Umutsuz bir balıkçı, dünyanın en büyük iç su balıkçılık alanı olan ve Kamboçya'nın gıda tedarikinde merkezi öneme sahip Tonle Sap Gölü'nün kalıntılarına bakıyor. South China Morning Post'tan bir haber ekibi, 2019'da yaşanan benzeri görülmemiş kuraklığın ardından kendisiyle röportaj yaparken, balıkçı açıkta kalan sığlık bir bölgenin yanındaki küçük yandan çarklı teknesinde oturuyor.
"Su yoksa aç kalacağız" diyor ve ekliyor:
Tüm gün çalıştım ve sadece 1 kilo balık yakaladım çünkü su seviyesi o kadar düşük ki canlılar nehirden göle geçemiyor.
ABD araştırma şirketi Eyes on Earth'ten elde edilen veriler, göldeki rekor düzeyde düşük su seviyelerinin sadece iklimle ilgili olmadığını, durumun Mekong Nehri’ndeki büyük miktarda suyun Çin'deki 11 mega barajın arkasında kalmasından kaynaklandığını gösteriyor.
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Stimson'ın Güneydoğu Asya Programı direktörü Brian Eyler, Kamboçyalı balıkçıların "2020’de yakalanan ürünün borcu ödemeye yardımcı olabileceğini varsayarak borç alıp hayatta kalmayı umduklarını, ancak 2020'de balıkçılıkta yine düşük miktar elde edildiğini" söylüyor. "Balıkçılar için bu düşük miktarda ürün ve yüksek borç döngülerinde kırılma noktaları var, bu yüzden krizin 2021'de derinleşeceğinden endişeleniyorum” diyor.
Komşularının seçtiği borç tuzağına giden yolu reddeden haber ekibinin görüştüğü balıkçıysa şunları söylüyor:
Her zaman olası çıkış yollarını düşünüyorum. Komşularımın çoğu tefecilerden binlerce dolar borç aldı ama ben birine borçlu olmaktansa eski teknemde kürek çekmeyi yeğlerim.
Çin, iki kutup dışındaki en büyük donmuş su kütlesi olan Himalaya-Hindukuş buz tabakasını içeren Tibet Platosu’nu kontrol ediyor. Bölgeden akan buzul Brahmaputra, Yangtze, Sarı Irmak, Ganj, İndus ve Mekong nehirleri dahil Asya'daki en büyük nehirleri besliyor. Son 20 yılda kapsamlı baraj programları, Pekin'e milyarlarca insanı besleyen bu su musluğu üzerinde tek taraflı kontrol sağladı. "Asya’nın su kulesi" olarak bilinen bu eriyen tatlı su deposunun jeopolitik önemi, iklim krizi dünyayı ısıttıkça ve büyük buzullar geri çekildikçe daha da artacak.
2005’te Çin Başbakanı Ven Jiabao, özellikle Çin'in kuzeyindeki su kıtlığının "ülkenin hayatta kalmasını” tehdit edeceği uyarısında bulunmuştu. Dünya nüfusunun beşte birinden fazlasına, tatlı suyunsa yalnızca yüzde 7’sine sahip Çin riskli bir konumda. Londra’daki SOAS Üniversitesi Çin Enstitüsü Direktörü Profesör Steve Tsang şöyle diyor:
Çin ciddi su kıtlığıyla karşı karşıya, kendisi için su güvenliğine öncelik verdi ve vermeye de devam edecek. Bu, kaynakları Tibet'te bulunan nehirlerden gelen suya bağımlı olan Çin’in çok sayıdaki komşusunun durumdan etkilendiği ve etkilenmeye devam edeceği anlamına geliyor.
Pekin'deki Politbüro açısından, Himalayalar’daki büyük su rezervlerinden kendileri için faydalanmak mantıklı bir seçenek. 2020 yazında Çin'in kuzeyindeki kuraklık, yükselen süper gücün henüz kıtlığın gölgesinden kurtulamadığının bir işaretiydi. Bölgedeki pek çok kişi, 1959 ve 1961 arasında onlarca milyon insanın perişan olduğu "üç yıllık açlık dönemini" hatırlayacak yaşta.
