İskoç asıllı Amerikalı tarihçi Niall Ferguson; Michael Oren'in yayımladığı "Güç, İnanç ve Hayal: 1776'dan Günümüze Ortadoğu'da Amerika" (Power, Faith, and Fantasy: America in the Middle East, 1776 to the Present) adlı kitaba ilişkin yorumunda şöyle diyor:

Amerika'nın Ortadoğu'daki rolünün Roosevelt ve Truman ile başladığını düşünüyorsanız, o zaman misyonerler, fanatikler, dinden çıkmışlar, aşırı düşüncelere sahip olanlar, seyyahlar ve büyülenmişler hakkındaki pek çok etkileyici hikâyeyi kaçırmışsınız demektir. Bunların hepsi, Ortadoğu'ya uzun zaman önce âşık olmuş Amerikalılar.

Oren, Amerikalıların Ortadoğu'ya dair kesintisiz bilgilerinin, bölgenin onların hayatında oynadığı kilit rolün bir yansıması olduğunu ileri sürüyor. 

21'nci yüzyılın başında Amerikalılar, onlar Ortadoğu'ya gitmeseydi gerek imkânlarıyla gerek sorunlarıyla Ortadoğu'nun kendilerine geleceğini keşfettiler, demek doğru olabilir.   

ABD'nin, kendi varlığını bile etkileyecek derecede Ortadoğu'da dayanışma ve katılım göstermesi de bunun kanıtı.

Nitekim Irak Savaşı, terör tehditleri ve bel bağlanabilir enerji ve yakıt kaynakları arayışı, genel olarak Amerikan medyasına, özel olarak da Ulusal Eylem Planı'na kendisini dayatan mevzular haline geldi. 

Bu bağlamda bazıları, bilhassa Donald Trump'ın başkanlığı döneminde şu soruyu sordu:

Amerika, Ortadoğu'yla ilişkiyi tek seferde "koparmayı" başarabilir mi ya da bunu ister mi?

Bu soru, özellikle de o dönemde Beyaz Saray sakini, zamanın ve mekânın dehasını ve bu bölgenin kaynaklarının önemini kasıtlı olarak çarpıtıp, bu bölgede "ateş, kum, gözyaşı ve kan" dışında bir şey olmadığını dile getirdikten sonra soruldu.   

Bugün gözlemciler şu soruları soruyor: 

Ortadoğu, Amerika için önemini mi kaybetti? 

Yoksa dünya yavaş yavaş "çok kutupluluğa" yaklaştığı için Amerika, artık en büyük nüfuz sahibi ya da üstün taraf değil m?

Peki Gazze'deki son savaş Washington'a, bu bölgenin uluslararası güvenlik ve istikrar için önemli ve kendisinin de buradaki varlığının kaçınılmaz olduğunu gösterdi mi? 

Yani Trump'ın ve Amerikalı bazı üst düzey siyasetçilerin ve düşünürlerin davet ettiği uzaklaşma eğilimi dosyası kapandı mı? 

Biden yönetimi ve ilişkiyi koparma krizi

Başkan Joe Biden'ın Beyaz Saray'a gelmesiyle Ortadoğu'yla, özellikle de Suudi Arabistan Krallığı gibi büyük ve önemli ülkelerle ilişkilerde ilgi çekici bir yolculuğun başladığı malum.

Bu yolculuk, Washington ile Riyad arasındaki tarihî ilişkilerin derinliğiyle bağdaşmayan açıklamalarla başladı ve bunun üzerine çok sayıda Amerikalı ve Arap siyasi gözlemci, sonraki günlere dikkat kesildi.

Kimileri, Amerika'nın Afganistan'da yaşananlara çok benzer şekilde Ortadoğu'dan çekilme vaktinin geldiğini dahi düşündü.

Gerçekten de Washington, bazı Patriot füze bataryalarını geri çekip, başka bölgelere nakletti. Bu da deyim yerindeyse "bağlantıyı koparmanın" bir işareti olarak değerlendirildi.   

Bununla birlikte Çin Devlet Başkanı Şi Cinping'in Suudi Arabistan Krallığı'na yaptığı ziyaret ve gördüğü sıcak karşılama, Amerikan nüfuzunun azalmasından ve Çin'in sahnede ön plana çıkmasından kaynaklanan stratejik sonuçlar ve kayıplarla birlikte Amerikalıları, Ortadoğu'daki ve Körfez'deki varlıklarının geri çekilmesi üzerinde bir kez daha düşünmeye sevk etti. 

