ASEAN ülkeleri Riyad zirvesine ne getiriyor?

ASEAN ve Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) zirvesi bugün ilk kez Riyad'da yapılıyor.

Tarihi zirve, iki bloktaki ülkeler arasında gelecekte daha fazla işbirliği ve yakınlaşma için bir başlangıç noktası olurken, iki örgüt arasındaki ilişkiler, 40 yıl öncesine dayansa da son yıllarda altı Körfez ülkesinin ASEAN ile Dostluk ve Barış Anlaşması'na katılmasıyla daha dinamik bir sürece girdi.

İlerleyen yıllarda işbirliği mekanizmasına ilişkin bir eylem planının ve iki taraf arasındaki ilişkilerin genel çerçevesinin yayımlanacağı beklentisiyle zirvede bir dizi ekonomik konunun ve ortak öneme sahip meselelerin görüşülmesi muhtemel.

Zirvenin ana konularının yanı sıra, katılımcı her ASEAN ülkesi, kendisiyle ilgili sunacakları konuları da yanında taşıyor. Ayrıca Riyad zirvesinde Gazze'deki krizin ele alınması çerçevesinde güncel olaylar da zirveye varlığını dayatıyor.

ASEAN ve KİK

Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği, (ASEAN) 1967 yılında kuruldu. Bloğun kurucu ülkeleri arasında Endonezya, Malezya, Filipinler, Singapur ve Tayland yer alırken, daha sonra aralarına Brunei, ardından Vietnam, Laos, Myanmar ve Kamboçya katıldı.

Son olarak Birlik, Doğu Timor'un katılımını kabul etti ve gelecek yıl 10 ülkenin daha katılması bekleniyor. 

ASEAN'ın kuruluş amacı, üyeleri arasında ekonomik ve kültürel alışverişi desteklemek, bölgede barış ve istikrarı korumak ve dış güçlerle ortak amaçlarla ilişkiler kurmaktı.

Körfez İşbirliği Konseyi (KİK), konsey ülkeleri arasındaki ekonomik alışverişi desteklemek ve Körfez bölgesinde güvenlik ve istikrarı sürdürmek amacıyla yaptığı çalışmalarda ASEAN'a benziyor.

KİK, konsey ülkelerinin vatandaşları arasındaki bağları, bağlantıları ve işbirliği yönlerini derinleştirmek ve güçlendirmek amacıyla 1981 yılında kuruldu.

Körfez ülkeleri, Arap milletinin yüce hedeflerine ulaşmak için kendi aralarında İslam inancına, ortak kader inancına, amaç birliğine ve iş birliğine dayalı özel ilişkileri, ortak özellikleri ve benzer sistemleri paylaşıyor.

KİK, Mart 1986'da işbirliği olasılığını görüşmek üzere ilk temaslarda bulunmayı kabul ederek ASEAN ile yakınlaşmaya yönelik ilk adımları attı.

KİK ile ASEAN arasındaki ilk iletişim 1990 yılına dayanıyor. O tarihten bu yana iki taraf, Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu toplantılarının oturum aralarında yıllık toplantılar düzenleme konusunda anlaşmaya vardı.

Ardından Bakanlar Konseyi, 66. oturumunda ASEAN ülkeleriyle ekonomik diyalogların başlatılmasına karar verdi.

Resmi ziyaretler, 2000 yılında Müzakereler Genel Koordinatörü'nün birliğin Endonezya'daki merkezini Şubat 2000'de ziyaret etmesiyle başladı.

İki taraf, Haziran 2009'da Bahreyn'de, iki blok arasındaki işbirliği ve ilişkilerin temelini oluşturan bir mutabakat zaptı imzaladı.

KİK ve ASEAN, iki taraf arasındaki serbest ticaret ve ekonomik işbirliği alanındaki ilişkilerin geleceğine ilişkin bir çalışma ve tavsiyelerin geliştirilmesini içeren ortak vizyon benimsedi.

Altı KİK ülkesi de sırasıyla ASEAN ile Dostluk ve İşbirliği Anlaşması'na katıldı. Kuveyt, Suudi Arabistan'ın ardından bu yıl anlaşmayı imzalayarak 6 üyeli konseyi tamamladı.

Anlaşma, ASEAN ülkeleriyle daha ileri ilişkiler kurmanın ilk adımlarını temsil ediyor.

Tarihi zirve

ASEAN ile KİK ülkeleri arasında türünün ilk örneği olan zirve, küresel ve bölgesel düzeyde bir çalkantı atmosferinde gerçekleşiyor.

Öyle ki son olarak bu ayın başında İsrail'in Gazze Şeridi'ne yönelik saldırısının ardından Gazze Şeridi'nde yeni gelişmeler yaşanıyor.

Zirve, küresel güçlerin küresel sahnedeki çeşitli konularda çatıştığı ve geçen yıl Ukrayna savaşının patlak vermesiyle birlikte küresel kutuplaşmanın zirveye ulaştığı bir dönemde düzenleniyor.

