Haber şok edici olduğu kadar belki şaşırtıcı değildi: Rus yetkililer, Rus Wagner grubunun lideri Yevgeni Prigojin'i taşıyan bir uçağın çarşamba günü Moskova'nın kuzeybatısında düştüğünü söyledi.

24 Ağustos'ta Rus rejimine bağlı Wagner paramiliter grubunun komutanının öldürüldüğü haberi tüm medya kuruluşlarında yayıldı ve herkesin aklına ilk gelen, olayın Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin tarafından planlanıp emredildiği oldu.

Her ne kadar Kremlin kazayla herhangi bir bağlantısı olduğunu reddetse ve Başkan Putin, Prigojin'in adını anmadan uçakta hayatını kaybeden 10 kişi için başsağlığı dilese de İngiltere'deki bir Rus meseleleri uzmanı, Putin'in Wagner'in lideri ve uzun bir süre en yakın iş birlikçilerinden olan birinin ortadan kaldırılmasına dahil olma ihtimalinin çok yüksek olduğunu söylüyor.

Uzman, Prigojin'in geçen haziran ayında savaşçılarına Moskova'ya doğru yürüyüşe geçmeleri ve Savunma Bakanlığı ile diğer resmi binaları kuşatmaları emrini verdiğinde, Putin'e karşı darbe girişimi olarak tanımlanan bu eylemi ile çok ileri gittiğini ekliyor.

O zaman Prigojin yaptığının kesinlikle Putin'i hedef almadığını, daha ziyade Ukrayna'daki savaşın ortasında ciddi bir sıkıntı yaşadığı bir dönemde Wagner'e cephane ve para temin etmekte geciken Rus ordusu komutanlığı ile Savunma Bakanına yönelik bir müdahale hareketi olduğunu duyurmuştu.

Ancak güvenilir istihbarat bilgileri, Putin'in bu eylemle rejiminin sarsıldığını, Ukrayna'daki saçma savaşa karşı soğukkanlılığını, rejiminin birbirine kenetlenmiş ve sağlam olduğunu göstermeye çalıştığı bir zamanda gerçekleştiği için, zamanlamasının da uygun olmadığını düşündüğünü söylüyor.

Uzman, Prigojin'in birçok ülkede gerçekleştirdiği askeri operasyonlar sırasında çok büyük servetler elde ettiğini belirtiyor.

Bu sayede devletin çeşitli birimleri içinde ve Rus ordusunun subaylarıyla yakın ilişkiler kurarak Rusya içindeki nüfuzunu artırdı ve bu da onu ​​başkanlık konusunda Putin için ortadan kaldırılması gereken potansiyel bir rakip haline getirdi.

Uzman, suyu taşıran damlanın Prigojin'in Nijer'deki darbeye verdiği destek olduğunu ekliyor. Darbenin ardından ülkede olağanüstü hal ilan edildi ve bu, Rus liderliği ile koordine edilmemişti.

Rus kaynakları, Wagner'in darbede bir rolü olduğunu bilmediklerini söylüyorlar. Darbe ve olağanüstü hal, Nijer'de tam bir kaosa ve ülkede cuntanın kontrol edemediği şiddet olaylarına yol açtı.

Wagner güçleri, liderlerinden bir emir ve direktif gelmemesi nedeniyle, işleri darbecilerin lehine çözmek için müdahale etmekte acele ettiler.

Darbe, kendisini tanımama ve kınama yönünde uluslararası bir uzlaşıya yol açtı ve Batı Afrika Ülkeleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS), cuntadan kurtulmak için ortak bir vurucu askeri güç oluşturmayı düşündüğünü duyurdu.

Wagner'in başarısız müdahalesi, ülkesinin içinden geçtiği koşullarda Putin'i hiç de ihtiyacı olmayan zor bir durumun içine soktu.

Daha da önemlisi Prigojin ve milislerinin kendi liderliği altında bir yük haline geldiği kanısını pekiştirdi. 

Olay, Prigojin'in Putin yönetimine karşı kısa süren ve sonunda başarısızlığa uğratılan, Kremlin'in savaş aygıtındaki derin çatlakları açığa çıkaran bir isyan başlatmasından tam 2 ay sonra meydana geldi.

Şimdi soru şu: Wagner'e bundan sonra ne olacak?
 

Prigojin özel bir sadakate ve geniş bir takipçi kitlesine sahipti, isyan sonrasında Putin'in ona karşı dikkatli olmasının ve ondan çekinmek zorunda kalmasının ana nedeni de buydu.

Ancak Wagner liderliğinin ortadan kaldırılması, neredeyse 10 yıl boyunca dünya çapında askeri ve maddi kazançlar elde etmek için bu özel askeri şirkete güvenen Putin'e daha fazla zorluk çıkaracak.

Prigojin, Wagner'in kalbi ve ruhuydu ve onun kaybı, özellikle de Wagner'in kurucusu ve meydan komutanı Dmitry Utkin'in de kaybıyla birlikte, grup için büyük bir darbe olmaktan başka bir şey olamaz.

