Bilim iinsanları balina popülasyonunu korumak için sonar kullanımının yasaklanması yönünde çağrıda bulundu.
Çalışma, sonardan gelen askeri ses titreşimlerle onlarca memelinin öldüğü toplu karaya vurmalar arasındaki bağlantıyı araştırdı.
Uzmanlar, memelilerin çoğu zaman ses kaynaklarından uzağa yüzmeye çalıştıklarını ve bu durumun yönlerini kaybetmelerine sebep olduğunu söyledi.
Yönlerini kaybeden bu balinalar ise çok hızlı bir şekilde yukarı çıkarak vurgun yiyebiliyor.
Bu durum da topluca karaya vurarak ölen balinaların sayısını daha da artırıyor.
Araştırma için, Las Palmas de Gran Canaria Üniversitesi’nden araştırmacılar, yalnızca Kanarya Adaları'nı çevreleyen denizlerdeki gagalı balinalar incelendi.
2004'te bu bölgeye getirilen sonar yasağının karaya vuran balina sayısını azalttığı belirtildi.
Uzmanlar, bu ölümleri azaltmak için, gagalı balinaların savunmasız olarak listelendiği Akdeniz dâhil, yasağın uygulandığı alanların sayısının artırılması çağrısında bulundu.
Proceedings of the Royal Society dergisinde yayınlanan raporun yazarları şunları diyor:
“Hayvanlar, genellikle stres etkenine karşı kalp ve metabolizma hızının artmasıyla 'kaçış veya mücadele tepkisi' göstererek ve oradan hızla uzaklaşarak stresli durumlara tepki verebilir. Alışılmışın dışındaki toplu karaya vurma olaylarının devam ettiği bölgelerde orta frekanstaki aktif sonarın askıya alınmasını öneriyoruz.”
Gagalı balinaların bir kilometreden daha derine dalabilmesi normalde bir saatten uzun sürüyor.
Ancak sonara maruz kaldıklarında, iki saatten fazla bir sürede üç kilometre derinliğe kadar dalabiliyorlar.
St. Andrews Üniversitesi deniz hayvanı biyolojisi profesörü Peter Tyack, sonar sisteme maruz kalmanın “bazı balinaları çılgına çevirdiğini, bazılarının da basınç altında gazları yönetme yeteneklerini yitirdiğini, gaz kabarcıklarının balinaların yaralanmasına, ölmesine veya karaya vurarak ölmesine neden olabileceğini” belirtti.
The Independent'a açıklama yapan Tyack şunları söyledi:
“Mevcut politikalar İngiltere sularındaki deniz yaşamını korumuyor. Okyanustaki seslerin daha iyi izlenmesini vehassas türlerin tolere edilebilir derecede bu seslere maruz kalmasını sağlayan politikalara ihtiyaç duyuyoruz.”
Daha önce de bazı deniz biyologları, gemilerden gelen yabancı ses ve sonarın hayvanların duyularına zarar verebileceği konusunda uyarıda bulunmuştu.
Sonar sesine alışkın olmayan balinalar daha az risk altında
Araştırmada, sürekli olarak sonara maruz kalmayan gagalı balinaların aşırı davranışsal ve psikolojik tepkiler sergilediği, sonarın sürekli kullanıldığı denizlerde yaşayan balinaların ise daha az etkilendiği ortaya çıktı.
Sonar seslerine hiç alışkın olmayan hayvanların alışkın olanlara kıyasla daha fazla risk altında olduğu vurgulandı.
Balina ve Yunus Koruma Kuruluşu’ndan yönetici Sarah Dolman, son araştırmaların gagalı balinaların askeri tatbikatlara karşı "çok savunmasız" olduğunu doğruladığına dikkati çekti.
İrlanda ve İskoçya’da son dönemde 80’den fazla balinanın karaya vurması üzerine, askeri faaliyetlerin sahillere etkisi olduğuna da vurgu yaptı.
Balina ve yunusların karaya vurmasına ilişkin projeyi yürüten Doğal Tarih Müzesi Üyesi Travis Parker, “Ne yazık ki, her bir tür ve hatta her bir popülasyon, biraz daha farklı bir strateji gerektirebilir ve bu da sorunun çözülmesini zorlaştırıyor” diye konuştu.
Birleşmiş Milletler ve diğer uluslararası kuruluşlar da sonarın hayvanlar için büyük bir tehdit olduğu konusunda uyarıda bulunmuşlardı.
Sonar öncesi balinaların karaya vurması enderdi
1950'lerde denizaltıları tespit etmek için geliştirilen sonar sistemi bulunmadan önce gagalı balinaların topluca karaya vurması nadir görülen bir olaydı.
Ancak, 1960 ve 2004 yılları arasında kayıtlara geçen 100'den fazla toplu karaya vurma olayı var. Sonardan etkilenen hayvan türü sayısı da arttı.
Kanarya Adaları’ndaki sonar yasağının başlangıcından kısa bir süre önce, sonar içeren bir NATO tatbikatı sırasında on dört balina karaya vurmuştu.
Ayrıca 1985, 1988, 1989, 1991 ve 2002 yılındaki karaya vurmalar deniz tatbikatları ile aynı zamana rastladı. Geçen yaz sonarın sebep olduğu düşünülen bir başka vakada, beş balina İrlanda kıyılarında öldü.
*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
https://www.independent.co.uk/environment
Independent Türkçe için çeviren: Büşra Kırkpınar
© The Independent