Fotoğraflarla dünyadan haberler
Fotoğraflarla dünyadan haberler
-
1/30
26 Kasım 2024 - Pakistan'ın başkenti İslamabad'da Pakistan Ordusu'ndan askerler, meclise çıkan yolu kapatmak için yerleştirilen konteynırın üzerinde nöbette. İmran Han'ın partisi Pakistan Adalet Hareketi'nin destekçileri, eski başbakanın hapishaneden çıkartılması talebiyle hükümet karşıtı protesto düzenledi. Eylemcilerle güvenlik güçleri arasında çıkan çatışmada ölü ve yaralılar var (Akhtar Soomro/Reuters) -
2/30
26 Ekim 2024 - Gürcistan'da parlamento ilk oturumunu gerçekleştirirken başkent Tiflis'te bir kadın geçen ayki genel seçimin sonuçlarına yönelik protestoda böyle görüntülendi. Parlamento önünde çadırlar kurarak eylem yapan muhalefet partililer ve destekçileri, meclise giren milletvekilleri protesto etti. Hükümeti seçimlerde hile yapmakla suçlayan göstericiler, yeniden seçime gidilmesini talep ediyor (Vano Shlamov/AFP) -
3/30
24 Kasım 2024 - Filistinliler, bir yardım kuruluşunun mutfağından yemek almak için toplanıyor. Gazze'deki ailelerin, yardım ekiplerinin nispeten daha fazla erişimi olduğu bölgelerde bile genelde günde sadece bir kez yemek yiyebildiği bildiriliyor. Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı, Gazze'de devam eden insani krize önlem alınmazsa bu durumun yakında kıtlığa dönüşebileceğini aktarıyor. Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin, İsrail Başbakanı Netanyahu ve eski Savunma Bakanı hakkında bu hafta çıkardığı tutuklama emri gerekçeleri arasında "bir savaş yöntemi olarak aç bırakma" suçu da vardı (Mohammed Salem/Reuters) -
4/30
23 Kasım - Birleşmiş Milletler'in belirlediği 25 Kasım Kadına Yönelik Şiddete Karşı Uluslararası Mücadele Günü öncesinde İtalya'da binlerce kişi sokağa döküldü. Birleşmiş Milletler'e göre, kadınlara ve kızlara yönelik şiddet dünyadaki en yaygın insan hakları ihlallerinden biri. Dünya çapında, neredeyse üç kadından biri hayatında en az bir kez fiziksel veya cinsel şiddete maruz kalıyor. İtalyda'da "Non Una di Meno (Bir Kadın Daha Eksilmesin)" adlı sivil inisiyatifin girişimiyle gerçekleştirilen yürüyüşte kadınlar "Ataerkilliği silahsızlandıralım" yazılı pankart taşıdı (Yara Nardi/Reuters) -
5/30
22 Kasım 2024 - Sırbistan'ın Novi Sad kentindeki bir tren istasyonunun çatısının çökmesiyle 15 kişinin hayatını kaybetmesinden üç hafta sonra, göstericiler Belgrad'ın merkezinde sessiz bir protesto düzenliyor. Tren istasyonundaki büyük beton çatı, 1 Kasım'da aniden çökmüştü. Yetkililer geniş kapsamlı bir soruşturma sözü vermiş ve Sırbistan İnşaat, Ulaşım ve Altyapı Bakanı Goran Vesic istifa etmişti. Eylemciler, ölümcül kazanın sorumlularının tutuklanmasını talep ediyor (Andrej Isakovic/AFP) -
6/30
21 Kasım 2024 - Lübnan'da itfaiye, başkent Beyrut'un güneyindeki Haret Hreik mahallesine İsrail'in düzenlediği hava saldırısı sonucu çıkan yangınlara müdahale ediyor. İsrail'le Hizbullah arasındaki çatışmalar sürerken bugün Uluslararası Ceza Mahkemesi, Gazze'de savaş suçu işledikleri gerekçesiyle İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve eski Savunma Bakanı Yoav Gallant hakkında tutuklama kararı çıkardı. (Lahey'deki mahkeme, açıklamasında Hamas lideri Muhammed Deif hakkında da tutuklama emri çıkardığını duyurdu (AFP) -
7/30
20 Kasım 2024 - Yunanistan'da ekonomik koşulların iyileştirilmesi çağrısıyla ülke genelinde işçiler 24 saatlik genel greve gitti. Grev ülke genelinde toplu taşımayı aksattı ve hayatı durma noktasına getirdi. Yunanistan Genel İşçi Konfederasyonu açıklamasında "Fiyatlar ve kiralar fırladı, maaşlarsa düşük kaldı" ifadelerini kullandı (Aris Messinis/AFP) -
8/30
19 Kasım 2024 - Birleşik Krallık'ta çiftçiler başkent Londra'da protesto düzenledi. Sokaklara dökülen binlerce çiftçi, veraset vergisinin değiştirilme planının geri çekilmesi talep etti. Protestocular arasında ünlü Top Gear programının sunucusu Jeremy Clarkson da yer aldı (Ben Stansall/AFP) -
9/30
18 Kasım 2024 - Gazze'nin merkezindeki El-Cela Caddesi caddesinde halk, İsrail saldırısı sonrasında yıkılan evin başında toplanıp enkaz altında kalanları kurtarmaya çalışıyor. Hamas kontrolündeki Gazze'de Sağlık Bakanlığı son 24 saatte İsrail saldırıları sonucunda 76 kişinin öldüğünü ve 158 de yaralı olduğunu açıkladı. İsrail, Lübnan'ın başkenti Beyrut'a da saldırılar düzenledi (Ömer El-Kattaa/AFP) -
10/30
18 Kasım 2024 - Brezilya yerlileri Rio de Janerio'daki G20 zirvesi öncesinde düzenlediği protestoda ABD Başkanı Joe Biden, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Hindistan Başbakanı Narendra Modi, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Japonya Başbakanı İşiba Şigeru'nun figürlerini suya gömdü. Protesto, dünyanın en zengin ülkelerinin gezegendeki iklim ve biyolojik çeşitlilik sorunlarının çözümüne liderlik etmedikleri söylemiyle düzenlendi (Pablo Porciuncula/AFP) -
11/30
16 Kasım 2024 - Ölen bir kambur balina, Güney Afrika'nın yasama başkenti Cape Town'da Ulusal Deniz Kurtarma Enstitüsü (NSRI) tarafından çekiliyor. Avcılık, geçmişte kambur balina sayısında ciddi bir düşüşe yol açmıştı. ABD, 1973'te tüm kambur balinaları nesli tehlikede kategorisine almıştı. 1985'te ticari balina avcılığına getirilen moratoryum, kambur balina popülasyonunun artışında önemli bir rol oynadı. ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi, halihazırda 14 farklı popülasyonun 4'ünün neslinin tehlikede, birininse tehdit altında olduğunu bildiriyor (Nic Bothma/Reuters) -
