Çocukların anne veya babasından dolayı ölüm aylığına hak kazanabilmesi için Türkiye’de veya yabancı bir ülkede sigortalı olarak çalışmaması, kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olması gerekiyor.
Ceza ve tutukevlerindeki atölyelerde çalışanlar, Mesleki Eğitim Kanunu kapsamında işletmelerde mesleki öğrenim görenler, Yükseköğretim Kanunu kapsamında aylık brüt asgari ücretin altında ücretle çalışanlar ile Türkiye İş Kurumu’nun (İŞ KUR) düzenlediği kurslara katılanlar ölüm aylığı alabiliyor.
7103 sayılı Vergi Kanunları ile Bazı Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile getirilen önemli bir değişiklik de anne veya babasından yetim aylığı alan, eğitimine devam eden ve 25 yaşını doldurmamış kız ve erkek çocukların sigortalı olarak çalışmaya başlamaları durumunda artık yetim aylıklarının kesilmeyecek.
Ölüm (dul-yetim) aylığı nedir?
Sosyal güvenlik sisteminde ölüm riskine karşılık ölüm aylığı bağlanması söz konusu.
Ölen kişinin geride kalan hak sahiplerine ölen kişiden dolayı bağlanan aylığa ölüm aylığı ya da yetim aylığı denir.
Ancak ölen kişinin sigortalılık statüsü ve ölüm tarihine göre ölüm aylığı şartları farklıdır.
Bu nedenle, ölüm aylığı alınabilmesi için gerekli şartların iyi bilinmesi gerekir. Aksi takdirde ölüm aylığı alınamaz.
Yetim aylığından yararlanma şartları nelerdir?
Yetim aylığına hak kazanma şartlarını düzenleyen 5510 sayılı Kanun’da “yetim” kavramı kimleri kapsamaktadır?
5510 Sayılı kanunun 3'ncü maddesinin 7 numaralı bendinde “hak sahibi” kavramı “Sigortalının ve ya sürekli iş göremezlik geliri ile malullüğü ve yaşlılık aylığı almakta olanların ölümü halinde, gelir veya aylık bağlanmasına veya toptan ödeme yapılmasına hak kazanan eş, çocuk, ana ve ölüm aylığı babası” olarak tanımlanmıştır.
Bununla birlikte, ölüm aylığı bağlanmasına evlilik bağı içinde doğan çocuklar hak sahibidir.
Bir başka hak ise; Türk medeni kanununa göre sigortalı tarafından evlat edinilmiş, tanınmış ya da nesebi düzeltilmiş yahut babalığı hükme bağlanmış çocuklarında hak sahibi olduklarını belirtmek gerekir.
Öğrenimleri devam ederken hangi tür işlerde çalışanların yetim aylıkları kesilmez?
Açıklamasını yapacağımız düzenleme öncesi yetim aylığı alanlar, öğrenimlerine devam ediyor olsalar dahi aylıkları kesilmekte idi.
Söz konusu düzenlemenin bazı olumsuz sonuçlarından bahsetmek mümkündü.
Bu anlamda, yetim aylığının kesilmemesi için kişiler sigortasız, yani kayıt dışı çalışmayı tercih edebiliyorlardı.
Bunun yanında, aylığının kesilmemesi için işgücü piyasasına girmeyi hiç tercih etmeyenler de olabiliyordu.
7103 sayılı Kanun’un 66'ncı maddesiyle, 5510 sayılı Kanun’un 34'ncü maddesine aşağıdaki madde eklenerek bu sorun ortadan kaldırılmış oldu.
Düzenlemeye göre, hak sahibi çocuklardan 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, yükseköğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurmayanların, 4- a kapsamında sigortalı bir işte çalışmaları bunlara aylık bağlanmasına engel oluşturmayacak.
Yani, yetim aylığının kesilmesini gerektirmeyecek denilmiştir.
Hangi tür çalışmalarda yetim aylığı kesilir?
7103 sayılı Kanun'la yapılan düzenleme yalnızca 5510 aayılı Kanun’un 4/1 -a bendi kapsamında çalışmaları kapsamaktadır.
Bu doğrultu da anılan 4/1-b veya 4/1-c bendine tabi olarak ya da yabancı ülke mevzuatına göre çalışan gençlere aylık bağlanamayacağı gibi, aylık bağlandıktan sonra bu kapsam da çalışmaya başlayan gençlerin aylıkları kesilecektir.
Bu açıklamanın akabinde bir istisnai durumu da belirtmek gerekir.
4/1 -b bendi kapsamında sigortalı olunması aylık bağlanmasına ve kesilmesine sebep olsa da 5510 sayılı Kanun’un 50'nci maddesi kapsamında isteğe bağlı sigortalı olunan zorunlu çalışma kapsamında değerlendirilmediğinden, isteğe bağlı sigortalı olan gençlerin de aylıkları kesilmez.
25 yaşını dolduran geçenlerin durumu nedir?
Peki, Torba Kanun’da getirilen düzenlemeye göre belirtilen yaşların, yani 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, yükseköğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurmuş olanların durumu ne olacak?
Bu açıdan, erkek ve kız çocuklarını eskiden olduğu gibi farklı değerlendirmek gerekiyor.
İlk olarak, erkek çocukların sigortalı bir işte çalışmasalar dahi belirtilen yaşları doldurmaları durumunda yetim aylıkları kesiliyor.
Çalışma gücünü en az yüzde 60 oranında kaybederek malul sayılan erkek çocukları, söz konusu yaşları doldurduktan sonra da yetim aylığı alabiliyor.
Kız çocuklarına ise evli olmamaları koşuluyla herhangi bir yaş şartı olmaksızın yetim aylığı ödeniyor.
Belirtilen yaşları doldurduktan sonra yetim aylığı almaya devam eden kız çocuklarının, sigortalı bir işe girmeleri durumunda geçmişteki gibi yetim aylıkları kesilmektedir.
Çalıştığı için yetim aylığı kesilenler ne yapmalı?
Önceki düzenleme gereğince, sigortalı olarak bir işte çalışması nedeniyle daha önce yetim aylığı kesilmiş olan ve yukarıda belirtilen şartları taşıyan, yani belirtilen yaşları henüz doldurmamış olan kız veya erkek çocukların, yetim aylığının tekrar bağlanması için Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) başvuruda bulunmaları gerekiyor.
Bu kapsamda, söz konusu başvurular en yakın SGK Müdürlüğü’ne yapılabilir.
Başvuru yapanların yetim aylıkları 1 Nisan 2018 tarihinden geçerli olmak üzere yeniden başlatılmıştır.
Diğer taraftan, bu tarihten önceki dönem için geriye dönük herhangi bir ödeme yapılmayacak.
Sorularınız için: [email protected]
© The Independentturkish