Temmuz 2022'de Riyad'da çok sayıda Arap liderin ve devlet başkanının katıldığı zirvede Biden, bölge yöneticilerini "Amerika'nın Ortadoğu'dan çekilmeyeceği ve Çin'in, Rusya'nın veya İran'ın dolduracağı bir boşluk bırakmayacağı" konusunda temin etmeye çalıştı.

Ancak Biden'ın yaptığı resmî açıklamalar, çoğu zaman Arap dünyası sakinleri için tam ve kapsamlı bir kesinlik ifade etmiyordu.

Hele de Biden, Tahran'la nükleer süreci canlandırmaya çabalarken… 

Carnegie Enstitüsü'nden araştırmacı Michael Young, 16 Aralık 2022'de yayımladığı "Amerika'nın Ortadoğu'dan Çekilmesine İlişkin Pek Çok Tartışmanın Formüle Edilmesi Lazım" başlıklı yazısında şöyle diyor:

Geriye kalan iki yıllık görev süresi içerisinde Biden'ın, bölgesel ortaklarını, ABD'nin onların ihtiyaçlarını karşılayabileceğine ikna edecek bir Ortadoğu stratejisi belirleme fırsatı var.

Bu yönetimin benimsediği ABD ulusal güvenlik stratejisi bir dizi iyi fikir içeriyor, ancak bunların çoğu, Washington'ın müttefiklerinin uzun uzadıya düşünmesini gerektirecektir.

Mesela ABD, "askerî odaklı politikalara" bağımlılığını azaltmayı taahhüt ediyor, ama daha sonra bu taahhüdünden şüpheye düşüren hedefler koyuyor.

Herhangi bir dış tehdide karşı ülkelerin kendilerini savunmasına yardımcı olmak veya İran'ı nükleer silah edinmekten alıkoymak için İran'la diplomasi işe yaramazsa "başka yollara başvurmaya" hazır olduğunu ifade etmek, bu hedefler arasında sayılabilir. 

Biden'ın yönetime gelmesinin üzerinden üç yıl geçtikten sonra şimdi, Biden döneminin ilk ABD ulusal güvenlik belgesi olarak Ekim 2022'de çıkarılan bu belge konusunda Arap ülkeleri, kaçamak konuşma ve oldukça gevşek, bazen de çelişkili vaatler verme aşamasının ötesini göremedi.

Öyle ki özellikle tüm dünyanın Ukrayna'da açık ve derin meseleler ve Avrupa'yla anlaşmazlıklar yaşanırken içinden geçtiği sisli zamanlarda Amerikan politikalarının mahiyetini bilmek zorlaştı.

Bir yandan ABD liderliğindeki NATO'nun hedeflerine karşı son derece uyanık olan Rus ayısının varlığı, diğer yandan Çin ejderhasının etkin ve başarılı bir şekilde uyanışı da göz önünde bulundurulunca Amerikan diplomasisinin ve ordusunun enlem ve boylam çizgileri iyice karışıyor.
 

 

Amerika ve Araplar: Değişen uluslararası bağlamlar

Akıllara şu soru geliyor: ABD-Ortadoğu ilişkileri, özel olarak son 20 yılda uluslararası ilişkileri etkileyen değişimlere kaçınılmaz olarak maruz kalıyor mu? 

1990'ların başında Sovyetler Birliği'nin çökmesine ve Doğu Avrupa ülkelerinin Moskova'nın demir yumruğundan uzakta dağılmasına dek dünyayı iki kampa veya bloğa bölmek kolaydı. 

Ortadoğu ve Arap dünyası da bu taksimden uzak değildi. Buradaki ülkelerin çoğunluğu, Washington'ın tarafındayken, birkaçı da Moskova'nın yörüngesinde hareket ediyordu. 

Sonra eski dünya düzeninin kurallarının değiştiği ve Washington'ın dünyanın tartışmasız efendisi olduğu gerçeği ortaya çıktı.

Başkan George H. W. Bush, bu durumu "yeni dünya düzeni" kavramıyla ifade etti.

Daha doğru ifadeyle, dünyadaki yetenekler açısından benzersiz "yeni Amerikan düzeni" diyebiliriz. 

Tartışmasız bir diğer gerçek de bu düzen için takdir edilen ömrün 30 yıldan fazla sürmemesidir.