Dünya hâlâ bu çatışmanın özellikle ekonomik ve siyasi düzeydeki etkilerine tanık oluyor.

Zirvenin geçen Şubat ayında ilanını, ülkesi bu yıl ASEAN ve Körfez Genel Sekreterliği'ni yürüten ve iki blok arasında diyalog yoluyla iş birliğini sağlamaya çalışan Malezya Dışişleri Bakanı Zambri Abdulkadir yaptı.

Zirve gündeminde, iki kuruluş arasındaki ilişkilerin derinleştirilmesi ve ortak çıkar konularının tartışılmasının yanı sıra, zirvenin iki ana ekseni olarak ticari ve ekonomik konular yer alıyor.

Gündem ise iki bölgesel blok için önemli konulardan biri olması nedeniyle turizm, enerji ve yeşil projelerdeki işbirliğinin destekleyici yönlerini kapsıyor.

Ancak Gazze Şeridi'ndeki güncel olaylar ve İsrail saldırganlığı, zirveye gölge düşürdü.

Medya organlarına göre bu gelişmeler, liderlerin bugün Riyad'da yapılan ASEAN ve KİK zirvesinde ele alacakları ana gündemde yer alacak.

Zirvede, iki taraf arasında tırmanan savaşa ilişkin ortak bir açıklama yapılması da muhtemel.

Ancak ASEAN ülkelerinin Gazze'deki krize ilişkin tek bir tavır üzerinde anlaşamaması nedeniyle açıklamanın içeriği tartışma konusu olmaya devam ediyor.

ASEAN Riyad'da

Yaklaşan zirveye 10 üye ülkeden sekizinin liderleri katıldı. Zirvede yalnızca Laos Başbakanı ve geçen yıl yaşanan darbe sonrasında uluslararası yaptırımlara ve uluslararası izolasyona maruz kalan Myanmar'daki askeri otorite bulunmuyor.

Ancak zirveye katılan ülkeler, ASEAN'ın KİK ülkeleriyle yapılacak zirve için çizdiği genel çizgilere paralel olarak kendi gündemleriyle geldi.

Öte yandan Malezya, Riyad zirvesinde Gazze'deki krizi ele almak istediğini açıkladı. Malezya Başbakanı Enver İbrahim, Krallık ziyareti sırasında dost ülkelerle yapacağı görüşmede Gazze Şeridi'ne yönelik saldırı konusunu gündeme getireceğini belirtti.

Ayrıca Malezya Başbakanı bir dizi şirketle yatırım görüşmeleri yapacak ve burada Malezyalı vatandaşlarla bir araya gelecek.

Ayrıca zirvenin bitiminden sonra cumartesi günü Suudi Veliaht Prensi Muhammed bin Selman ile de bir araya gelerek, Filistin meselesini ve ikili ilişkileri görüşmeye devam edecek.

Endonezya ve Devlet Başkanı Joko Widodo, Cakarta'nın yakın zamanda geliştirmeye başladığı nikel ve giyim endüstrileri ve tedarik sektörü gibi endüstriyel sektörlere odaklanarak, Suudi Arabistan ile yatırım işbirliğini teşvik etmeyi ve doğrudan yabancı yatırımı teşvik etmeyi bekliyor.

Endonezya, bu yıl ASEAN başkanı olarak yaklaşan zirveye eş başkanlık edecek. Aynı şekilde zirvenin oturum aralarında Veliaht Prens Muhammed bin Selman ile Başkan Widodo arasında ikili bir toplantı yapılması muhtemel.

Endonezya, başta ekonomik ve yatırım iş birliğini derinleştirmek, helal ve enerji ürünleri sağlamak ve iki ülke arasında koordinasyon için yüksek bir konsey oluşturmak olmak üzere Krallık ile çeşitli konuları görüşmeye çalışacak.

Zirvede Endonezya'nın Suudi Arabistan'la birlikte Dünya Kupası'na ev sahipliği yapma ihtimalinin tartışılması da bekleniyor.
 

Vietnam ise KİK ülkeleriyle gelecekteki iş birliğine yeni ufuklar açmak ve ikili ilişkileri geliştirmek için çalışıyor.

Vietnam gazeteleri, Suudi şirketlerinin Vietnam'la ticaret, yatırım, enerji, limanlar ve helal ürünler alanlarında iş birliğini geliştirmek için sabırsızlandığını belirtiyor.

Krallık, Vietnam'ın Orta Doğu'daki ilk ticaret ortağı olup, iki ülke arasındaki ticaret hacmi yaklaşık 2,7 milyar dolara ulaştı.

Vietnam büyükelçisi, ülkesinin yaklaşan zirveyi özellikle ASEAN ile KİK arasındaki ilişkilerin güçlendirilmesine etkili bir şekilde katkıda bulunması nedeniyle başarılı kılma arzusunu dile getirdi.

