Yeni bir araştırma, tropik ormanlardaki bitkilerin, böceklerden korunmak için koku kimyasallarını maskeleyebildiğini ve bunun kendileriyle otoburlar arasındaki koku kimyasallarını kodlayan genetik bilgiye dayalı "evrimsel silahlanma yarışındaki" en önemli avantajlardan biri olduğunu gösterdi.

"Evrimsel silahlanma yarışı" avcı çita ve avı ceylanın daha hızlı koşma özellikleri kazanmasında görülebileceği gibi, en az iki türün birbirlerindeki bazı özelliklerin güçlenmesini ya da çeşitlenmesini sağlayacak etkileşimde bulundukları evrimsel süreçlere verilen isimdir.

Avrupa ve Kuzey Amerika’dan uluslararası bir araştırma ekibi, Meksika’nın batı kıyılarında yer alan Chamela-Cuixmala isimli tabiatı koruma alanının tropik ormanlarındaki 28 böcek ve 20 bitki türünü inceledi.

Phys.org’un haberine göre, çalışma, “karmaşık bitki topluluklarının" üyelerinin diğer türlere benzeyen kokular salgılamasına ve bu sayede otçul hayvanlardan korunarak hayatta kalma ihtimallerini arttırmalarına ışık tutuyor.

Birleşik Krallık’taki Kraliyet Botanik Bahçeleri’nden (Kew Bahçeleri) profesör Phil Stevenson şunları söyledi: “Kolay ayırt edilebilen kokular otoburlar için avantaj, bitkiler içinse dezavantajdır. Dolayısıyla bu (evrimsel) silahlanma yarışıyla ilgili bilgi sahibiyiz. Bitkiler yerlerinin saptanmasından ve yenilmekten kaçınmak istiyor. Yapabilecekleri en iyi şey diğer bitkiler gibi kokmak.”

Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nden (MIT) Pengjuan Zu’nun başyazarı olduğu çalışmada, bilim insanları ilk kez bu kadar geniş çeşitlilikteki bitki ve böceklerin etkileşimlerini analiz etmeyi başardı.

Bitkiler ve böcekler arasındaki kedi fare oyununa benzeyen evrimsel yarışı anlamaya çalışan şimdiye kadarki çalışmalar, yalnızca kontrollü ortamlarda yapılmış ve tekil bitki türlerine odaklanmıştı.

Ekip, bu araştırmaların gerçek ormanlarda ortak varlık gösteren bitki ve böcek türlerinin bütünlüğünü yansıtmaktan çok uzak koşullarda gerçekleştiğini ifade ediyor.

Bunu sağlamak isteyen Zu, 20 bitkinin salgıladığı kimyasal kokuları silikon tüplere toplayara,k analiz etmek üzere Meksika’dan Londra'daki Kew Bahçeleri'ne getirdi.

İnsanlardaki iletişim modellerini anlamak için kullanılan bilgi kuramının bir türevini ve evrimsel biyolojinin var olan bilgilerini kullanan bilim insanları, bölgedeki bitki-otobur iletişim ağlarının modellemelerini ortaya çıkardı.

Hakemli bilim dergisi Science’de yayımlanan yeni araştırma, bitki türlerinin otçul böcekler karşısında yalnızca tekil türler olarak değil, aynı zamanda topluluk düzeyinde karmaşık ağlarla evrimleştiklerini göstererek yeni bir bakış ortaya koyuyor.

Zu şunları açıkladı: “Artık biliyoruz ki, karmaşık bitki topluluklarında bitkilerce üretilen tüm kimyasallar, bitkilerin kimyasal kamuflajı için önemli rol oynayan bilgiler taşıyor.”

Araştırmacılar, yeni çalışmanın aynı zamanda gelecekteki çalışmalarda, etçiller ya da böcek yiyen canlılar gibi bu besin zincirindeki diğer canlılar arasında da bilgi geçişinin devam edip etmediğinin araştırılmasına katkı sağlayacağını düşünüyor.

Zu sözlerine şunları ekledi: “Sonuç olarak, otoburlar belirli konak bitkileri saptayacak bilgilere sahip olacak şekilde evrimleşmek zorundaydı.”

Zoe, bu bilginin otobur böcekleri avlayan etçiller de paylaşılabileceğini ve besin zinciri boyunca bir bilgi zincirinin aktarılabileceğini öne sürdü.

Independent Türkçe için derleyen: Umut Can Yıldız

Independent Türkçe, Phys.org