Washington ve Tahran'ın haziran ayında İran'da yapılacak olan cumhurbaşkanlığı seçimlerinden önce 2015 tarihli nükleer anlaşmayı yeniden canlandırma konusunda ilerleme kaydetme şansının, İran'ın müzakerelere dönmeden önce daha sert bir tutum benimsemeye karar vermesinin ardından azaldığı belirtildi.

Reuters'ın haberine göre ABD Başkanı Joe Biden yönetimi, İran'ın nükleer silah edinmesini engelleyecek kısıtlamalar getirme karşılığında Tahran'a yönelik ekonomik yaptırımların kaldırıldığı anlaşmaya yeniden uyma konusunda İran'la diyalog kurmaya hazır olduğunu bildirdi.

Ancak iki taraf da ilk adımı kimin atacağı konusunda anlaşamadı. Diğer taraftan İran nükleer silah geliştirmeye çalışmadıklarını savunuyor.

Tahran eski ABD Başkanı Donald Trump'ın 2018 yılında söz konusu anlaşmadan çekildikten sonra İran'a uyguladığı yaptırımların kaldırılması gerektiğini söylerken Washington ilk önce Tahran'ın 2019 yılından beri yerine getirmediği anlaşma taahhütlerine tekrar uyması gerektiğini belirtiyor.

İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif, anlaşmaya dönme konusunda yakın bir zamanda ilerleme kaydedilmezse 18 Haziran'da yapılması planlanan İran cumhurbaşkanlığı seçimleri nedeniyle diplomasinin aylarca duracağını bildirdi.

Yapılan değerlendirmeler her ne kadar İran'ın nükleer politikası Tahran'ın Dini Lideri Ali Hamaney tarafından belirlense de seçmenlerin ekonomik sıkıntısının seçimlere katılımı azaltarak İran'ın bu konudaki yaklaşımını etkileyebileceği yönünde.

Bu da yönetimin ılımlı bir politika izlemesi gerektiğini düşünenlerin görüşünü destekliyor.

İki Batılı diplomat ve iki İranlı yetkili, İran Dışişleri Bakanlığı'nın Tahran ve Washington'ın anlaşmaya geri dönebilecekleri aşamalardan oluşan bir öneri hazırladığını aktardı.

Batılı bir kaynak şubat ayında İran'da yerel düzeyde sunulan bu planın, Washington'ı Tahran'ın yurt dışında dondurulan 15 milyar dolar değerinde bazı mal varlıklarının üzerindeki denetimi kaldırmayı kabul etmesi karşılığında İran'ın yüzde 20 oranında uranyum zenginleştirmeyi durdurmasına dayandığını söyledi.

Nükleer müzakereler ile ilgilenen İranlı bir yetkili, ilk önerinin Japonya, Güney Kore ve Irak'ta bulunan İran mal varlıklarının üzerindeki denetimin kaldırılmasına dayandığını ve Hamaney ile İran Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi tarafından onaylandığını bildirdi.

Batılı kaynak söz konusu önerinin Biden'ı, selefi Trump'ın getirdiği ekonomik yaptırımları kaldırması için bir başkanlık kararnamesi çıkarmaya yönelttiğini aktardı.

ABD'li yetkililer ve diğer çevreler bu fikrin iyi bir başlangıç ​​olmadığı düşüncesindeler. Batılı kaynak daha güçlü bir konum isteyen İranlıların, başkanlık kararnamesinin yaptırımların kaldırılmasını tam anlamıyla garanti etmeyeceği gibi bazı sebeplerden ötürü öneriyi reddettiğini ifade etti.

Kaynak, yüzde 20 oranında uranyum zenginleştirme sürecinin 1-2 aylığına askıya alınmasına ilişkin daha sert alternatif bir planın ise kabul edilmediği bilgisini verdi.

Hamaney'in ofisine yakın olan bir kaynak, ne yapılması gerektiğini tartışmak üzere Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi ve İran Atom Enerjisi Kurumu (AEOI) Başkanı ile toplantılar yapıldığını aktardı.

Kaynak, Hamaney'in başlangıçta planı onayladığını ancak daha sonra mart ayı başlarında yapılan bir toplantıda ABD yönetiminden gelen işaretlerin yetersiz olduğuna karar verdiğini söyledi.

Şu an İran tarafında önce ABD'nin yaptırımları kaldırmasını isteyen daha sert bir tutum olduğu göze çarpıyor.

İsminin açıklanmasını istemeyen Batılı bir diplomat açıklamasında "İran şu ana kadar üzerinde uzlaşma sağlanan bir plan sunmayı başaramadı" ifadelerini kullanarak diplomasinin bu yılın sonuna kadar ilerleme kaydedemeyeceğini düşündüğünü belirtti.

ABD'li yetkililer son zamanlarda iki tarafın karşılıklı adımlar atmasını önerdi ancak İran bu fikri hoş karşılamadı. Hamaney pazar günü yaptığı açıklamada, İranlı yetkililerin yaptırımların yakın bir zamanda kaldırılmayacağını varsaymaları gerektiğini söyledi. Hamaney açıklamasının devamında şu ifadeleri kullandı:

ABD'liler tüm yaptırımları kaldırmalı. Bunu yaptıklarından emin olacağız ve yaptırımların kaldırılması durumunda yükümlülüklerimizi sorunsuz bir şekilde tekrar yerine getireceğiz. Çok sabrettik.

Üst düzey Avrupalı ​​bir diplomat, meselenin çıkmaza girdiğini, seçimlerden önce zamanın daraldığını ancak nükleer anlaşmadaki Avrupalı ​​tarafların -Fransa, İngiltere ve Almanya- halen ilerleme kaydedilmesi için çaba gösterdiğini aktardı.

Avrupa Birliği'nden (AB) bir yetkili, seçimlerden önce ilerleme kaydetme şansının yüzde 50 olduğuna dikkat çekti ancak doğrudan müzakerelerin yapılması yerine dolaylı yoldan iletişim kurmanın süreci hareketlendirebileceğini vurguladı.

Bir diğer Batılı diplomat da yapılan değerlendirmenin Hamaney'in şu an için geri adım atmayacağı yönünde olduğunu, ancak Washington ve Avrupalı ​​ortaklar arasında reddetmesi muhtemel olsa da İran'ın haziran ayından önce bir teklif götürme ihtimalinin yüksek görüldüğünü bildirdi.

Eurasia Group danışmanlık şirketinde analist olarak çalışan Henry Rome konuya ilişkin şu değerlendirmede bulundu:

Hamaney'in açıklamaları, ABD ve İran'ın İran cumhurbaşkanlığı seçimlerinden önce nükleer anlaşmayı canlandıramayacağı yönündeki görüşlerimizi destekler nitelikte. İki ülke arasında bir toplantı yapılma olasılığı var ancak haziran ayından önce bu pek mümkün değil.

ABD'li bir yetkili ülkesinin, fırsatın mayıs ayında İran'daki iç siyasete odaklanılmasıyla birlikte nisan ayında kaçtığını görmesine rağmen Tahran'ın seçimlerden önce müzakerede bulunmaktan vazgeçtiği gibi bir sonuca varmadığını söyledi. Yetkili açıklamasında şu ifadeleri kullandı:

Bizim ve başta İran olmak üzere diğerlerinin tutumu, önümüzdeki haftalarda neler yapılabileceğini halen araştırma yönünde. Batı, kapıları kapatma zamanının geldiğini henüz düşünmüyor. Çünkü seçimlerden önce hiçbir şey olmayacak.