Amerikan Alman Marshall Fonu (GMF) adlı düşünce kuruluşunun “Türkiye’nin 2021’de Dış Politika Öncelikleri: Ana Muhalefet Partisinden Bir Bakış” başlıklı online panelinde konuşan CHP Dış İlişkilerden Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Emekli Büyükelçi Ünal Çeviköz, Türk-Amerikan ilişkilerinin hiçbir zaman kolay ilişkiler olmadığını, özellikle 2003’ten sonra ilişkilerde pek çok ciddi zorluğun yaşandığını söyledi.

AK Parti iktidarı döneminde Türk dış politikasının üç önemli unsurunu kaybettiğini savunan Çeviköz, bunları tarafsızlık, öngörülebilirlik ve güvenirlilik olarak sıraladı.

Çeviköz, bunun sonucunda Türkiye’nin uluslararası arenada, müttefikleri arasında ve bölgede daha yalnızlaşmış bir hale geldiği görüşünü dile getirdi.

AK Parti yönetiminin ilk dönemlerinde Arap sokaklarında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a büyük desteğin olduğu şeklinde bir algının oluştuğunu hatırlatan Çeviköz, ancak bölgede artık Türkiye’nin önemli bir rol model olarak görülmediğini, hatta yük olarak algılandığını söyledi, “Çünkü tarafsızlığını kaybetti, sorunların çözümünde taraf tutmaya başladı” dedi.

Çeviköz, CHP olarak ise dış politikada bundan farklı bir yaklaşıma sahip olduklarını belirterek, Türkiye’nin bu yalnızlaşmadan kurtulmak için uluslararası topluma yeniden entegre olması gerektiğinin altını çizdi.

 “Biden ilişkilerde kurumları daha çok öne çıkaracak”

ABD’de resmi olmayan sonuçlara göre seçilmiş başkan ilan edilen Joe Biden’ın yönetiminin transatlantik ilişkileri geliştirmek için pek çok şeyi değiştireceği tahmininde bulunan Çeviköz, diyalog ve işbirliğine yönelik vurgunun da AK Parti iktidarında eksik olan bir başka unsur olduğu görüşünü dile getirdi.

Başkan Donald Trump zamanında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın daha ziyade telefon üzerinden dış politika yürüttüğünü kaydeden Çeviköz, Biden’ın ise kurumsal ilişkileri daha çok öne çıkaracağını, bu sayede Dışişleri Bakanlığı ile Savunma Bakanlığı’nın da ilişkilerde devreye girmesini beklediğini söyledi.

Bunun yanında Biden’ın demokrasi, hukukun üstünlüğü ve temel hak ve özgürlüklere daha fazla vurgu yapacağını da ifade eden Çeviköz, bu konuda Türkiye’deki duruma ilişkin Avrupa Birliği gibi CHP olarak da kaygı duyduklarını söyledi, Türkiye’nin dış politikada giderek daha çatışmacı ve askeri seçeneklere daha çok bel bağlayan bir duruş sergilediğini savundu.

Çeviköz, terörle mücadele yasasının da uluslararası standartlara uygun hale getirilmesi, temel hak ve özgürlüklerin etkili şekilde korunduğu bir mekanizma oluşturulması gerektiğini vurguladı.

Ünal Çeviköz, Türkiye’nin uluslararası topluma temel hak ve özgürlüklere saygı gösteren bir ülke olduğu yönünde güvence vermesi gerektiğini, bu sayede yabancı doğrudan yatırımların Türkiye’ye geri gelmeye başlayacağını, bunun da Türk ekonomisinin toparlanmasına katkı sağlayacağını söyledi.

CHP olarak laik bir dış politikanın yürütülmesine de çok önem verdiklerini belirten Çeviköz, iç ve dış politikanın din temelli olmaması gerektiğini söyledi, Müslüman Kardeşler’e yapılan çok güçlü vurgunun tarafsızlığa gölge düşürdüğü görüşünü dile getirdi. Çeviköz, AK Parti’nin siyasi İslam’ı Türk dış politikasına soktuğunu, bunun değişmesi gerektiğini ileri sürdü.

