Çalışanların en çok merak ettiği konulardan bir tanesi de emekli olduğunda alacakları emekli maaşı. 

İster SSK, ister Bağ-Kur’dan Emekli olacak çalışanların alacakları emekli maaşı hesaplamasının nasıl yapıldığıdır. 

Yıllara, prim ödemelerine ve emekli olduğu sandığa göre farklılıklar gösteren sistemde aylıklar nasıl hesaplanıyor?

"Sosyal güvenlik reformu" adı altında son yıllarda yapılan düzenlemeler, emeklilikle ilgili hesapları da değiştirdi. 

Çoğu kişi ne zaman, hangi şartlarda emekli olacağını hesaplamakta zorlandığı gibi emekli maaşlarını da merak ediyor. 

Başlangıca dikkat 

SSK’dan emekli olmak için üç ayrı tarihe göre emeklilik koşulu aranıyor. 

Yeni düzenlemeyle emeklilikte 1 gün, 1 yıl fark ediyor. 

Bu nedenle, emeklilik yaşı ve prim gün sayısı hesaplanabilmesi için sigortalı çalışmaya başlanılan tarih ve yasal değişikliklerin yapıldığı andaki sigortalılık süresi önemli. 

Emekli aylıklarının hesaplanması yönteminde memur, kendi hesabına çalışanlar ve işçi ayrımı söz konusu. 

Sadece emekli olma yaşı değil emekli aylığı hesaplama yöntemleri de değiştiği için birkaç farklı hesap dönemi var.

Dönemler;

1. 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olanların durumu,
2. 8 Eylül 1999 ile 30 Nisan 2008 arasında sigortalı olanların durumu,
3. 30 Nisan 2008 sonrasında sigortalı olanların durumu.

Borçlanma yaparken dönem önemli midir?

Emekli aylığını yükseltecek en basit çözüm prime esas kazanç tutarının yüksek gösterilmesi. Yani SGK’ya yüksek ücret seviyesinden prim yatırmak.

İşverenlerinin gerçek ücretleri üzerinden prim yatırıp yatırmadığını kontrol etmek sigortalı açısından çok önemli. Aksi takdirde, emeklilikte hayal kırıklığı yaşanabilir.

Emekli aylığını yükseltecek bir diğer yöntem ise Ocak 2000 dönemi öncesi askerlik ve doğum borçlanmaları.

Bu dönem için borçlanma yapılırsa, bir de tavandan yani en yüksekten ödeyerek borçlanılırsa emekli aylığını yükseltmek mümkün.

Memurun emekli aylığı nasıl hesaplanır?

Memur emekli aylığı hesabı yapılırken memurun derece, kademe, hizmet süresi ve ek göstergesini bilmek yeterlidir.

Bu yüzden her memur, göreve başladığı andan emekli olacağı tarihte alacağı emekli maaşını yaklaşık olarak bilir.

Memur emekli aylığı hesaplanırken de;

• Memurun 657 sayılı Kanunun 43. Maddesindeki gösterge rakamı,
• Aynı kanunun ekindeki I ve II sayılı cetveldeki ek gösterge rakamı,
• Her yıl güncellenen memur maaş katsayısı,
• Taban aylığı ve kıdem aylığı,
• Memurun unvanına göre 5434 sayılı Kanunun ek 70. Maddesinde yer alan oran,
• Özel hizmet tazminatı,
• Varsa diğer tazminatları (makam, görev, temsil),
• Ve memurun hizmet süresi dikkate alınır.

Burada memur maaşını en fazla etkileyen faktör ek gösterge rakamıdır. Bu da memurun unvanına bağlı olarak değişim göstermektedir.

Ekim 2008’den önce göreve başlayan memurların emekli aylığı hesaplamasında gösterge ve katsayı sistemi esas alınıyor.

Bu hesaplamaya göre 25 yıl hizmet vermiş memurun aylık bağlama oranı yüzde 75. Yani ortalama aylık kazancın yüzde 75’i emekli aylığı olarak bağlanıyor.

Ekim 2008 sonrası ilk kez sigortalı olan memurlar 25 yıl çalışmaları karşılığı ancak ortalama aylık kazançlarının yüzde 50’sini yani yarısını emekli aylığı olarak alabiliyor.

Dolayısıyla bu durum, eski ve yeni memurların emekli aylıkları arasında ortalama yüzde 30 fark doğmasına neden oluyor.

Bağ-Kur emekli aylığı nasıl hesaplanır?

Bağ-Kur'luların (4/b) emekli aylığı hesabı, esas itibariyle SSK'lılara benzer.

Bağ-Kur'lular için de hesaplama yapılırken 2000 öncesi, 2000-2008 arası ve 2008 sonrası olmak üzere üç ayrı dönem söz konusu.

SSK'da olduğu gibi 2000 öncesi dönem gösterge sistemine göre, 2000 sonrası primleri ise güncelleme katsayısı sistemine göre hesaba dahil ediliyor.

Ancak Bağ-Kur'lular için farklı olan, 2008/Ekim ayına kadar basamak sistemine göre prim ödemiş olmaları.

SSK'lılar nasıl asgari ücretle bunun 6,5 katı arasında prim ödüyorlarsa, Bağ-Kur'lular da 1'den 24'e kadar basamaklar üzerinden prim ödüyorlardı.