12/30
15 Kasım 2024 - Bangkok'ta bir kadın, Loy Krathong festivali sırasında nehir tanrıçasına şükranlarını sunmak için yaprak ve çiçeklerden yapılmış Krathong'u parktaki bir lagüne yerleştiriyor. Festival her yıl, Tayland Ay takviminin 12. ayında, dolunayda kutlanıyor. Ülkedeki en büyük festivallerden biri olan Loy Krathong'da Taylandlılar, su tanrıçasına şükranlarını temsil eden adakları küçük teknelerle yüzdürüyor. Bununla kirlilik veya israf gibi davranışları için af da diliyorlar (Chalinee Thirasupa/Reuters) -
13/30
14 Kasım 2024 - National Geographic Pristine Seas, Pasifik Okyanusu'ndaki Solomon Adaları'nın yakınında keşfedilen dünyanın en büyük mercanının 24 Ekim'de çekilen fotoğrafını bugün paylaştı. Bilim insanları, Pristine Seas araştırma gemisinde çalışırken buldukları mercanın "hayat ve renkle dolu" önemli bir keşif olduğunu söylüyor. Genişliği 34 metre ve 5 metreden daha yüksek olan mercan, uzaydan bile görülebiliyor. Devasa mercanın 300 yıllık olduğu tahmin ediliyor (Manu San Felix/National Geographic Pristine Seas/AFP) -
14/30
13 Kasım 2024 - Fransa'da, Michelin'in Clermont-Ferrand'daki merkezinde düzenlenen eylemde, Genel Emek Konfederasyonu ceketi giyen bir protestocu bir sis bombasının yanından geçiyor. Araç lastiği üreticisi Michelin, 5 Kasım'da 1250'den fazla kişinin çalıştığı iki fabrikasını kapatmayı planladığını açıklamış ve kararın "son çare" olarak alındığını söylemişti. Sadece işten çıkarma planlarından vazgeçilmesini değil, maaş artışının da garanti altına alınmasını talep eden sendikalarla şirket yönetimi arasında henüz bir uzlaşmaya varılamadı (Olivier Chassignole/AFP) -
15/30
12 Kasım 2024 - Bakü'deki Birleşmiş Milletler iklim değişikliği zirvesi COP29'un açılış töreninde dansçılar performans sergiliyor. Bu sene gerçekleştirilen COP’ta ülkelerin enerji politikalarının yanı sıra yeni kolektif finansal hedeflerin belirlenmesi bekleniyor. Zirve, Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de başladı. İklim aktivistleri pazartesi günü Gürcistan'da bir miting organize ederek Azerbaycan'ın iklim görüşmelerine ev sahipliği yapmasını protesto etmişti. Tiflis'te bir araya gelen birçok aktivist, Azerbaycan'ın baskıcı politikaları nedeniyle iklim görüşmelerine ev sahipliği yapmayı hak etmediğini savunmuştu. Greta Thunberg, Azerbaycan'ın zirveyi "işlediği suçları ve insan hakları ihlallerini yeşil aklama yoluyla örtbas etme şansı" gibi gördüğünü ileri sürmüştü (Maxim Shemetov/Reuters) -
16/30
11 Kasım 2024 - Sudan ordusuyla ilişkili silahlı kişileri taşıyan kamyon, ülkenin doğusundaki Gedaref sokaklarında. Sudan'da rakip generaller arasında Nisan 2023'ten beri süren savaş onbinlerce kişinin ölümüne ve 11 milyondan fazlasının da yerinden olmasına yol açtı. Birleşmiş Milletler'e göre yerinden edilenlerden 3,1 milyonu ülke sınırları dışında sığınacak bir yer arıyor (AFP) -
17/30
10 Kasım 2024 - Gazze Şeridi'ndeki Deyr El Balah'ta Filistinliler yemek kuyruğunda. BM Yakın Doğu'daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı (UNRWA) Genel Komiseri Philippe Lazzarini, Gazze'nin kuzeyinde kıtlık yaşanabileceğini belirterek, "Açlık İsrail devleti tarafından silah olarak kullanılıyor" dedi. Lazzarini, "Gazze Şeridi'ne girmesine izin verilen yardım yetersiz. Günde ortalama 30 tırın biraz üzerinde ve bu günlük ihtiyacın yalnızca yüzde 6'sına tekabül ediyor" ifadelerini kullandı (Ramadan Abed/Reuters) -
18/30
9 Kasım 2024 - Almanya Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier, Berlin Duvarı'nın yıkılışının 35. yıldönümünde düzenlenen çiçek bırakma törenine katıldı. Törende Soğuk Savaş döneminde Doğu Berlin'den Batı Berlin'e geçerken hayatını kaybedenler anıldı. Berlin Duvarı'nın yıkılışının yıldönümü kapsamında her yıl canlı müzik, sergiler ve eski duvarın bir ucundan diğerine yapılan koşu da dahil olmak üzere çeşitli etkinlikler gerçekleştiriliyor (Ebrahim Noroozi/AP) -
19/30
8 Kasım 2024 - İspanya'daki atlı sivil muhafızlar, ölümcül afetin ardından ülkenin doğusundaki Valensiya bölgesinde zarar gören araçların yanından geçerek mağdurları arıyor. Ülkede son 50 yılda yaşanan en kötü sel felaketi, 210'dan fazla kişinin ölümüne, onlarca kişinin kaybolmasına ve kasabaların çamur altında kalmasına yol açtı. Sel özellikle Valensiya'da büyük bir yıkıma sebep oldu (Jose Jordan/AFP) -
20/30
7 Kasım 2024 - Arnavutluk Başbakanı Edi Rama, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski'ye sarılıyor. Avrupa Siyasi Topluluğu'nun 5'inci zirvesi, kıtanın karşı karşıya olduğu güvenlik zorluklarını ele almak amacıyla Macaristan'ın başkenti Budapeşte'de başladı. Zirvede Avrupa Birliği üyesi ülkelerin liderleriyle üye olmayan ülkelerin liderleri bir araya geliyor. Ana gündem maddeleri arasında düzensiz göçle mücadele, ekonomi güvenliği ve iklim de var (Ludovic Marin/AFP) -
21/30
