Bilim insanları ABD'nin Hawaii eyaletindeki Kilauea Yanardağı'nın, daha önce görülmemiş bir şekilde patladığını tespit etti.

2018'de peş peşe 12 patlama meydana gelen yanardağda küllerin 9 bin metre kadar yükseğe çıktığı görülmüştü. Lav akıntıları halkın bölgeden ayrılmasına yol açarak binlerce evi yok etmişti. 

Bu patlamaların alışılmışın dışında özellikleri olduğunu fark eden bilim insanları, yerin sallanması ve salınan gaz gibi verilere dair ölçümler yapmak üzere yanardağa yerleştirilen aygıtların verilerini incelemeye koyuldu. 6 yılın sonunda yerbilimciler nihayet bu tuhaflığın gizemini çözmüş olabilir. 

Yanardağlar genellikle yeraltındaki erimiş kayaçların, yani magmanın yükselmesi veya yeraltı sularının buharlaşması sonucu patlıyor. Öte yandan araştırmacılar Kilauea'daki patlamaların bu yollarla gerçekleşmediğini düşünüyor.

Nature Geoscience adlı hakemli dergide pazartesi günü yayımlanan çalışmayı yürüten Dr Josh Crozier şöyle diyor:

Püsküren malzeme, dışarı fışkıran taze magmaya benzeyen şeyi çok az miktarda içeriyordu fakat kayda değer miktarda yeraltı suyunun bulunduğuna dair bir kanıt da yok.

2018'de art arda çok sayıda patlama yaşanması sayesinde daha kapsamlı bir inceleme yapma imkanı bulan araştırmacılar, Kilauea Yanardağı'daki patlamaların magma rezervuarının çökmesiyle meydana geldiğini saptadı. 

Yerbilimciler yanardağın her bir patlamadan önce içindeki magmayı boşalttığını tespit etti. Bu erimiş kayaçlar yaklaşık 40 kilometre ötedeki lav akıntılarına yol açıyordu. Rezervuardaki magmanın azalmasıyla üstündeki yer çöktü ve içerideki basıncı artırdı. 

Bilim insanları rezervuarın üstünde gaz da biriktiği için artan basınçla beraber bu gaz ve moloz parçalarının sıkışarak patladığı sonucuna vardı.

Araştırmacılar ilk kez bu şekilde bir volkanik patlama kaydetse de bu olayın muhtemelen başka örnekleri de olduğunu söylüyor. 

Yeni çalışma jeofizik gözlemleriyle atmosferdeki volkanik dumanı ilişkilendirmesi açısından da önem arz ediyor. Makalenin ortak yazarı Joe Dufek bu bağlantının çok nadir kurulduğunu belirterek şöyle ekliyor:

Patlamaları gözlemlememiz ve bunlardan kaynaklanan tehlikeleri daha iyi değerlendirmek adına sensör ölçümlerini bilgisayar simülasyonlarıyla birleştirmemiz açısından yeni yollara işaret ediyor.

Independent Türkçe, Science Daily, IFL Science, Nature Geoscience

Derleyen: Büşra Ağaç