Van'da 9 Kasım 2011'de gerçekleşen 5,6 büyüklüğündeki artçı depremde yıkılan Bayram Otel'le ilgili davada Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararını açıkladı.

Mahkeme, 24 kişinin hayatını kaybettiği olayla ilgili, ihmalle suçlanan yetkililer hakkında Türkiye'de soruşturma yürütülmesini gerekçe göstererek, usul yönünden bir ihlal olmadığına hükmetti.

AİHM'in kararında depremlerin devletin kontrolünde olaylar olmadığı vurgulansa da, devlet kurumlarının vatandaşlarının can güvenliği için gerekli önlemleri alması gerektiği belirtildi.

Kararda devletin böyle durumlarda vatandaşlarına, olası sorumluluların tespit edilmesi ve tazminat taleplerinin görüşülmesi için bir hukuk yolu sunmakla yükümlü olduğu ve Bayram Otel davasında da bunun sağlandığı görüşü savunuldu.

AİHM'in kararında Bayram Otel davasına bakan mahkemenin, bilirkişi raporunu inceledikten sonra Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Van Valiliği ve AFAD'ın gerekli incelemeleri ve hazırlıkları yapmadığı sonucuna ulaştığı ve bunun için şikayetçilere toplam 71 bin 694 euro tazminat ödenmesine hükmettiği hatırlatıldı.

AİHM, davada bu cezanın uygun ve yeterli olduğuna hükmetti.

Kararda Bayram Otel'in yıkılmasının ardından, Van Cumhuriyet Başsavcılığı'nın kendi girişimiyle bir soruşturma başlattığı, binanın çöküşüyle ilgili adli soruşturma yürütüldüğü, bağımsız bilirkişi raporlarının mahkemeye sunulduğu, tüm kanıtların toplandığı ve Türkiye'de konuyla ilgili yürütülen adli sürecin tatmin edici olduğu vurgulandı.

Kararı Independent Türkçe için yorumlayan Avukat Hüseyin Ersöz şunları söyledi:

Anlatılan olay örgüsü içinde gerek AİHM'in gerekse AYM'nin verdiği kararlara yanlış diyemem. Vali ya da AFAD Müdürü gidip birebir bu tespitleri yapacak olan kişiler değil. Onlar bu konuda koordinasyonun sağlanmasını ister, aşağıda bu isteğin gereği yerine getirilir. Yazılı talimatı verip, o yazılı talimatın geri planında bir fiili engelleme yaptılarsa o zaman sorumluluklarından bahsedebiliriz.

AYM kararında da bu hususa vurgu yapıldığına dikkat çeken Ersöz, "Bu kişiler tarafından gerekli talimatların verildiği ve hasar tespit çalışmalarının yapılmasının istendiği ancak aradaki 16 günlük sürenin buna engel olduğu tespiti yapılıyor" dedi.

6 Şubat depremleri için emsal teşkil eder mi?

Bayram Otel davasında, dönemin idari yetkililerinin soruşturulmasına izin verilmemesini hukuka uygun bulan AİHM'in kararı, hükmün 6 Şubat depremleri için de bir emsal oluşturup oluşturmayacağı sorusunu akıllara getirdi.

Konuyu değerlendiren Avukat Ersöz, "Kahramanmaraş merkezli depremlerle bağdaştırılabilecek bir karar olduğunu düşünmüyorum. Çünkü bu karar, iki deprem arasındaki ihmallerden bahsediyor" diye konuştu.

Ersöz, "Hatay depreminde, yıkılan binalarda deprem öncesi gerekli önlemlerin alınıp alınmadığına dair sorumluluk tespitine ilişkin davalar açılabilir. Dosyaların birebir örtüşmediğini düşünüyorum " ifadelerini kullandı.

Otel sahibi ceza aldı

23 Ekim 2011'de Van'da gerçekleşen 7,2 büyüklüğündeki depremde 604 kişi yaşamını yitirmişti.

Depremden yaklaşık iki hafta sonra, 9 Kasım 2011'de gerçekleşen 5,6 büyüklüğündeki artçı sarsıntıda, ilk depremde hasar gören Van il merkezindeki Bayram Otel yıkıldı.

Olayda aralarında DHA Muhabirleri Sebahattin Yılmaz ve Cem Emir'in olduğu, otelde kalan 24 kişi hayatını kaybetti.

Bayram Otel'in yıkılmasıyla ilgili açılan davada Van 2. Ağır Ceza Mahkemesi, otel sahibi Tevfik Bayram'a 15 yıl 6 ay hapis cezası verdi.

Bilirkişi raporunda, ilk depremin ardından otel binasında hasar tespiti yapılmadığı ve binaya kaçak kat çıkıldığı gibi detaylar yer almıştı.

Yetkililer hakkında soruşturmaya izin çıkmamıştı

Yargıtay, davada Van Valisi, Erciş Kaymakamı, AFAD Başkanı, Van Afet Acil Durum İl Müdürü ve diğer AFAD yöneticileriyle hakkında görevi kötüye kullanmaya ilişkin başvurunun işleme konulmamasına karar verdi.

Bunun üzerine Bayram Otel'de yakınlarını kaybeden aileler Anayasa Mahkemesi'ne (AYM) başvurdu.

17 Eylül 2013'te kararını açıklayan AYM, yaşam hakkının usul boyutu olan etkili soruşturma hakkının ihlal edildiği sonucuna vardı.

AYM'nin kararında Van Valisi ve AFAD yetkililerinin, gerekli tedbirlerin alınmasından sorumlu oldukları ifade edildi.

Ancak AYM'den gelen hak ihlali kararı üzerine dönemin yetkilileri hakkında ön inceleme başlatan İçişleri Bakanlığı, ihmalle suçlanan kişilerle ilgili soruşturma yürütülmesine izin vermedi.

Bunun üzerine bir kez daha AYM'nin kapısını çalan aileler, bu sefer ret kararıyla karşı karşıya kaldı.

AYM'nin 28 Şubat 2019'da Resmi Gazete'de yayımlanan kararında şu ifadeler yer almıştı:

Kamu görevlileri hakkında ileri sürülen ihmal iddialarına ilişkin detaylı bir tetkik yapılarak Vali ve AFAD İl Müdürünün olayda hareketsiz kalmadıkları, yetkileri ve görevleri çerçevesinde derhal harekete geçerek alınabilecek tedbirleri aldıkları ancak ilk depremden sonra meydana gelen hasarları tespit etmek bakımından çok kısa bir süre olan on altı gün sonra henüz hasar tespit çalışmaları tamamlanamadan ikinci depremin meydana gelmiş olduğu tespit edilmiştir. Bu tespitler doğrultusunda ise soruşturma izni verilmemesi yönünde kararlar verilmiştir.