6 Kasım 2024 - 2024 ABD Başkanlık Seçimi'ni kazanan Donald Trump, Florida eyaletindeki West Palm Beach Kongre Merkezi'nde konuşma yaptı. Trump, zafer konuşmasında kendisini destekleyen herkese teşekkür etti ve ekonomik büyüme ve ulusal güvenlik vaatlerinde bulundu. Sandıkların kapanmasıyla birlikte erken sonuçlar, seçim yarışının başa baş gittiğini gösterse de Trump, salıncak eyaletlerde kazanarak zafere ulaştı. Trump, rakibi Demokrat Parti'nin başkan adayı Kamala Harris'ten yaklaşık 5 milyon fazla oy aldı (Jim Watson/AFP) -
22/30
5 Kasım 2024 - ABD'nin New York kentinde seçmenler oy kullanıyor. ABD'de seçim gününe gelindi ve Demokrat Parti'nin adayı Kamal Harris'le Cumhuriyetçi Parti'nin adayı Donald Trump arasındaki yarış haftalardır başa baş ilerliyor. Seçimin sonucunu 7 salıncak eyaletteki oyların belirleyeceği düşünülüyor (Leonardo Munoz/AFP) -
23/30
4 Kasım 2024 - İspanya'nın Valensiya bölgesindeki Alfafar'ın caddelerinde polis memurları sokaklardaki çamurun temizlenmesine yardım ediyor. İspanya'da uzun zamandır görülen en kötü sel felaketinde hayatını kaybedenlerin sayısı 217'ye ulaşırken arama kurtarma çalışmaları hâlâ sürüyor. Yetkililer sokakların temizlenmesinin en az bir hafta süreceğini belirtirken bölgede 17 bin polis, jandarma, asker ve sivil koruma görevlisi çalışıyor (Jose Jordan/AFP) -
24/30
3 Kasım 2024 - Brezilya'daki Formula 1 Sao Paulo Grand Prix'sini Red Bull Racing'in Hollandalı pilotu Max Verstappen kazandı. "Uçan Hollandalı", son derece kaotik geçen yarışa 17. sıradan başlamıştı. İkinci ve üçüncü sırayı Alpine pilotları Esteban Ocon ve Pierre Gasly alırken, pilotlar şampiyonasında Verstappen'le Norris arasındaki fark 62'ye çıktı (Nelson Almeda/AFP) -
25/30
2 Kasım 2024 - Hindistan'ın Mumbai şehrinde, Ölüler Günü'nde mezara çiçek koyan bir kadının drone görüntüsü. Cadılar Bayramı'yla başlayan üç günlük dönemde, Hıristiyanlar ölülerle yaşayanlar arasındaki perdenin kalktığına inanıyor. Hıristiyanlar, Hindistan nüfusunun yalnızca yüzde ikisini oluşturuyor. Geçen ay çeşitli Hıristiyan mezheplerinin liderleri, kendilerine yönelik şiddetteki artışı protesto etmek üzere Yeni Delhi'de eylem düzenlemişti (Francis Mascarenhas/Reuters) -
26/30
1 Kasım 2024 - Afrika penguenleri, Cape Town yakınlarında turistlerin uğrak noktalarından olan penguen kolonisinde, sahilde dinleniyor. Boulders penguen kolonisi 1983'te kurulmuş ve kolonideki kuş sayısı çevredeki ada kolonileri sayesinde artırılmıştı. Dünya Doğayı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) yakın zamanda Afrika penguenini, nesli tehlike altında olan türlerden nesli kritik tehlikedeki tür kategorisine taşıdı. Halihazırda popülasyonunun yüzde 97'sini kaybetmiş olan kuşun nesli, bir değişiklik olmadığı takdirde 4 bin günden kısa bir süre içinde tükenebilir (Rodger Bosch/AFP) -
27/30
31 Ekim 2024 - ABD'nin Missouri eyaletindeki St. Charles kentinde bir yurttaş, Cadılar Bayramı'na özel kıyafetiyle oy kullandı. Seçime sayılı günler kala Kamala Harris ve Donald Trump arasındaki yarış başabaş devam ediyor. ABD Başkanı Joe Biden'ın, destekçilerini "çöp" diye nitelemesi üzerine Cumhuriyetçi Parti'nin başkan adayı Trump, çöp kamyonuna bindi. Öte yandan Arnold Schwarzenegger, Kamala Harris'i desteklediğini açıkladı (Robert Cohen/AP) -
28/30
30 Ekim 2024 - İspanya'nın güneyindeki Valensiya'da gerçekleşen sel, arabaları bu hale getirdi. Kurtarma ekipleri, şiddetli yağmurların yol açtığı seller sonucunda 95 kişinin hayatını kaybettiğini açıkladı. Kayıpları arama çalışmalarıysa sürüyor. Valensiya'da 1996'dan bu yana metrekareye en fazla yağışın düştüğü bildirildi. Meydana gelen felaketten dolayı 3 günlük ulusal yas ilan edildiği açıklandı (Jose Jordan/AFP) -
29/30
29 Ekim 2024 - Gazze Şeridi'nin merkezinde Filistinli mültecilerin kaldığı Nuseyrat kampındaki Birleşmiş Milletler Yardım ve Bayındırlık Ajansı'na (UNRWA) ait yardım dağıtım merkezinin kapısındaki açıklıktan bir adam dışarı bakıyor. İsrail, parlamentosunun yıkıma uğramış Gazze Şeridi'ndeki ana BM yardım kuruluşunu yasaklayan bir tasarıyı onaylamasının ardından artan bir uluslararası tepkiyle karşı karşıya kalıyor. 90 gün içinde yürürlüğe girmesi beklenen mevzuatın, UNRWA'nın Doğu Kudüs genel merkezinin kapatılmasına ve Refah üzerinden Gazze'ye insani yardım ulaştırılmasının engellenmesine yol açması öngörülüyor (Eyad Baba/AFP) -
30/30
28 Eylül 2024 - Eski ABD Başkanı Barack Obama, ABD Başkan Yardımcısı ve Demokrat Parti'nin başkan adayı Kamala Harris'in Pensilvanya eyaletinin Philadelphia kentinde düzenlenen mitinginde konuştu. Ayrıca Bruce Springsteen ve John Legend gibi sanatçılar da sahneye çıkıp seyircileri Harris'e oy vermeye ve arkadaşlarıyla ailelerini sandık başına gitmeye teşvik etmeye çağırdı (Matthew Hatcher/AFP)
Kuraklık, iktidardaki Çin Komünist Partisi'nin (ÇKP) bastırmak için her şeyi göze aldığı istikrarsızlığı ve büyük ölçekli iç göçü tetikliyor. Çin’deki 1,4 milyar insan için, ÇKP’nin mutlak iktidarına izin vermenin başlıca karşılığı istikrar ve gıda güvenliği. Stratejik su kontrolü ısınan bir dünyada güç anlamına geliyor ve ÇKP, istikrarı ve nihayetinde partinin uzun vadeli olarak hayatta kalmasını sağlamak için bu güce ihtiyaç duyuyor.
