Iğdırlılar çok tehlikeli kirli hava soluyor

Iğdırlılar, kirli hava soluyor.

Her kış Iğdır'da hava kirliliği pik yapıyor. 

Iğdırlılar, Dünya Sağlık Örgütünün (DSÖ) ultra ince solunabilir partikül (PM2.5) için belirlediği 24 saatlik (günlük) ortalama 15 mikrogram/metreküp sınır değerlerinden 20 kat daha kirli hava soluyorlar.
 

Tablo 1. WHO (DSÖ)'ünün PM₁₀ ve PM_2.5 için sınır değerleri

PM_2.5, gözle görülmez ve insan saçından 30 kat daha küçükt.    
 

Şekil 1. Iğdır'da ölçülen PM_2.5 Değerinin DSÖ sınır değeri ile karşılaştırılması 

Şekil 2. PM_2.5 boyut karşılaştırılması

PM_2.5, insan sağlığı için çok tehlikeli bir kirleticidir.

PM_2.5 kirleticisi solunum sistemi ile direk ciğerlere kadar ulaşır ve insanı hasta eder, hatta erken ölümlerine neden olur.

PM_2.5 kirleticisi uzun süre havada askıda kalır, özellikle inversiyolu günlerde çökelmez ve sadece rüzgarın etkisiyle dağılır. 

PM_2.5 kirliliği, akciğer derinliklerine ulaşır ve kanserini tetikler. Kan dolaşımına ve kan beyin bariyeri BBB'ye geçebilir.

Soluduğunuz havadaki PM_2.5 kirlenmiş hava ömrü kısaltıyor.

PM_2.5 kirliliğine bağlı olarak 100 bin kişi başına her yıl erken ölüm oranı arasındaki ilişki Şekil 3'de şekilde verildi.
 

Şekil 2. PM_2.5 kirleticisi ile çeşitli erken ölüm arasındaki ilişki

Genel olarak, PM_2.5'e atfedilebilen 100 bin kişi başına düşen ulusal ortalama ölüm oranları, büyüklük sırasına göre daha fazla değişiyor.

100 bin kişi başına düşen erken ölüm oranları şu şekilde:

• Çin'de; ∼92,
• Rusya'da; ∼58,
• Hindistan'da; ∼47,
• Almanya'da; ∼40,
• Amerika'da; ∼33,
• Avusturya'da; ∼6.

PM_2.5 kirleticisi sessiz gizli katildir.

PM_2.5 kirliliğinin kısa vadeli sağlık etkileri;

• Kardiyovasküler;
  
     - Risk altında olanlarda miyokard enfarktüsü ve iskemi oranlarında artış,
     - Kalp yetmezliğinin şiddetlenmesi,
   
• Solunum;
  
    - Aritmi insidansında artış,
    - Derin ven trombozu insidansında artış,
    - İnme insidansında artış Hırıltıda artış,
    - Astımın alevlenmesi,
    - Kronik obstrüktif akciğer hastalığının alevlenmesi,
    - Bronşiolit ve diğer solunum yolu enfeksiyonlarının acil servis ziyaretlerinde artışlar olur.

Ve;

• PM_2.5 kirliliğine uzun süre maruz kalmak astım, kronik bronşit, kalp hastalığı gibi kalıcı solunum problemlerine ve erken ölümlere neden olabilir.
• PM_2.5 kirliliğine, hamile kadınların maruz kalması, ana rahmindeki bebeklerde "ömür boyu kalıcı hastalıklar" meydana getiriyor.
• Soluk borusu ve akciğerlerdeki iltihaplanmayı artırarak astım, KOAH ve akciğer kanserine neden oluyor.
• Kana geçerek kalp ve kan damarlarında inflamasyon ve oksidatif stresin artmasına neden olarak kardiyovasküler hastalıklara yol açıyor.
• Kan-beyin bariyerini geçerek demans ve nörodejeneratif hastalıklara yol açan nöroinflamasyona neden oluyor. PM_2.5'teki her 2 um/g artış için Alzheimer yüzde 4 oranında arttı.

Türkiye'de PM_2.5 le ilgili niye hala bir standart yok?

İnsan sağlığı için en tehlikeli kirleticilerden biri, PM_2.5'dur.

Çevre Bakanlığı PM2.5 için acilen en az AB normlarında standardı belirlemeli.

Ve PM2.5 kirliliğinden dolayı Iğdır ve benzeri şehirler hassas bölge ilan edilmeli.

Kirletici kaynaklar tespit edilerek çözüm yolları acilen uygulamaya konmalı.

Kirliliği yüksek olduğu günlerde kapı ve pencereleri mutlaka kapalı tutulmalı.

Dışarının kirli havası içeri alınmamalı. 

Mutlaka P₂ veya N95 maske takılmalı.

Nefes almada zorluk çekiliyorsa veya göğüste sıkışma hissediliyorsa, hemen acili aranmalı.

Astım dahil kalp veya akciğer rahatsızlığı olan kişiler, 65 yaş üstü kişiler, bebekler ve küçük çocuklar, hamile kadınlar ve diyabet hastaları çok dikkatli olmalı.

PM_2.5kirliliğinin sağlık maliyeti mutlaka tespit edilmeli. 
 

Şekil 3. _PM2.5 kirleticisi saatlik ortalama 100 mikrogram/metreküp ve üzerinde olduğunda insan sağlığı için çok tehlikeli

Iğdır'da _PM2.5 konsantrasyonu günlük ortalama olarak 300 mikrogram/metreküp üzerinde.

Iğdır'da günlük ölüm oranları ve hastaneye başvuru sayıları kamuoyu ile paylaşılmalı. 

Bir pakette 20 sigara var.

Her 22 mikrogram/metreküp _PM2.5 kirliliği, bir sigaraya eşdeğer.

Her gün Iğdırlılar bir paketteki 14 sigarayı tüketir gibi kirli hava soluyorlar.
  

Şekil 4. 22 mikrogram/metreküp PM_2.5 kirliliği bir sigaraya eşdeğer

Yani Iğdırlılar günde en az 14 adet sigara içmiş gibi kirli hava soluyorlar. 

Havada PM_2.5 kirliliği arttıkça erken ölüm oranı artıyor. 

2019 yılında Sessiz Katil PM_2.5 kirliliğinden dolayı Dünya'da yılda 4,1 milyon insan erken öldü.

Bu değer küresel ölüm sayısının yüzde 7,3'üne karşılık geliyor.

Bu erken ölümlerin 1,4 milyonu Çin'de, 0,85 milyonu Hindistan'da, 239 bini AB ülkelerinde, 150 bini Pakistan'da ve 50 bini ABD'de olmuştur. AB ülkelerinde en fazla can kaybı İtalya, Polonya ve Almanya'da görüldür. 

Türkiye'de hava kirliliği kaynaklı yıllık erken ölüm sayısı, 68 bin 440'dır. 

PM_2.5 kaynaklı erken ölümler, ağırlıklı astım dahil kalp veya akciğer rahatsızlığı olanlarda, 65 yaş üzeri insanlarda, yeni doğanlarda ve çocuklarda görülüyor.

Bunlar sırasıyla yüzde 92'si yetişkinler, yüzde 5'i yeni doğanlar ve yüzde 3'ü çocuklar arasında meydana geldi.

Ve Iğdırlılar kirli hava solumaya devam ediyorlar. 

Iğdır, Avrupa'nın ve Türkiye'nin havası en kirli kentidir.

Iğdır'da ölüm ve hastaneye başvuru sayıları günlük olarak kamuoyu ile mutlaka paylaşılmalı. 

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.