İşte şimdi bir uluslararası düzensizlikle karşı karşıya olan dünya ülkeleri, işaretleri ufukta beliren bir başka dünya düzeninin, çok kutuplu bir dünyanın doğuşunu bekliyor.

Bazı ülkeler, askerî açıdan ABD kadar güçlü ve yetenekli olmayabilir.

Ancak başka bazı ülkeler bugün göreceli, yarın mutlak olsa bile, Washington'ı Ortadoğu ve Arap dünyası da dahil olmak üzere dünyanın her yerindeki uluslararası nüfuzundan uzaklaştıran ortaklıkların önünü açacak ekonomik ve mali yeteneklere sahip olabilir.

Görünüşe bakılırsa bu ülkelerden bazısı, daha önce kendisi için uygun görülenden farklı bir yolda ilerliyor. 

Mevcut jeostratejik akışın ortasında küresel coğrafi kesimler, "kaba kuvvet anlayışının" yer aldığı yeni dünya düzeni için Amerikan kuralları fikrine itiraz etmeye başladı.

Bu anlayış, Washington'ın inandığı tek şeydir ve Washington bunu düzenleme veya değiştirme çabasını kargaşaya açılan bir kapı olarak görür. 

Bu noktada, her geçen gün önemli bölgesel ve uluslararası bloklara katılan Arap ülkelerinin de dahil olduğu uluslararası bir ayaklanmanın işaretleri beliriyor.

Söz konusu bloklar, haritasını Washington'ın çizdiği mevcut uluslararası sistemi ve kurallarını neredeyse ezeli Batı hegemonyası düşüncesinin somutlaşması ve Batı'nın çıkarlarının dünyanın diğer ülkelerinin çıkarlarına baskın kılınması olarak görüyorlar. 

Görünüşe göre Washington'a karşı İsrail hariç Ortadoğu ve Arap Körfez bölgesinin dahil olduğu uluslararası isyan hali, her geçen gün büyüyor.

Özellikle de Rusya'nın askerî yeteneklerini geri kazandığı ve Çin'in iki düzeyde Amerika'ya sorun çıkarabilecek bir rakip olarak ortaya çıktığı bir zeminde... 

Bu iki düzeyden biri, uluslararası birleştirme ve ağ kurma becerisiyle bağlantılıdır.

Bunu Kuşak ve Yol Girişimi'nde görüyoruz. Nitekim bu grupta Avrupa'dan, Asya'dan ve Afrika'dan ülkeler bulunuyor.

İkinci düzey ise ekonomik kapasitedir. Nitekim Pekin, içinde bulunduğumuz on yılın sonunda dünyanın ekonomik lokomotifi haline gelmeye aday. 

Ortadoğu da Amerikan politikaları için yaklaşan bir zayıflık noktası gibi görünüyor.

Hatta bu Amerikan politikaları, bölge halkının Amerika'nın küresel rolünün gerilediğine dair hisleri gibi pek çok faktöre bağlı hale gelebilir.

Nitekim Washington, iç ve dış borçlarının yanı sıra, pek çok ülkenin küresel bir mali kriz durumunda basılı hatıra parasından ibaret hale gelebilecek korunmasız dolara bağlılığı sürdürmeyi reddetmeye başlaması sebebiyle her geçen gün ekonomik olarak açık veriyor. 
 

Amerika, Ortadoğu'yu kaybetti mi?

Amerika-Ortadoğu ilişkilerinin tarihi ve gidişatı, birkaç satıra sığmayacak kadar uzun ve derin görünmekle birlikte gerçekten ilgi çekici. 

Washington, zaman zaman Arap dünyasının en büyük düşmanıymış gibi göründü.

1967 yılındaki Altı Gün Savaşı yenilgisinde gizli değil, görünen el olması hasebiyle Başkan Lyndon Johnson, iki taraf arasındaki ilişkiler tarihinde en kötü izlenime sahip kişi olabilir. 

Bazıları bu ilişkilere uzlaşmacı ve hoşgörülü bir dokunuşla yaklaşan başka başkanlar da var.

Mesela tarihe 40 yıl süren çatışmalardan sonra Mısır ile İsrail arasındaki savaşı devre dışı bırakıp, Camp David Anlaşması'na varmayı başaran adam olarak geçen Demokrat Başkan Jimmy Carter. 

Geçen yıl yayımlanan ve bu ilişkileri ele alan en önemli kitaplardan biri, Amerikalı diplomat Steven Simon'ın "Büyük Yanılgı: Amerika'nın Ortadoğu'ya Yönelik Hırsının Yükselişi ve Düşüşü" (Grand Delusion: The Rise and Fall of American Ambition in the Middle East) başlıklı kitabıydı. 