“Transatlantik birlik yeniden inşa edilmeli”

Çeviköz, Biden yönetiminde Türkiye’yle ilişkileri düzeltmek için ortada ne gibi fırsatların olduğu şeklindeki bir soruyu yanıtlarken, daha güçlü bir transatlantik birliğin Trump yönetiminde eksik olduğuna işaret ederek, ABD ve Avrupa arasında güçlü ilişkilerin yeniden tesis edilmesi gerektiğini vurguladı. Çeviköz, bunun NATO'nun Rusya'nın yanı sıra örneğin Çin gibi diğer yükselen güçlerle ilişkileri üzerinde de belirleyici olacağını söyledi.

Çeviköz, bu transatlantik birliğin oluşması halinde, bunun "Türkiye'yi NATO üyeleri topluluğuna geri getireceğini" belirtti.

“S-400’ün aktif hale getirilmemesi hükümetin gündemine gelecek”

"Bugün NATO üyeleri Türkiye'nin Rusya'yla yakınlaşmasına bakınca, basitçe ve meşru biçimde şu soruyu soruyorlar: Türkiye NATO'dan uzaklaşıyor ve Rusya ve Çin'le stratejik bir ittifak kurma seçeceğine mi yaklaşıyor? Böyle bir şey yok ama bunun böyle olmadığını göstermeliyiz" diyen Çeviköz, konuyu S-400 sorununa getirerek, CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu'nun 2,5 milyar dolar harcandığı ama NATO sistemleriyle uyumlu olmadığı için aktif hale getirilemeyeceği gerekçesiyle S-400'ler için muhtemelen Türkiye'nin tarihindeki "en pahalı hurdalık" olarak değerlendirileceği açıklamasını hatırlattı.

Çeviköz, S-400'lerin aktif hale getirilmemesi seçeneğinin muhtemelen hükümetin gündemine geleceğini, eğer gelmezse de "CHP'nin liderlik edeceği bir sonraki hükümetin gündemine kesinlikle geleceğini" belirterek, bu olduğu takdirde Türkiye'nin F-35 uçaklarının ortak üretimi ve satışı programına tekrar dahil edilmesinin beklenmesi gerektiğini söyledi.

Çeviköz, Türkiye’nin NATO'nun stratejik konseptinin yeniden oluşturulması çabalarında da oynayabileceği çok önemli rollerin olduğu değerlendirmesinde bulundu.

“Biden yönetiminden ilk beklentimiz demokrasiye vurgu”

“Biden’ın Türk-Amerikan ilişkilerini onarmak için Türkiye’ye Trump’ın önermediği neleri önerebileceği” sorusuna Çeviköz, “Demokrasi” yanıtını verdi. Çeviköz, “Biden yönetiminden ilk beklentimizin şu olacağını düşünüyorum: Hukukun üstünlüğüne, demokrasiye, yargı sisteminin siyasetten arındırılmasına, güçler ayrılığına, demokratik reformlara, medya, ifade, toplanma özgürlüğü gibi tüm temel hak ve özgürlüklere çok güçlü bir vurgu yapması” diye konuştu.

Biden yönetiminin Türkiye’ye bu ilkeleri hayata geçirmek için çağrı yapması gerektiğinin altını çizen Çeviköz, bunun karşılığında da iki ülke arasında ticaret ilişkilerini geliştirme yolunda adımların atılması ihtiyacını vurguladı.

“Suriye sorunuyla Kürt sorunu birbiriyle bağlantılı”

Çeviköz, Suriye’yle ilgili bir soruyu yanıtlarken de Suriye sorunun Kürt sorunuyla çok bağlantılı olduğunu, CHP olarak Kürt sorununun çözümü konusunda çok ciddi bir vizyona sahip olduklarını, bunu bir insan hakları meselesi ve Türk halkının kendi içinde tarihi bir uzlaşması olarak gördüklerini söyledi.

Çeviköz, Türk halkı içerisinde, AK Parti iktidarının Kürtler'i hep PKK terörüyle ilişkilendirdiği şeklinde giderek artan bir algının olduğu görüşünü dile getirerek, PKK terörüyle Kürt kökenli vatandaşlar arasında kesin bir ayrımın yapılması, Irak ve Suriye'deki Kürtler'le de ilişkilerin geliştirilmesi gerektiğini vurguladı.

Çeviköz, "Eğer bu meseleye eşitlik temelinde ve insan hakları perspektifinden bakabilirsek, terör sorununu da çözebiliriz" dedi.

Independent Türkçe, Amerika'nın Sesi