla yaşanan kriz kadar derin" yorumunu yaptı.
Aynı benzetmeyi yapanlar arasında İYİ Parti milletvekili Lütfü Türkkan ve eski milletvekili Uluç Gürkan da vardı.
Bu bir 2. Johnson vakası dedi bir büyüğüm. pic.twitter.com/GiVaCfWYbW
— Lütfü Türkkan (@LutfuTurkkan) 8 Haziran 2019
ABD’nin yayınladığı mektup ikinci bir Johnson mektubu gibi! İlginç bir rastlantı, o mektup da 5 Haziran 1964 tarihli idi. Başbakan İnönü, o mektuba “Yeni bir dünya kurulur, Türkiye de orada yerini alır” restini çekmişti.
— Uluç Gürkan (@Uluc_Gurkan) 8 Haziran 2019
Gazeteci-yazar Murat Yetkin de benzer bir değerlendirme yaptı.
"Bu yönüyle ABD Başkanı Lyndon Johnson’un 1964’te Başbakan İsmet İnönü’ye yazdığı, Türkiye’yi Kıbrıs’a müdahil olursa silah ambargosu ve NATO’dan tecritle tehdit eden mektubuna benziyor. İnönü o mektuba, Soğuk Savaş atmosferi içinde Sovyet yönetimindeki Moskova’yla yakınlaşma ima eden “Yeni bir dünya kurulur, Türkiye de orada yerini alır” cevabını vermiş, ABD ile ilişkiler farklı bir rotaya girmişti."
Johnson mektubu neydi?
Türk-Amerikan ilişkilerinde belirli dönemlerde ortaya çıkan krizler içinde en keskinlerinden biri olarak hatırlanan "Johnson mektubu" 5 Haziran 1964'te dönemin Amerika Birleşik Devletleri başkanı Lyndon Johnson tarafından Türkiye başbakanı İsmet İnönü’ye hitaben kaleme alındı.
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Türkiye'nin Kıbrıs’a müdahalesini önlemeyi amaçlayan mektup uzun süre kamuoyundan saklandı.
O mektubun öncesinde Kıbrıs’ta yaşanan çatışmaların artması ve Rum tarafının silahlanma kararı alması üzerine 2 Haziran 1964 tarihinde Türkiye hükümeti Kıbrıs’a çıkarma yapma kararını açıklamış ve gerekli hazırlıklara başlamıştı.
ABD, bölgede çıkacak bir savaşı kendi stratejik çıkarlarına aykırı bulmaktaydı. Bu nedenle devreye girdi ve Başkan Johnson tarafından imzalanan, daha sonraları “Johnson mektubu” olarak tarihe geçen mektup 5 Haziran 1964’te İsmet İnönü'ye iletildi.
Mektupta, Türkiye'nin adaya müdahalesinin Türk ve Yunan tarafları arasında savaşa yol açabileceği ve NATO üyesi olan bu iki ülkenin savaşmasının kabul edilemez olduğu belirtildi. Türkiye'nin müdahale kararı almadan önce müttefiklerine danışması gerektiği anımsatıldı.
Bu savaşın Sovyetler Birliği’nin de Türkiye’ye müdahale ihtimalini doğuracağı ve NATO'nun böyle bir durumda Türkiye'yi savunma konusunda isteksiz olacağı ima edildi.
Ayrıca ABD'den sağlanan askeri malzemenin bu müdahalede kullanılamayacağı vurgulandı.
Son derece kaba bir üslupla kaleme alınan mektup sonrasında Türkiye Kıbrıs'a müdahale kararını askıya aldı.
İsmet İnönü 21 Haziran 1964’te ABD’ye giderek başkan Johnson ile görüştü.
İsmet İnönü, tarihe geçen “Yeni bir dünya kurulur, Türkiye de yerini alır” sözünü bu mektuba karşılık söylemişti.
Independent Türkçe