Çin’in Tibet Platosu’ndan aşağıya doğru akan gelişme aşamasındaki nehirler üzerindeki barajları, aşağı havzada yer alan ülkeler üzerinde zarar verici etkiye sahip. Hindistan ve Vietnam gibi bu ülkelerden bazıları, Pekin’le devam eden anlaşmazlıklar yaşıyor. Hindistan örneğinde, Haziran 2020'deki yakın mesafe çatışmayla doruğa ulaşan Himalayalar'daki Ladakh bölgesinin donmuş tepelerinde yaşanan sınır anlaşmazlığı, 20 Hindistanlının ölümüne, bilinmeyen sayıda Çinlinin de hayatını kaybetmesine yol açmıştı. Pekin'in Hanoi’yle anlaşmazlığı, Çin’in Güney Çin Denizi’nin büyük bölümünü kapsayan 9 çizgi hattıyla ilgili. Bu hak iddiası, bunun yasadışı olduğunu ve Vietnam karasularını ihlal ettiğini söyleyen uluslararası toplum tarafından kınanıyor.
Bu coğrafi tartışmalar, Çin'in yukarı havzadaki su tedariği üzerinde sahip olduğu kontrolü, üstü kapalı olarak ya da açıkça gelecekte tavizler elde etmek için baskı amacıyla kullanabileceğine dair şüpheleri besliyor. Öte yandan Eyler şunları söylüyor:
Bu baskı ikincil bir çıkar anlamına geliyor; birincil hedef, Çin'in kendi Mekong çağlayanından orta büyüklükteki bir ülkeye enerji sağlayacak kadar hidroelektrik üretmesi.
Vietnam ve özellikle de Hindistan için, ülkenin su güvenliğinin bölgedeki başlıca rakibin elinde olma olasılığı utanç verici bir durum. Bundan dolayı Tsang, "Bu, suyun yönetimi ve paylaşımıyla ilgili bölgesel bir protokol kabul edilmedikçe ancak daha da büyüyecek ciddi bir sorun” diyor.
Tibet Platosu’ndan gelen suyun neredeyse yarısı (yüzde 48’i) Çin'in jeopolitik rakibi Hindistan'a akıyor. Hindistan'ın en kutsal nehri Ganj'ın kaynağı, kendi sınırları içindeki Devprayag'da. Bununla birlikte, en büyük ikinci nehri olan Brahmaputra'nın kaynağı Çin’in kontrolündeki Tibet'te. Sanskritçede "Brahma'nın oğlu" olarak bilinen dini açıdan önemli nehir, Hindistan'ın Arunaçal Pradeş eyaletine girmeden önce Çin’in kontrolündeki topraklarda bin 600 kilometreden fazla yol kat ediyor. Pekin, Çin'de Yarlung Tsangpo olarak bilinen Brahmaputra'nın üst kısımlarına 5 baraj inşa etmeyi planlıyor. Yakın zamanda, Hindistan’la tartışmalı sınırdan 29 kilometre uzaktaki konumda bir mega baraj kurulması önerildi. Bu iddialı proje inşa edildiğinde dünyanın en büyük barajı haline gelecek ve Çin'in Yangtze Nehri'ndeki Üç Boğaz Barajı ikinci sıraya yerleşecek.
Mega barajın duyurulmasının ardından, bölgedeki bazı gözlemciler Pekin'in barajı kullanarak nehirlerin bazılarında akışı engelleyip Çin'in kuruyan kuzey bölgelerine yönlendirmek için kullanabileceği uyarısında bulundu. Melbourne Üniversitesi'nden Doktor Brian Finlayson şöyle diyor:
Çin topraklarından çıkıp Bangladeş'e akmadan önce Brahmaputra'dan su transferi ve suyun Tibet Platosu'nun kenarından boruyla sulama için çorak Sincan'a akması konusunda ciddi tartışmalar var.
Bu görüş, Kızıl Bayrak Nehir Projesi adı verilen kapsamlı bir altyapı planını anlatan Melbourne Üniversitesi'ndeki çağdaş Çin çalışmaları merkezinin direktörü Profesör Mark Yaolin Wang tarafından da desteklendi. Bu proje, Brahmaputra gibi nehirlerden büyük miktarda su alınmasını, bu suyun kuzeydeki Sincan'a ve Sarı Irmak Havzası'nın orta kısımlarına yönlendirilmesini öneriyor. Wang, "bu önerinin Çinli yetkililer tarafından onaylanması halinde durumun Çin ve güneydoğu Asya ülkeleri üzerinde çok büyük etkisi olacağını” söylüyor.
Böyle bir planın ekolojik sonuçlarının çok büyük olacağını sözlerine ekleyen Wang, "Ancak şu ana dek programla bağlantılı anlamlı bir ekolojik-çevresel etki değerlendirmesi görmedim" diyor.