Simon'ın tanıklığı, olaya hâkim biri olmaktan kaynaklanıyor. Nitekim Reagan ve H. W. Bush yönetimleri sırasında ABD Dışişleri Bakanlığı'nda yolunu erken buldu ve dolayısıyla "Amerikan politikaları mutfağına" yakın biri oldu.

Hatta Clinton ve Obama dönemlerinde Ulusal Güvenlik Konseyi'nde üst düzey makamlara erişti. 

Kitabın derinliği, uzun tarihi boyunca Amerikan politikalarının en tehlikeli özelliklerinden birini, yani ikiyüzlülüğü ve ahlaki çelişkiyi gösteriyor.

Örneğin Amerika'nın Ortadoğu'da bir barış süreci üretimindeki rolü üzerinde duruyor ve bu rolü oynayanları, geleneksel lojistik operasyonlara odaklanıp, hiçbir zaman yeryüzünde gerçek bir barışın doğmasını ve gelişmesini kolaylaştıracak ekipmanlar ve mekanizmalar üzerine düşünmeye çalışmayan bürokratlar olarak tanımlıyor. 

Dahası, diğer başkanlardan farklı olarak manevi anlamda barış üretme aşkıyla ve mütevazı kişiliği ve karizmasıyla tutarlı gerçek bir inanç ve vicdani vizyonla motive olduğu açıkça görülen Jimmy Carter'dan sonraki tüm başkanları da suçluyor.

Zira ona göre bu başkanlardan hiçbirinin, İsrail ile Arap komşuları arasında gerçek bir barışa aracılık etme konusunda bir çıkarı varmış gibi görünmüyordu. 

Amerika'yı Ortadoğu ve Arap dünyası halkları tarafından sevilmeyen ya da arzu edilmeyen uluslararası bir taraf haline getiren çok önemli anların olduğu kesin. 

Şöyle ki Haziran 1967'de Mısır'ın, Ürdün'ün, Suriye'nin ve Filistin'in uğradığı ağır kayıplara rağmen o dönemde savaş, göreceli askerî çatışmalar çerçevesinde cereyan ediyordu.  

New York ile Washington'a yapılan menfur saldırıların ardından 2001 yılında Amerika'nın Afganistan'a yönelik ilk askerî saldırılarıyla birlikte Arap ve İslam bölgesindeki pek çok kişi, savaşların dinî temellere dayandığını ve Washington'ın İslam'a ve Müslümanlara savaş açtığını düşünüyordu.

Bu da din savaşları zamanındaki derin acıları hatıra getirdi. 

Şurası muhakkak ki her ne kadar Irak, teokratik bir din devleti olmasa da Amerika'nın Mart 2003'te burayı işgali, daha fazla Arap ve Müslüman vatandaşı, Ortadoğu'daki Amerikan varlığına belki bu kez ideolojik siyasi gerekçelerle karşı çıkan bir tutum geliştirmeye sevk etti. 

Ama bölgeye ilişkin Amerikan politikaları konusunda pek çok neslin hatırlamaya devam edeceği en büyük felaket, Başkan Barack Obama yönetimi sırasında düzenlenen ve planlanan felakettir.

Bu felaketin balonu Tunus'ta patladı ve bu patlamanın kıvılcımları, "Arap Baharı" gibi yanıltıcı bir başlık altında pek çok Arap ülkesine yayıldı.

Bölünmüşü daha da bölen, parçalanmışı daha da parçalayan bu asılsız slogan; Libya, Yemen ve Sudan gibi ülkelerin yaşadığı büyük bir terör dalgasına ve kargaşaya kapı araladı.

Bu da özellikle Araplar ve Müslümanlar için temel meselenin kalbinden vurulduğu bir zeminde, ABD'yle ilişkilerin ne gibi bir faydası olduğuna ilişkin soruyu haklı çıkardı.

Nedir bu mesele?
 

 

Gazze savaşı ve Amerika'nın İsrail'e desteği

Derinlemesine sorabiliriz: Son Gazze savaşı, Washington'a karşı Arapların ve Müslümanların ruhunda ve zihninde var olan çatlağı derinleştirdi mi?

ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan, Aksa Tufanı operasyonundan bir hafta önce şöyle yazmıştı:

Ortadoğu bölgesi bugün son 20 yılda olduğundan daha sakin.

