Ay girdaplarının nedeninin magma olabileceği öne sürüldü.
Dünya'nın uydusunun yüzeyinde açık renkli kıvrımlar şeklinde, Ay girdabı denen bölgeler var. Bu oluşumlar uzun zamandır ilgi çekerken, nereden geldikleri henüz tam olarak bilinmiyor.
Ay'ın, Dünya'dan farklı olarak bir manyetik alanı yok. Bu nedenle Güneş rüzgarları hiçbir engel olmadan gökcismine girerek buradaki kayaların kimyasal reaksiyonlar sonucu zamanla kararmasına yol açıyor.
Bilim insanları Ay girdaplarındaki kayaların manyetize olarak Güneş rüzgarından gelen parçacıkları başka bir yere yönlendirdiğini ve bu yüzden bu kıvrımların açık renkli olduğunu düşünüyor. Fakat bu kayaların nasıl manyetize olduğu bilinmiyor.
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Journal of Geophysical Research: Planets adlı hakemli dergide yayımlanan bir çalışmada bu girdaplara Ay'ın magmasının yol açtığı öne sürülüyor.
Çalışmanın ortak yazarı Michael J. Krawczynski, bazı kıvrımlara uyduya çarpan cisimlerin yol açmış olabileceğini ancak bazılarının bu şekilde açıklanamayacağını düşünüyor.
Krawczynski "Bazı girdaplar var ki, bir çarpmanın bu şekil ve büyüklükteki bir şeyi nasıl yaratabileceğinden emin değiliz" diyerek ekliyor:
Bir başka teori, yeraltındaki lavların manyetik bir alanda yavaşça soğuyarak bu manyetik anomaliyi oluşturması.
Bu teoriyi test etmek isteyen araştırmacılar Ay'da bolca bulunan ilmenit adlı bir mineralden yararlandı. Daha önceki çalışmalarda uyduda milyarlarca yıl önce volkanik faaliyetler olduğuna dair kanıtlar elde edilmişti.
Bilim insanları, magmanın soğuma hızına dair bir model kullanarak ilmenitin manyetik bir etki yaratıp yaratamayacağını analiz etti.
Deney sonucunca Ay'da doğru koşullar sağlandığı takdirde ilmenitin yavaş yavaş soğurken, Ay'ın kabuğu ve üst mantosundaki metalik demir parçalarını harekete geçirerek güçlü bir manyetik alan üretebileceği görüldü.
"Bu girdapların yeraltınaki magmadan kaynaklanması makul" diyen Krawczynski, sonuçların doğru olması için yeraltı magmasının yüksek seviye titanyum içermesi gerektiğini ekliyor.
Ay girdaplarının nereden geldiğini öğrenmek, uydunun yüzeyinin nasıl süreçlerden geçtiğini anlama açısından önem arz ediyor. Bu gizemi tam anlamıyla çözmek ve son çalışmadaki bulguların doğrulunu test etmek için doğrudan gözlemlere ihtiyaç var.
NASA'nın 2025'te Reiner Gamma adlı Ay girdabına göndermeyi planladığı keşif aracının bu anlamda önemli katkılar sunması bekleniyor.
Independent Türkçe, Science Alert, Space.com, Journal of Geophysical Research: Planets
Derleyen: Büşra Ağaç