Aralık 2017'den bu yana, Xinhua ve Renmin gibi Çin resmi medya organları, Kızıl Bayrak Nehir Projesi'nin fizibilitesiyle ilgili devam eden bir çalışma olduğunu bildiriyor. Özel olarak finanse edilen bu "yarı resmi" düşüncenin duyurulmasından bu yana, Hint haber organları da bunu haberleştirdi. Bununla birlikte Hindistan’daki haberlerde, projeye Çin Politbüro tarafından yeşil ışık yakıldığı ve bunun Hindistan için önemli bir su güvenliği sorunu olduğu belirtilerek tehdidin aciliyeti ayrıntılarıyla ele alındı. Çin yönetimi aslında bu planı hiçbir zaman açıkça kabul etmedi. Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Hua Çunying, 2017'de Pekin'de düzenlenen bir basın toplantısında, planın merkezi hükümetin onayını aldığını yalanladı.
Çinli akademisyenler, Kızıl Bayrak Nehir Projesi'nin uygulanabilirliğine itiraz ediyor. "Suyu kuzeye taşımak için ihtiyaç duyulacak uzun kanallar ve derin tünellerin” inşaat masrafına ve Himalayalar'daki nehir kaynaklarından akan suyun "son derece mevsimsel” olduğuna işaret ediyorlar. Ancak Wang, "Çinli yetkililer tarafından resmi bir proje olarak nitelenmemesine rağmen Kızıl Bayrak Nehir Projesi’yle ilgili tartışmaların gerçek olduğuna, tüm teklif tartışmalarının ve fizibilite çalışmalarının yarı resmi bir grup tarafından yürütüldüğüne" inanıyor. Halen devam eden "gerçek" fizibilite çalışmaları olduğunu savunarak "Keşke öyle olsaydı ama bu bir söylenti değil" diyor.
Çin'in kuzeyindeki geniş bölgelerde, talebi karşılamak için yeterli su yok ve bu durum, yetkilileri güney Çin'den kurak kuzeye su transferi için planlar geliştirmeye yöneltiyor. Bu planlardan biri de, güneydeki Yangtze'den suyu kuzeydeki Sarı Irmak’a yönlendiren bir kanal sistemi olan Güney-Kuzey Su Transferi Projesi. Ancak Yangtze'deki su hacmi de büyük oranda azalan yağışa bağlı olarak düştüğü için bu, kötüye giden soruna yönelik geçici bir çözüm. Hemen harekete geçmemek, çok da uzak olmayan bir gelecekte bir felakete yol açacak ve Pekin’in Brahmaputra'daki bazı kaynak suları "ödünç almaya” başlayabileceği ve bunları Sarı Irmak’a yönlendirebileceği yönündeki endişeleri artıracak.
Tsang şunları söylüyor:
Çin'deki su kıtlığı sorunu, özellikle Çin'in kuzeyinde çok ciddi. Sarı Irmak vahim bir durumda ve suyun Yangtze Nehri'nden Sarı Irmak’a yöneltilmesinin Yangtze için de uzun vadede ciddi etkileri olabilir, ancak kuzey Çin'deki durum o kadar ciddi ki Pekin yine de bunu yaptı. Aynı durum, kaynakları Tibet'te bulunan diğer nehirler için de geçerli olacak.
Kaynağı Tibet'te bulunan bu durumdaki bir diğer nehir de, güneydoğu Asya'daki 60 milyon kişiye balık sağlayıp tarım alanlarını sulayan bir zamanların güçlü Mekong'u. Hindistan'daki Brahmaputra Nehri, kollarında ve 4 bin 800 kilometre uzunluğundaki ana gövdesinde kurulu barajlarla zayıflayan Mekong’la aynı kaderi paylaşabilir.
Mekong'un kaynağı, Guozongmucha Dağı'ndaki Tibet Platosu'nda bulunan yükseklikte. Ardından doğuya ve aşağı yönelerek, kayıtlardaki en kötü mevsimsel kuraklığını 2019 ilkbaharında yaşayan Çin'in Yünnan eyaletine doğru düzensiz bir şekilde yoluna devam ediyor. 2019'un aynı aylarında Eyes on Earth, Çinli yetkililerin Mekong’daki büyük miktarda suyu zapt ettiğine dair kanıtlar bulmuştu. Bu durum, aşağı havzadaki ülkelerin nehrin aşağıdaki kısımlarında su miktarının 50 yılın en düşük seviyesine düştüğünü rapor etmesine yol açmıştı.
Laos, Kamboçya ve Tayland'da nehir ciddi oranda geri çekildi ve doğal koşullarda olması gerekenden üç metre daha düşük seviyede kaldı. Barajlar besin akışını azalttığı ve göç eden balıkların hareketini kısıtladığı için bu durum, çiftçilerin ve balıkçıların geçim kaynaklarına ve bölgenin ekolojik sağlığına kalıcı zararlar verdi.
Eyes on Earth’ün Çin içindeki Mekong seviyeleriyle ilgili uydu verileri, sınırın Tayland tarafındaki günlük nehir yüksekliği ölçüm verileriyle karşılaştırıldı ve buna göre araştırmacılar, toplamda nehir yüksekliğinin 126,4 metrelik kısmının eksik olduğunu keşfetti. Bu, Eyes on Earth'ün başkanı Alan Basist'in şu açıklamayı yapmasına neden oldu:
Çinliler kuraklığa katkıda bulunmadıklarını söylüyorsa, veriler bunu desteklemiyor.
Yünnan'da artan istikrarsız ve düşen yağış miktarı nehirlerdeki akışın kesilmesine, su depolarının ve sulama kuyularının kurumasına yol açtı. Çinli su mühendisleri, şimdi bölgedeki kuraklığı kısmen azaltmak için tasarlanmış projeleri hayata geçiriyor. O yılki koşulların ciddiyeti göz önüne alındığında, Çin'in susuz kalmış kendi tarımsal faaliyetlerini beslemek için Mekong’daki suyun bir kısmını yönlendirmiş olması akla yatkın.
