Türkiye'de 242 tünel var ve bunlardan ikisinde geçiş ücreti ödeniyor. Biri Avrasya Tüneli, diğeri Göcek Tüneli.
Göcek’te aynı rotaya sahip, yan yana inşa edilen iki tünel mevcut. Göcek 1 ve Göcek 2...
Bu tüneller özel bir şirket tarafından işletiliyor. Diğer dağ tünelleri ücretsizken Göcek'te geçişler paralı ve ücreti de geçtiğimiz günlerde zamlandı.
Göcek 1 tüneli, özel bir şirket tarafından yapılmıştı, hemen yanındaki Göcek 2 ise devlet eliyle yapıldı ama o da ücretli.
Üstelik yapımı sürerken yeni tünelin “ücretsiz” olacağı açıklanmıştı.
Bölge halkının aklında onlarca soru var. Bunlardan ikisi 41 yıllık bir hikayenin ardından tamamlanan birinci Göcek Tüneli’nin duvar komşusu ikinci Göcek Tüneli'nin neden yapıldığı ve kamunun yaptığı diğer tüneller ücretsizken, burada paralı geçişlerin neden devam ettiği...
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Muğla Milletvekili Avukat Burak Erbay, konuyu Meclis gündemine taşıdı. Bir soru önergesi hazırladı.
1) 41 yılda tamamlanan ilk tünel
Muğla-Antalya arasında yer alan ve Dalaman’ı Göcek’e bağlayan Göcek Tüneli fikri ilk kez 1965’te dönemin Bayındırlık ve İskan Bakanı Haldun Menteşeoğlu tarafından ortaya atılmıştı.
Yarım saatlik rampa tırmanışını beş dakikaya düşüren tünel için ihaleye ise ilk kez 1996’da çıkıldı.
İnşaatına 2005’te başlanan 960 metre uzunluğundaki, 12 metre genişliğindeki tünel 2006’da tamamlandı ve dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından 8 Eylül 2006’da açıldı.
2) İşletmesi devlette değil özel şirkette
Yap-İşlet-Devret modeli ile tamamlanan Göcek 1. Tüp Tüneli’nin işletmesi 20 Ocak 2032’ye kadar Göcek Tüneli İnşaat ve Taahhüt Anonim Şirketi’ne verildi. Özel şirket kontrolündeki tünel için gidiş ve gelişte ayrı ayrı ücret alınmaya başlandı.
Zira Göcek 1 Tüneli imtiyaz sözleşmesinde “Ücretler her iki yöndeki trafikten de ayrı ayrı alınacaktır” hükmü bulunması nedeniyle çift yönlü ücret alınıyor.
Sözleşme gereği, 2006’da tamamlanan tünel, 25 yıl işletildikten sonra devlete devredilecekti.
Tünel için 13 milyon dolar para harcandı. O dönemin kuruyla bu, 19,5 milyon Türk Lirası’na, güncel kurla yaklaşık 70 milyon Türk Lirası’na denk geliyor.
3) Hemen yanına ikinci tünel
Karayolları Genel Müdürlüğü, ilk tünelin hemen yanında Göcek 2 Tüneli’nin inşaatına 2013’te başladı. Aralık 2015’te tamamlanan tünelin 2016’da hizmete açılacağı söylendi ancak 2018’de açıldı.
Göcek 2 Tüneli’nin faaliyete geçmesiyle birinci tünel bakıma alındı.
62 milyon liraya mal olan 868 metre uzunluğu ve 8 metre genişliğindeki tünelin işletmesi yine “Yap-İşlet-Devret” modeli kapsamında Göcek Tüneli İnşaat ve Taahhüt Anonim Şirketi’ne verildi.
2015 tarihinde dönemin Başbakanı Ahmet Davutoğlu, Muğla’da yaptığı mitingde, ikinci tünelin ücretsiz olarak hizmet vereceğini söylemişti. Ancak tünel geçişinden hala ücret alınıyor.
4) Neden ücret alınıyor?
CHP, Göcek Tüneli’nin diğer tüneller gibi kamulaştırılması gerektiğini savunurken tünel ücreti otomobiller için 3,5 liradan 5,5 liraya, 2019 başı itibariyle de 7 liraya yükseldi. Gidiş-geliş ücreti ise toplam 14 lira.
Aynı şekilde kamyonetlerden daha önce alınan 4,5 lira önce 8, daha sonra 10 liraya yükseltildi.
En yüksek ücreti vermek zorunda kalan tır şoförleri için 10 lirayla başlayan maliyet ise önce 17, sonra 22 lira oldu.
Yeni tünelle birlikte daha da artan geçiş ücretleri nedeniyle sürücülerin eski dağ yoluna talebi arttı. “Göcek rampaları” olarak da bilinen 800 metre rakımlık yolda uzun kuyruklar oluştu.