Vietnam, 2018 yılında ASEAN ve KİK ülkeleri arasında koordinasyonu sağlayan ülke rolünü üstlendi. 

Tayland Başbakanı Srettha Thavisin, Bangkok'un son zamanlarda odaklandığı ticaret, yatırım, sürdürülebilir kalkınma ve yeşil enerji gibi konularda Tayland ile KİK ülkeleri arasındaki işbirliğini ilerletmeye çalışacak.

Buna karşılık Devlet Başkanı Bongbong Marcos'un Riyad'a geldiği Filipinler, yaklaşan zirveyi, 'yüksek petrol fiyatlarını tartışmak, iki blok arasında petrol fiyatlarını düşürmek ve Körfez ülkelerinden Güneydoğu Asya'ya sürekli ve güvenilir tedarik sağlamak üzere bir anlaşmaya varmak' için bir fırsat olarak görüyor. 

Manila, zirve sırasında Körfez yatırımcılarını çekmek için, cumhurbaşkanı tarafından yakın zamanda ülkesindeki yatırımları desteklemek üzere onaylanan yatırım fonuna odaklanarak çalışmayı planlıyor.

Mindanao Müslüman toplumunun ve Körfez ülkelerindeki Filipinli işçilerin geliştirilmesi ve ilerlemesinde Körfez ülkelerinin desteklenmesi konusunun gündeme gelmesi bekleniyor.

Aynı şekilde Marcos, zirveden sonra Filipin toplumu ve Suudi Arabistan Veliaht Prensi ile, Krallık'taki 10 bin Filipinli işçinin ödenmemiş ücretlerinin ödenmesini görüşmek üzere ikili bir toplantı yapacak.

Bu yılın ağustos ayında göreve gelen yeni başbakanın ilk yurt dışı destinasyonları arasında Suudi Arabistan'ın yer alması için Kamboçya Başbakanı Hun Manet'in Riyad zirvesine katılması kararlaştırıldı.

Buradaki varlığı, Kamboçya'nın dış politikası sahnesinde iktidara yeni gelen ismin ayaklarının sağlamlaştırılmasını temsil ediyor.

Singapur Başbakanı Lee Hsing Loong ise Krallığa erken geldi ve zirve öncesinde Veliaht Prens Muhammed bin Selman ile görüştü.

İki isim, ikili ilişkilerin güçlendirilmesini ve yeşil enerji ve dijital ekonomi gibi işbirliğinin yeni yönlerini ele aldı.

Jeopolitik çatışmalar karşısında

ASEAN ve KİK, yakın zamanda büyük küresel güçler arasındaki çatışmayla ilgili faaliyetlerde yer aldı.

Bu durum da onları, bu güçlerle çatışmaktan veya bu ülkelerin çıkarlarına zarar verecek şekilde birinin arkasında saf tutmaktan kaçınmanın yollarını aramaya yöneltti.

ASEAN'daki analistler, iki bölge ülkeleri arasında son yıllarda yaşanan yakınlaşmanın, son dönemde karmaşık hale gelen jeopolitik çatışmalarla yüzleşme arzusundan kaynaklandığına inanıyor.

Gözlemciler ise ilişkilerin güçlenmesinin ABD- Çin anlaşmazlığının önlenmesinden kaynaklandığını belirtiyor.

Körfez ülkeleri, ASEAN'ı iki güç arasındaki çatışmayı aşarak herhangi birinin hegemonyasını reddederken, bölgesel çıkarları önceliklerin en üstüne koyan pozisyonları koruyan bir model olarak görüyor.

Gözlemciler ayrıca, Riyad zirvesinin, bölgesel eğilimi olan ve bununla ilgilenmek isteyen çeşitli tarafların katılımına açık olan ASEAN'ın konumunu yansıttığına inanıyor.

Zirve sırasında ASEAN ve Arap Körfez ülkeleri arasında iki taraf arasındaki ilişkileri ilerletmeye yönelik gelecekteki eylem planının başlatılıp onaylanması bekleniyor.

İki blok, başta iklim değişikliği nedeniyle temiz enerjiye geçiş olmak üzere ticaret, yatırım ve enerji alanlarındaki ilişkileri genişletmeye çalışacak.

ASEAN, Riyad'ın Körfez ve bölgesel düzeyde oynadığı önemli rolün farkında. Bu, Suudi Arabistan'ın bu yıl Dostluk ve İşbirliği Antlaşması'nı imzalarken Endonezya Dışişleri Bakanı Retno Marsudi'nin yaptığı açıklamalarda da görülüyor.

Marsudi, Suudi Arabistan'ın bu yıl ASEAN ülkeleriyle iş birliği ve dostluk anlaşmasına katılmasının ardından takdirlerini dile getirmişti.

Ayrıca bölgede barış ve istikrarın sağlanması için Krallığın Güneydoğu Asya ülkeleriyle daha fazla işbirliği arayışındaki rolünün önemli olduğunu vurgulamıştı. 

 

 

Independent Arabia