Eyler şöyle diyor:
Eyes on Earth’ün doğal akış modelleri, Çin'deki su depolarında saklanabilecek olandan daha fazla suyun eksik olduğunu gösteriyor, bu yüzden suyun bir kısmının başka amaçlar için kullanıldığını düşünüyoruz. Yine de bunu hâlâ araştırıyoruz ve kesin sonuçlara sahip değiliz.
Eyler, Mekong’un kaynak sularından Yangtze Nehri ve Sarı Irmak arasında görülenle aynı ölçekte suyun yönünün değiştirilmesinin "Yünnan'ın 1000 metrelik dik kanyonları göz önüne alındığında daha az olası" olduğunu iddia ediyor. Hidroelektrik üretimi için kurulan barajların asıl sorun olduğunu söylüyor.
Çin'de daha fazla baraj inşa edildikçe, ülkedeki Mekong çağlayanlarının işletilmesi, nehri aşağı havzada güçlü tutmak için suya ihtiyaç duyulan geleneksel yağışlı mevsimde yıldan yıla daha fazla azalmaya yol açacak.
Çin Dışişleri Bakanlığı, Eyes on Earth'ün iddialarına karşı resmi bir açıklama yayımladı ve şu ifadeleri kullandı:
Çin’in Lancang Nehri (Mekong) üzerindeki baraj inşaatının aşağı havzada kuraklıklara neden olduğu açıklaması mantık dışıdır.
Bakanlık daha sonra, kuraklığa rağmen "Çin'in makul akış miktarını garanti altına almak için elinden geleni yapmaya devam ettiğini" belirtti. Ancak Eyler, bu görüşün Eyes on Earth araştırmasından elde edilen verilerle uyumsuz olduğunu belirtiyor:
Ya Pekin yalan söylüyor ya da ülkenin baraj operatörleri onlara yalan söylüyor. Bir yerlerde birileri doğruyu söylemiyor.
Çin, ileri yönde bir adım atarak yakın dönemde nehir seviyesine ilişkin verileri aşağı havzadaki ülkelerle ve nehrin sürdürülebilir yönetimini koordine etmekle görevli hükümetler arası bir kuruluş olan Mekong Nehri komisyonuyla paylaşmaya başladı. Eyler, bu verilerin zamanında iletilmesinin önemini açıkladı, çünkü Çin'deki barajların birinden "ani bir su çıkışının" Tayland-Laos sınırına ulaşması yaklaşık 48 saati bulabilir. Mekong yakınlarında yaşayan insanların, akıntıya kapılmalarını önlemek üzere tekneleri ve hayvanları nehir kenarından uzaklaştırmak için zamana ihtiyacı var. Bununla birlikte Eyler, "Çin’in bildirimlerinin ya geç olduğunu ya da hiç olmadığını", bu nedenle daha sık ve sürekli veri iletişimi gerektiğini belirtiyor.
Çin, Mekong'un üst kısımlarında toplam 11 baraj inşa etti. Stimson Center, şu anda bu barajlarda tutulan su miktarına dair bir tahminde bulunarak, "toplu olarak” ABD’deki en büyük nehir ağzı olan "Chesapeake Körfezi kadar su depoladıklarını" bildirdi. Bu devasa yapılardan biri olan Tayland sınırının en yakınındaki heybetli Jinghong Barajı, büyük miktarda su boşaltırken Mekong Nehri’nin seviyesinde ani değişimlere neden oluyor. Eyler, barajın "şu anda yaptığı gibi nehirde şok etkisi yaratmaması” gerektiği konusunda uyardı. Bunun su ürünleri ve nehirdeki ekolojik süreçler açısından yıkıcı olduğunu da sözlerine ekledi.
Nong Khai eyaletinin Sungkom bölgesindeki Mekong Nehri, Şayaburi barajına 300 kilometreden fazla uzaklıkta (AFP)
Çinli mühendisler, ülkenin kuzeyinde kuraklığa yol açan koşullara çözüm bulmak amacıyla uluslararası nehirlerden büyük miktarda suyun yönünü değiştirmeye yönelik maliyetli altyapı projelerinin sınırlı sayıdaki alternatiflerini değerlendiriyor. Çin, kuzey bölgelerindeki tarlalara yeraltı suları gönderilirken sızıntı kaybını önemli ölçüde azaltmak üzere yeraltı borularının ve yüzeydeki plastik boruların kullanımına milyarlarca dolar yatırım yaptı. Hükümet ayrıca kuyulara sayaç takmak ve kanallar boyunca su miktarını ölçmek üzere ekipman yerleştirmek için de yatırımlar yapıyor. Çiftçilere su kullanımı için kota verilmesi yönünde su fiyatlandırma reformu planları da var; buna göre kotalarını aşarlarsa daha yüksek su ücreti ödemek zorunda kalacaklar.
Diğer yandan, su tüketimini azaltan çiftçilerin daha düşük ücretler ödemesine yönelik planlar olacak. Ancak, Arkansas Üniversitesi'nden Profesör Qiuqiong Huang şöyle diyor:
Çin’deki köyler su kotasını hesaplamak ve su kullanımını takip etmek çok maliyetli olduğu için su fiyatlandırma reformunu terk ediyor.
Çin, bölgede hidroelektrikten yararlanmak ve su güvenliğini sağlamak için hızlı bir baraj inşa programı başlatan tek ülke değil. Hindistan da Himalayalar'daki bu "su kapma" mücadelesinde aktif bir rekabet içinde. Hindistan, en kutsal nehri Ganj boyunca 900 baraj ve su bendi inşa etti. Hindistan'daki baraj inşaatı, ülkenin 1947'de Britanya’dan bağımsızlığını kazanmasından bu yana 16 milyon ila 40 milyon kişiyi yerinden etti.
