Bilim insanları gen düzenleme tekniğiyle iki babası olan fareler üretti. Hayvanların yetişkinliğe ulaştığı yeni çalışmanın, rejeneratif tıbba katkı sunması bekleniyor.

2023'te Japonya'dan bilim insanları, erkek farelerden aldıkları hücre ve spermleri kullanarak iki babası olan fareler dünyaya getirmişti. 

Farelerin sağlıklı ve normal uzunlukta bir yaşam sürdüğü, yetişkinliğe ulaştığı, hatta kendi yavrularını doğurduğu bildirilmişti.

Çinli bir araştırma ekibiyse yeni çalışmada başka bir yönteme başvurdu.

Bilim insanları ilk başta dişi bir fareden alınan olgunlaşmamış yumurtadan DNA'yı çıkardı. Ardından yumurtaya sperm ekleyerek embriyo kök hücrelerini büyüttüler. Bu embriyo kök hücreleri, erkek bir fareden alınan spermle birlikte ikinci bir yumurtaya enjekte edildi. Böylece döllenmiş yumurta, iki erkeğin DNA'sına sahip bir fare yavrusuna dönüştü.

Bulguları hakemli dergi Cell Stem Cell'de dün (28 Ocak) yayımlanan çalışmanın en önemli adımıysa kök hücrelerin genetiğinin düzenlenmesiydi. 

Bir gen, hem anne hem de babadan alındığı zaman bunlardan biri baskılanıyor, yani aktif bir şekilde ifade edilmiyor ve sadece biri çalışmaya devam ediyor.

İki erkekten alınan DNA'yla embriyo oluşturmaya çalışınca, çok fazla baba geni aktif kaldığı ve anne geni bulunmadığı için ortaya baskılama sorunları çıkabiliyor. 

Bilim insanları, yeni çalışmada bu türden 20 geni düzenleyerek iki babalı farelerin üretilmesini sağladı. 

Çin Bilimler Akademisi'nden Wei Li, ortak yazarı olduğu çalışma hakkında "Genel olarak baskılanmış genlerin memelilerin tek cinsiyetin hücreleriyle üremesini engelleyen bir 'kilit' görevi gördüğü düşünülüyor. Ancak geniş çapta kabul gören bu hipotez daha önce kesin olarak kanıtlanmamıştı" diyor.

Araştırmacılar bu baskılanmış gen sorununun, iki babalı üremede, iki anneli olana kıyasla aşılması daha zor bir engel olduğunu söylüyor. Daha önce iki annesi olan fare dünyaya getirilmişti.

Michigan Eyalet Üniversitesi'nden Keith Latham, yer almadığı araştırma hakkında "Çalışmayı takdir ediyorum, bunun önemli bir yaklaşım olduğunu düşünüyorum" diyerek ekliyor: 

Bu, baskılamanın biyolojisini anlamada ileriye doğru atılmış bir diğer önemli adım.

Ancak dünyaya gelen farelerde birtakım davranışsal ve gelişimsel sorunlar gözlemlendi. Ayrıca beklenenden daha kısa yaşadılar ve yetişkinliğe ulaşsalar da kısır oldukları tespit edildi.

Yine de bulguların çeşitli alanlarda fayda sağlaması bekleniyor. Japonya ekibine liderlik eden Katsuhiko Hayashi "Onların çalışmasıyla bizimki arasındaki temel fark, yavru üretmek için genom düzenlemesinin kullanılmasında yatıyor" diyor:

Bununla birlikte yeni araştırma, memeli gelişimi ve üreme teknolojilerinde genomik baskılamanın işlevinin daha iyi anlaşılmasına önemli katkı sağlıyor.

Yeni çalışmanın başyazarı Zhi-kun Li kullandıkları tekniğin, embriyonik kök hücrelerden farklı türlerde hücre üretme becerisini ilerlettiğini ve bunun rejeneratif tıpta kritik rol oynadığını ifade ediyor.

Li "Nesli tükenmekte olan türler için bu teknik, karmaşık kök hücre farklılaşma süreçlerine dayanmadan tek cinsiyetin hücreleriyle üreme yoluyla yavru üretmede potansiyel bir yöntem sağlıyor" diye ekliyor.

Araştırmacılar farelerdeki sorunları ortadan kaldırmak ve farklı hayvanlarda yöntemi test etmek amacıyla çalışmalarını sürdürmeyi planlıyor.

Independent Türkçe, Live Science, Reuters, Cell Stem Cell, Guardian, BBC Türkçe

Derleyen: Büşra Ağaç