Çin’in Vuhan kentinde tespit edildikten sonra dünya çapında yayılan yeni koronavirüs, tüm önlemlere rağmen etkisini sürdürüyor.

Dünya çapındaki vaka sayısının bugün itibarıyla 187 bini geçtiği bildirilirken, iyileşenlerin sayısının 80 bine ulaştığı, 7 binden fazla kişinin de virüs yüzünden hayatını kaybettiği kaydedildi. Sağlık görevlilerinin henüz pandeminin başında olduğumuza dair uyarılar göz önüne alındığında bu rakam artabilir.

Öte yandan uzmanlar koronavirüs gibi salgınların üstel büyüdüğünü, yani katlanarak arttığını ve derhal müdahale edilmesi gerektiğini düşünüyor.

Ulusal Alerji ve Enfeksiyon Hastalıkları Enstitüsü yöneticisi Anthony Fauci, 10 Mart’ta gerçekleşen basın toplantısında “Şunu fark etmeliyiz ki birkaç ay önce yaptıklarımızı artık yapamayız” dedi. Buna göre şimdi salgını hafifletmezsek “haftalar kaybedeceğiz” ve iş işten geçmiş olacak. Salgını hafifletmenin yolu da belirli önlemlerden geçiyor.

Washington Post’un yayımladığı simülasyonlar, yayılımı azaltmada en etkili faktörün “artırılmış sosyal mesafe” tedbirleri olduğunu gösterdi.  Kovid-19 salgınının 200 kişilik bir bölgede yayılma biçimini gösteren simülasyonlar, salgın karşısında 4 farklı eylem modelini ele aldı.

Önlem alınmayan model
 

Görüntüdeki kahverengi noktalar hastaları, pembe noktalar iiyileşenleri, mavi noktalarsa enfekte olmayanları gösteriyor (Washington Post)

İlk modelde virüsün yayılımını durdurmaya yönelik önlem alınmadığı görülüyor. Simülasyonda yanısıtlan küçük bir bölge olduğu için hastalık tüm nüfusa hızla yayılıyor. Ancak ülke ölçeğinde düşünürsek, salgın yavaşlamadan önce grafikteki çan eğrisinin daha da dikleşebileceği belirtiliyor.

Karantina modeli

Simülasyon değil de gerçek yaşam söz konusu olduğunda ülke nüfuslarının büyük bölümünü enfekte etmeden önce salgının yavaşlatılması gerekiyor.
 

(Washington Post)

Bu modelde de salgını yavaşlatmak için Çin yönetiminin  Hubei eyaletinde uyguladığı zorunlu karantina ele alınıyor. Ancak hasta nüfusu sağlıklı olanlardan tamamen ayırmanın mümkün olmadığı sonucuna varılıyor.

Baltimore eski sağlık komiseri Leana Wen’in sözlerine yer verilen haberde şu ifadeler yer alıyor:

Birçok insan şehirde çalışıyor ama banliyölerde yaşıyor. İnsanlar ailelerinden ayrılacak mı? Her yolu nasıl kapatabilirsiniz? Malzemeler insanlara nasıl ulaşacak?

Georgetown Üniversitesi'nden Prof. Lawrence O. Gostin de “Gerçek şu ki, bu tür karantinalar çok nadirdir ve asla etkili değildir” diyor.

Neyse ki salgını yavaşlatmanın başka yolları da var. Halk sağlığı uzmanları, sosyal mesafe kapsamındaki önlemlerin viral pandemilerin kontrol altına alınmasında temel olduğunu düşünüyor.

Harvard Tıp Okulu'na göre sosyal mesafe, enfekte bir kişi öksürdüğünde veya hapşırdığında ortaya çıkan damlacıkları bir başkasının soluması riskini azaltmak için bireyler arasında yeterli mesafeyi koruma anlamına geliyor. Kısacası insanların her gün genellikle farkında bile olmadan sergilediği bazı davranışların değiştirilmesini gerektiriyor. Çünkü insanlar daha az hareket eder ve birbirleriyle daha az etkileşime girerse, virüsün daha az yayılma fırsatı oluyor.

Sosyal mesafe tedbirleri gevşerse yayılım artıyor

Ancak gönüllülük esasına dayanan bu modelde bazı insanlar hala dışarı çıkıyor. İşleri ya da diğer nedenler yüzünden tedbirleri gevşeten ya da uyarıları dikkate almayan insanlar, virüsün yayılma olasılığını artırıyor.

Yine de nüfusun 4’te birinin uyarıları dikkate almadığı bu modelde birim zamandaki hasta sayısının tedbir alınmadığı modele göre daha az olduğu görülüyor. Uzmanların “çan eğrisini düzleştirme ilkesi” dediği bu strateji, sağlık sistemleri ve çalışanları üzerindeki yükü azaltmada etkili.

Artırılmış sosyal mesafe en etkili model
 

(Washington Post)

Dördüncü modeldeyse daha sıkı sosyal mesafe tedbirlerinin daha fazla insanı kamusal alandan uzak tuttuğu ve virüsten koruduğu görülüyor.

Thomas Jefferson Üniversitesi Halk Sağlığı Okulu’ndan Drew Harris, “Kamusal alanda bulunma isteğini kamusal alanlaır kapatarak kontrol altına alırız. Çin her yeri kapatıyor, İtalya restoranlarını kapatıyor ve şimdi biz de bir şeyleri kapatıyoruz” diyor ve ekliyor:

Toplanma fırsatlarını azaltmak, insanların sosyal mesafe koymasını sağlar.

Nüfusun 4’te biri yerine 8’te birinin mobilizasyonuna izin verildiği bu modelde, birim zamandaki hasta sayısının iyice azaldığı ve virüsün yayılımını yavaşlatma daha başarılı olunduğu görülüyor.

Önlem alınmadığı, karantina uygulandığı, sosyal mesafe konduğu ve sosyal mesafe tebirlerinin artırıldığı 4 modelin grafikleri sırasıyla şu şekilde:

(Washington Post)

Independent Türkçe, Washington Post