Fakat 2008/Ekim itibariyle basamak sistemi kaldırıldı ve Bağ-Kur'lular da asgari ücret esaslı prim ödemeye başladılar.

1999'daki basamak önemli;

Bağ-Kur'luların aylıkları hesaplanırken, 2000 öncesi kısmi aylığı ayrı, 2000-2008/Ekim arası kısmi aylığı ayrı ve 2008/Ekim sonrası kısmi aylığı ayrı hesaplanıyor. Bunların toplamı ise, Bağ-Kur'luya bağlanacak aylığı belirliyor.

SSK'lılar için aylık hesabında emekli aylığının yüksek olmasındaki en önemli etken 2000 öncesindeki primlerdi.

Aynı durum Bağ-Kur'lular için de geçerli. Bağ-Kur'lu olarak 2000 öncesinde ne kadar fazla prim ödenmişse ve 31.12.1999 tarihinde ne kadar yüksek basamağa çıkılmışsa, alınacak emekli aylığı da o kadar yüksek olmaktadır.

2000 yılı öncesi kısmi aylık bulunup da bugünkü değerine güncellenince, sıra 01.01.2000 – 30.09.2008 dönemi kısmi aylık hesaplamasına geliyor.

Bu dönemde gösterge sisteminin yerine TÜFE ve gelişme hızından oluşan güncelleme katsayısı sistemine geçildi ve aylık bağlama oranı düşürüldü.

Dolayısıyla emekli aylığı miktarını bu dönemdeki çalışmalar daha az etkiliyor. Prim günü ve basamağı alınarak bu döneme ait kısmi aylık bulunuyor.

Bu nedenle, emekli aylığının yüksek olmasını isteyen Bağkur sigortalılarının prime esas kazançlarını yükseltmeleri, yüksekten prim ödemeleri alacakları emekli maaşına olumlu yönde katkı yapacaktır.

SGK’lının emekli aylığı nasıl hesaplanır?

Emeklilik için başvuruda bulunan SSK'lıların neredeyse tamamı, 2000 öncesi çalışması bulunan kişilerden oluşuyor.

Bu kişilerin emekli aylıkları hesaplanırken; 2000 öncesi, 2000-2008/Ekim arası ve 2008/Ekim sonrası olmak üzere üç farklı hesaplama yapılıyor.

Üç dönemin ayrı ayrı hesaplanması ile bulunan kısmi aylıklar birleştiriliyor ve kişinin bugünkü aylığı bulunmuş oluyor.

SSK'lı birinin emekli aylığı hesaplanırken;

1. 2000 yılından önceki çalışmalar gösterge sistemine göre dikkate alınıyor. Bu dönemdeki prim günü toplam çalışma içerisinde ne kadar fazlaysa, bağlanacak aylık o kadar yüksek oluyor. Zira bu dönemde aylık bağlama oranı diğer dönemlere göre oldukça yüksektir.
    
2. 1990-2000 arasında boşluğu olan ya da bu dönemde asgari ücretten prim ödemiş olanların maaşı, diğerlerine göre daha düşük bağlanıyor.
    
3. 2000 yılı hesaplamasının ardında sıra 01.01.2000-30.09.2008 dönemi kısmi aylığın hesabına geliyor. Bu dönemde gösterge sisteminin yerine TÜFE ve gelişme hızından oluşan güncelleme katsayısı sistemine geçildi ve aylık bağlama oranı düşürüldü.
   
   Dolayısıyla emekli aylığının miktarını bu dönemdeki çalışmalar daha az etkilemekte. Prim günü ve ortalama kazanç esas alınarak bu döneme ait kısmi aylık bulunuyor.
    
4. Şimdi sıra 2008/Ekim sonrası yani sosyal güvenlik reformundan sonraki kısmi aylığın hesaplanmasına. Bu dönemde tıpkı 01.01.2000 – 30.09.2008 dönemi kısmi aylığın hesabındaki güncelleme katsayısı kullanılıyor.
   
   Fakat burada farklı olarak gelişme hızının tamamı değil %30'u dikkate alınıyor. Ayrıca aylık bağlama oranı da yıllık %2'ye düşürülmüş durumda. Bunun neticesinde toplam çalışmalar içerisinde emekli aylığını en az bu dönemdeki çalışmalar etkiliyor.
   
   Burada önemli bir durumu da açıklamakta fayda var. Bazı çalışanlar için çalıştıkça emekli aylığı düşüyor.
    
5. 2008/Ekim sonrasına ait kısmi aylık da bulununca, üç döneme ait kısmi aylıklar birleştiriliyor ve bugünkü aylık ortaya çıkmış oluyor.

2000 yılına kadar tüm çalışanlar için (SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı) emekli aylıkları gösterge ve katsayı sistemine göre hesaplanıyordu.

1999 yılında yapılan değişiklikle, memurlar için aynı sistem korundu ancak SSK'lı ve Bağ-Kur'lular için yeni bir sisteme geçildi.

Daha sonra 1 Ekim 2008 itibariyle yine emeklilik hesabında bazı değişiklikler yapıldı. 

Sorularınız için: [email protected]