Bir tür yanlış değerlendirme ve yanlış hesaplama olarak görülebilecek bu düşünce; dünyayı dolduran, insanları meşgul eden ve dünyanın en güçlü insani ve teknolojik istihbarat teşkilatına sahip olan Washington için büyük bir hatadır. 

Ama asıl önemli olan, Aksa Tufanı'ndan sonra izlenen ve Tel Aviv hükümeti için bariz bir taraflılığı gözler önüne seren Amerikan politikalarıdır. 

Bu noktada Arap-Amerikan ilişkilerinin kırılganlığı karşısında İsrail-Amerika ilişkilerinin gücü açıkça görülüyor.

ABD Başkanı Biden ile İsrail Başbakanı Netanyahu arasındaki kimya hiçbir zaman uyuşmasa da Biden, Gazze savaşının ilk günlerinde Tel Aviv'i ziyaret etti ve Tel Aviv'e benzeri görülmemiş bir sempati göstererek Savaş Konseyi toplantılarına katıldı.

Halbuki bu, gelenekler ve yasalar açısından uygun değildir. Zira bu toplantılar, hiçbir yabancının katılımına izin verilmeyecek şekilde gizli ve egemenlik alanına özgüdür.  

Lakin Biden, kendisini bir yabancı olarak görmüyor. Aksine bir Yahudi olmasa da kendisini bir Siyonist addediyor.

İsmen Katolik olsa da aslında kürtaja, eşcinselliğe ve pornografiye verdiği destek yüzünden Roma Katolik kurumundan da neredeyse aforoz edilmiş durumda. 

İş, bu benzersiz ziyaretle de sınırlı kalmadı ve Amerikan silah depolarının kapıları İsrail'in talepleri ve istekleri karşısında ardına kadar açıldı.

Bunlar her ne kadar güdümsüz "aptal silahlar" olsa da rastgele saldırıp, ölümlere ve yaralanmalara sebep oluyor. 

Ayrıca Washington, Gazze'de çatışmaların ve şiddet eylemlerinin sona ermesi çağrısında bulunan her türlü karar taslağına karşı Güvenlik Konseyi'ndeki veto hakkını kullandı.

Washington, üç ay içinde yaklaşık 100 bin Filistinlinin ölmesine ve yaralanmasına yol açsa bile İsrail'i yetenekli bir askerî güç konumuna geri döndürmek için de hızlı çalıştı. 

Ama Araplar ve Müslümanlar tarafında, Washington'ın bir gün Filistinliler ile İsrailliler arasında gerçek bir barış sürecinde dürüst bir arabulucu olacağına dair kalan umut kırıntıları da aşındı veya yok oldu.

Bu, Netanyahu'nun, karşılığında Arap-İsrail ilişkilerinin normalleşmesi olsa bile bağımsız bir Filistin devleti kurulması fikrine kesin olarak karşı çıkmasıyla daha da pekişti. 

Amerikan varlığının, kapının ardında gizlenen ve Amerika'nın gerilemesinden doğan boşlukları doldurmak için uygun fırsatları kollayan güçler lehine azalmasının zamanı geldi mi?
 

Haass ve Amerika'dan sonra Ortadoğu

En meşhur Amerikalı strateji teorisyeni Richard Haass, aynı zamanda New York'ta bulunan ve daha sonra gerek Beyaz Saray gerekse ABD Dışişleri Bakanlığı politikalarına dönüşecek fikirlerin formüle edildiği en önemli düşünce merkezlerinden biri olan ABD Dış İlişkiler Konseyi'nin (Council on Foreign Relations) de fahri başkanıdır. 

2019 yılından bu yana Amerika'nın olmadığı bir Ortadoğu düşüncesini inceleyen Haass, The New York Times için bir makale yazdı ve bu makalede birbiri ardı sıra gelen ABD yönetimlerinin geride bıraktığı güveni sorguladı.

Zira Washington, IŞİD örgütünü hezimete uğratmak için cesurca savaşan Suriye'deki Kürt ortaklarını terk etti ve ABD yönetimi o dönemde seyirci kaldı.

Ayrıca İran'a ait insansız hava araçları ve füzeler, Suudi Arabistan'daki petrol tesislerine saldırdığında da özellikle resmî Amerikalıların başına bir sessizlik çöktü. 

Bu uzaklığın sebebi, (Amerikan halkı değil) Amerikan başkanlar mı?