Laos ve Kamboçya gibi ülkeler, Mekong’da barajlar inşa etti ve daha fazlasını inşa etmeyi planlıyor; bu da sonuçta tarımlarını besleyen nehri felce uğratacak. Bunun yanı sıra Dünya Bankası, özel finans kurumları ve daha yakın zamanda Şi Cinping'in Kuşak ve Yol Girişimi kapsamında Çin Kalkınma Bankası tarafından bu projeleri kolaylaştırmak üzere verilen krediler, bu ülkelerin borç tuzaklarına daha da batmasına yol açabilir.
Dead in the Water: Global Lessons from the World Bank's Model Hydropower Project in Laos (Sudaki Ölüm: Dünya Bankası'nın Laos'taki Model Hidroelektrik Projesi'nden Küresel Dersler) kitabının yazarı Bruce Shoemaker şöyle diyor:
Örneğin Laos, büyük bir borç tuzağının eşiğinde. Ülke, baraj yapımı ve Çin tarafından finanse edilen yüksek hızlı demiryolu hattının inşası için büyük bir borç yükü altına girdi. Ancak bu hükümetler, geri ödemeleri onlarca yıl ertelenen, çevreye zarar veren mega inşaat projelerini onaylamaktan mutlular.
Laos'un Çin'e 5,9 milyar dolar (yaklaşık 50 milyar TL) borcu var ve bu, ülkenin toplam kamu borcunun neredeyse yarısını oluşturuyor. Bu, Vientiane-Boten yüksek hızlı demiryolu projesi ve Mekong’la kolları üzerinde Çin tarafından finanse edilen hidroelektrik barajları için Kuşak ve Yol Girişimi’nin altyapı kredileri kapsamında yer alıyor.
Taylandlı şirketler, ülkenin balıkçılık endüstrisine ve kırılgan ekolojisine verilen zarara rağmen, Mekong üzerinde Çin'den 4 kat fazla baraj inşa etmeyi planlıyor. Hem Laos hem de Tayland halihazırda talebi aşan miktarda elektrik üretiyor ve hidroelektrik için daha fazla baraj, yalnızca kâr peşindeki inşaat şirketlerine ve özel finans şirketlerine fayda sağlayacak. Eyler bunun "medyada genellikle önemsenmeyen ve pek de eğlenceli olmayan bir gerçek” olduğunu söylüyor. Bu barajların her birinin Mekong Nehri'nin bağlantısını nasıl kestiğini ve en hassas durumdaki bölgenin Vietnam'daki delta bölgesi olduğunu anlatıyor. Mekong'un nihayetinde Güney Çin Denizi'ne aktığı Vietnam'da, nehirdeki yıllık taşkınlar deltadaki zehirli toprakları temizleyerek "alanı tarımsal olarak üretken hale getiriyor ve toprağı tarımsal üretimi artıran besleyici çökeltiyle dolduruyor".
Eyler, Mekong'dan gelen tatlı suyun denizden gelen yoğun tuzlu suyu nasıl geri püskürttüğünü "ve daha fazla tatlı su olduğunda, yerel çiftçilerin yeraltındaki akiferlerden daha az su çıkardığını" anlatıyor.
2019'da Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’nin bir raporunda, Himalayalar'daki buzulların "dünyanın diğer yerlerinden daha hızlı şekilde geri çekildiği ve mevcut hız devam ederse, Dünya şu anki hızda ısınırsa buzulların 2035’e kadar ve belki de daha erken bir zamanda kaybolma olasılığının çok yüksek olduğu uyarısı yer aldı”. Bu karamsar açıklama, Tibet Platosu'ndan akan büyük nehirlerin, buzulların erimesiyle su miktarında yaşanacak kısa süreli artıştan sonra, 2050'ye dek hacimlerinin yüzde 10-20'sini kaybedebileceğini öngören iklim modelleriyle de destekleniyor.
Çin, Himalayalar’dan gelen su havzasının küçülmesine karşı özellikle savunmasız durumda. Su seviyeleri önemli oranda düşmeye başlarsa ve Çin tarımı zarar görürse, ülke 1,4 milyarlık nüfusunu beslemek için büyük miktarda gıda ithal etmek zorunda kalacak. Dolayısıyla bu, dünyada gıda fiyatlarını artıracak ve özellikle gıda güvenliğinin halihazırda risk altında olduğu ülkelerde toplumsal huzursuzluk yaratacak. Gıda güvenliği, politik değişime ve otoriter rejimlerden gelen gerici tepkilere yol açıyor. Rejim değişikliğinin yarattığı boşlukta terör örgütleri, Arap Baharı'nda da görüldüğü üzere çıban gibi büyüyor.
Çin'in yeni bir iklim krizi çağına doğru ilerlerken kendi su güvenliğini yönetebilmesi dünyanın yararına. Bununla birlikte, Çin’in suyun akışına hükmetmekteki benzersiz gücü, komşularıyla müzakere etmeye ve yönetimi altındaki tatlı su ödülünü paylaşmaya yönelik yeni bir çabayla dengelenmeli. Isınan bir yeryüzünde Dünya'nın nüfusu 6 milyardan 9 milyara yükselirken, su yakında toplumun en zor bulunan ve en önemli malı olarak petrolü geçecek. Uluslararası anlaşmalar güçlü değilse, su güvenliğiyle ilgili yeni çatışmalar patlak verecek ve büyük fay hatlarından biri Tibet Platosu’yla çevresindeki nükleer silah sahibi ülkeler olacak.
*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
independent.co.uk/independentpremium/long-reads
Independent Türkçe için çeviren: Merve Arkan
© The Independent