CHP’nin eski Muğla Milletvekili Nurettin Demir, Haziran 2017’de verdiği soru önergesinde Göcek 1 Tüneli’nin kamulaştırılarak ücretsiz hale gelip gelmeyeceğini ve hangi araçların ücrete tabi olduğunu sormuştu.
Dönemin Ulaştırma Bakanı Ahmet Arslan imzasıyla Nurettin Demir’e verilen yanıtlar şöyle:
“Tünelden tamamen ücretsiz geçişin sağlanması hususu, Göcek Tüneli İnşaat ve Taahhüt A.Ş.’nin taraf olduğu sözleşme de gözetilerek Karayolları Genel Müdürlüğü ve Bakanlığımız nezdinde değerlendirilmekte olup, henüz bir karar verilmemiştir. İşletmeci firma ile Karayolları Genel Müdürlüğü arasında Yap-İşlet-Devret imtiyaz sözleşmesi dışında herhangi bir anlaşma bulunmamaktadır.
Göcek Tüneli İmtiyaz sözleşmesinde tünelden ücretsiz geçecek herhangi bir araç veya kişiden bahsedilmemesine rağmen, Göcek Tüneli İnşaat ve Taahhüt A.Ş. Yönetim Kurulu’nun son almış olduğu ve 19 Mayıs 2017 tarihinden sonra uygulamaya başladığı karar ile tünelden; özel ve resmi tüm ambulanslar, Orman Genel Müdürlüğü’ne ait yangın müdahale araçları, kolluk kuvvetlerine ait araçlar, Valilik ve Kaymakamlık makamına ait resmi araçlardan ücret talep edilmemekte ve gişelerde bekletilmemektedir. Ayrıca aciliyeti beyan edilen durumlarda ambulans şartı aranmadan her türlü aracın gişelerde bekletilmeden ücretsiz geçiş yapmaları sağlanmaktadır. Şirket yönetimi tarafından daha önce verilen ücretsiz geçiş kartları ise iptal edilmiştir.”
5) Şirketle yapılan anlaşma neden altı yıl önceye çekildi?
Göcek Tüneli İnşaat ve Taahhüt Anonim Şirketi ile imzalanan sözleşmeye göre işletme hakkı 2032’ye kadar şirketindi. Ancak yeni tünelle birlikte bu süre 2025’e çekildi.
CHP Muğla Milletvekili Süleyman Girgin, ocak ayında yaptığı açıklamada, 2015 yılında vatandaşın seçim öncesi kandırıldığını söyleyerek, sözleşmedeki 6 yıllık “indirimi”, “İlk sözleşme gereği şirket 2032 yılına kadar kazanacağı parayı 2025 yılına kadar vatandaştan çıkaracak” diyerek değerlendirmişti.
“Devletin yaptığı bir tüneli bir şirket işletmekte ve buradan ekonomik gelir elde etmektedir. Bu uygulamaya derhal son verilmeli ve Göcek Tüneli ücretsiz olmalıdır” diyerek 18 Şubat’ta TBMM’ye bir soru önergesi veren Burak Erbay ise Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Mehmet Cahit Turhan’a şu soruları yöneltti:
- Bakanlığınıza bağlı Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından yapılan ya da yap-işlet-devret modeli ile özel şirketlere yaptırılan kaç adet tünel bulunmaktadır?
- Bu tünellerde ücretli geçiş uygulaması var mıdır, varsa bu tüneller hangileridir?
- Göcek Tüneli’ni inşa eden firma ile yapılan sözleşme feshedilecek ve bu tünel Karayolları Genel Müdürlüğü’ne devredilecek mi ve bu tünelden geçişler ücretsiz olacak mı?
- Ücretli geçişin sağlandığı Göcek Tüneli’nin yanına Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından ikinci bir tünel yapılmıştır. Bu tünel hangi amaçla yapılmıştır, bu tünel ücretsiz geçişe açılacak mıdır?
- Kamu kaynakları ile tünel yapılabildiği halde daha önce neden yap-işlet-devret modeli ile tünel yaptırılmıştır?
- Göcek Tüneli’nde bakım yapılması nedeniyle şu anda geçişler Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından yaptırılan ikinci tünelden sağlanmaktadır. Ancak bu tünelden de geçişlerde ücret alınmaktadır. Karayolları Genel Müdürlüğü, kamu kaynakları ile yapılan bu tünelin kullanılması karşılığında firmadan her hangi bir ücret almakta mıdır?,
- Karayolları Genel Müdürlüğü bu tünelin kullanılması karşılığında firmadan her hangi bir ücret almıyorsa kamu imkanlarıyla yapılan bir tünelin özel bir şirkete ücretsiz kullandırılması nedeniyle kamu zararı ortaya çıkmakta mıdır?
- Vatandaşların vergileriyle oluşan kamu kaynakları kullanılarak yaptırılan bir tünelin özel bir şirkete tahsis edilmesi ve bu şirket tarafından bu tünelden geçişlerde ücret alınmasının hukuki dayanağı var mıdır?