Haass, bunu doğruluyor. Sahnenin arka planının Irak'a karşı iyi düşünülmemiş ve kötü tasarlanmış bir savaş başlatma kararı alan Jr. Bush'a kadar uzandığını düşünen Haass'a göre bu savaş, ABD'nin dış politikasında bir dönüm noktasıydı.

Bu savaşın yüksek maliyeti ve kötü sonuçları, Amerikan kamuoyunun, bölgeye askerî müdahaleye karşı çıkmasına yol açtı.

Bu durum, Başkan Obama'yı etkiledi ve Suriye rejimine, kimyasal silah kullanımının "kırmızı çizgiyi" aşacağı ve vahim sonuçlar doğuracağı yönündeki uyarılarını sürdürmeyi tercih etti.

Obama ayrıca, Libya'ya NATO liderliğindeki müdahaleyi de sürdürmeme kararı aldı.

Bu, Muammer Kaddafi'yi deviren, ancak arkasında bölünmüş ve başarısız bir devlet bırakan bir müdahaleydi. 

Barack Obama'nın 'perde arkası liderlik' politikası ve ondan sonra Donald Trump'ın bölgeye askerî müdahaleden kaçınması; İran, Türkiye ve İsrail gibi belirli bölgesel güçlerin iştahının kabarmasına, bölgeyi bölme çabalarına, sonra kargaşanın bölgeye yayılmasına ve dolayısıyla denizlerde, nehirlerde ve yollarda Amerika'nın çıkarlarının tehdit edilmesine sebep oldu. 

Ve yeniden şu soru: Washington, Ortadoğu'ya dönüp, politikalarını değiştirerek kaçırdıklarını telafi etmeye mi çalışmalı? Yoksa "vakit geçti" mi?
 

 

Dönüş için ikinci bir şans var mı?

Ortadoğu'da yaşanan hadiseler, Amerikalı yetkilileri şu soruyu sormaya yöneltti ve yöneltiyor:

Washington'ın Ortadoğu sahnesini yeniden okuması ve Güney Çin Denizi, Tayvan adası ve Hint-Pasifik bölgesinde olduğu gibi gibi dünyanın başka yerlerinde tutuşma noktaları olsa bile Ortadoğu'dan uzaklaşma ve buradaki varlığına son verme düşüncesinin yanılsamalarından kurtulması gerekir mi? 

Yakın zamanda Amerikalıların Ortadoğu'ya ilişkin bu rahatsız edici düşüncesini sorgulayanlar arasında Prof. Suzanne Maloney de var.

Brookings Enstitüsü'nde Dış Politika Programı Başkan Yardımcısı ve Program Direktörü Maloney, bu sorgulamayı Foreign Policy dergisinin geçtiğimiz ekim sayısında yayınlanan son makalesinde şu sözlerle ifade etti:

Hamas'ın İsrail'e yönelik şok edici saldırısı, Ortadoğu'da bir aşamanın başlayıp, başka bir aşamanın bittiğine işaretti. Sonraki savaş neredeyse kaçınılmaz görünüyordu. Bu, kanlı ve maliyetli bir savaş olacak. Gidişatını ve sonuçlarını öngörmek ise asla mümkün değil. Kendini bunu dile getirmeye yetkili gören herkesin gözünde bu, ABD'nin son yarım yüzyıldır Amerikan ulusal güvenlik gündemine hâkim olan bir bölgeden çekilebileceği yanılgısının sonucudur.

Maloney'nin sözlerinden, Washington'ın güçlü bir şekilde geri dönmesi gerektiği mi anlaşılıyor?

Kızıldeniz bölgesine ve burada İran'ın vekilleri olan Husilerin uluslararası seyrüseferi engellemesine, Suriye'de ve Irak'taki Amerikan üslerinin Tahran'a bağlı milisler tarafından saldırıya uğramasına ve dahi Lübnan'ın güneyine ve buradan İsrail'in kuzeyine yönelik güçlü tehditlere bakmak yeterli olacaktır. 

Bunlara ek olarak bölgede açılmak üzere olan barış penceresini tehdit eden stratejik kayıplar da var. 

Fırsata benzer şeyler içeren ve tehlikeyi pekiştirecek şekilde büyüyen karmaşık bir sahne...

Ancak mesele nihayetinde, Washington'ın bu sahnede ne görmek isteyeceğine ve bir sonraki politikalarını belirlemek için bu sahneden kısmen veya tamamen neyi seçeceğine bağlı.