Prigojin'in ölümünün diğer olası sonuçları; Kremlin'in Wagner'i daha kontrol edilebilir bir liderle ayakta tutma manevrasında bulunması, uluslararası operasyonlarda askeri rolünün arttırılması veya geri kalan güçlerinin Rusya Savunma Bakanlığı'na devredilmesi olabilir.

Alternatif olarak Wagner, Rus devletinin bir yan gücü olarak ortaya çıkabilir veya dünyanın çeşitli sıcak noktalarına dağılmış birkaç küçük gruba bölünebilir ki bu da ateşli grubun prestijini azaltır.

Ne var ki tüm bu senaryolar Wagner'in yurtdışındaki güçlü parmak izi açısından sorun teşkil ediyor.

Bu parmak izi, petrol, gaz, altın ve elmas gibi değerli emtialarda oldukça kazançlı sözleşmeler satın alarak Rusya Federasyonu için muazzam bir zenginlik ve nüfuz yarattı.

Bunlardan elde edilen kârlar Putin hükümetinin acı verici Batı yaptırımlarını atlatmasına yardımcı oldu.

Bir güvenlik uzmanına göre son iki haftada yaşanan olaylar istihbarat camiasının takip etmesi gereken oldukça ilginç olaylar ama herhangi bir büyük bölünmeyi tetiklemeleri pek olası değil.

Nihayetinde onlar (paralı askerler) savaşmaya devam ediyorlar. Maaşlarını alıyorlar ve onlar için başka pek fazla seçenek yok.

Güvenlik uzmanına göre, Ruslar savaşmaya devam edecekler. Tarihsel olarak Stalin Amca için savaştıklarında da aynı şeyi yapmışlardı. Savaşmaya devam etmişlerdi.

Onların tek yaptıkları bu. Putin bunu (sözde suikastı) işledi çünkü hâlâ işin başında olduğunu göstermesi gerekiyordu.

Ama Orta Afrika Cumhuriyeti'nde, Suriye'de, Libya'da ve Nijer'de Wagner'e ihtiyacı var. Yani savaşmaya devam edebilmesi için onu arındırması gerekiyordu.

Wagner, Orta Afrika Cumhuriyeti'nden, Mozambik, Libya, Mali ve Sudan'a kadar Afrika genelinde savaş ağalarını ve askeri grupları destekleyen geniş bir varlık oluşturdu.

Buna, Demokratik Kongo Cumhuriyeti'ndeki teyit edilmemiş varlığının yanı sıra, diğer birçok ülkedeki lojistik ortakları, kaçakçılar, temel madenleri çıkaran şirketler ve diğer ülkelerdeki pek çok paravan şirket de dahil.

Şimdi, Wagner grubu Rusya'ya daha sadık ve uyumlu bir liderin eline geçerse, grubun özellikle Afrika'daki her türlü faaliyetlerini sürdürmesi muhtemel.

Bu, Rus hükümetinin bu ülkelerde Batı nüfuzunu ortadan kaldırmasına yardımcı olacak ki bu da Kremlin'in küresel hedefi olmaya devam ediyor.
 

Bazı analistler ayrıca birçok ülkenin Sahel bölgesindeki İslamcı silahlı grupları felç etmek ve dağıtmak için Wagner'i kullanırken, grubun acımasızlık imajının İslamcı gruplar açısından yalnızca daha yüksek düzeyde seferberliğe ve söz konusu ülkelerde de istikrarsızlığa yol açacağını söylüyorlar.

Bu durum ABD ve müttefiklerinin güvenlik kaygılarını artırıyor. Şimdi soru şu: Wagner liderliği daha etkili bir başka liderlikle değiştirilebilir mi?

Rusya'da Wagner'in derecesinin düşürülmesi veya çökmesi Putin'in başına daha da büyük bir dert açabilir.

Prigojin'in ölümünün ve Wagner'in belirsiz geleceğinin ABD politikasını etkileyip etkilemeyeceğini ise zaman gösterecek.

ABD Hazine Bakanlığı, Wagner'i bir suç örgütü olarak görüyor ve ona küresel bir suç örgütü şemsiyesi altında yaptırımlar uyguluyor.

Biden yönetimi ise şu ana kadar Wagner'in yabancı bir terör örgütü olarak tanınmasına yönelik iki partiden de gelen çağrılara direndi.

Wagner'in paralı askerleri ister terhis edilsinler ister gruplarının sembolü değiştirilsin ya da işlerini her zamanki gibi yürütmeye devam etsinler, Moskova için hâlâ önemliler.

Zira Putin'in Ukrayna ve dünya çapındaki hedeflerinin şüphe konusu olmasının yanı sıra, Wagner, ciddi yaptırımlar altındaki Putin rejimi için hayati önem taşıyan likiditeyi sağlama gücüne sahip.

Prigojin'in Wagner'i kendisinden sonraki döneme ne kadar hazırladığı ya da grubun devam etme konusunda ne kadar kırılgan olduğu hakkında bir fikir edinmek için, Wagner'in önümüzdeki haftalarda ve aylarda ne yapacağını bekleyip görmemiz gerekecek.

 

 

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir. 

Independent Türkçe için çeviren: Beyan İshakoğlu

Şarku'l Avsat